Αρρηκτα συνδεδεμένο με τη Μεγάλη Εβδομάδα και το Πάσχα, το Αγιον Ορος, το Περιβόλι της Παναγιάς, αποτελεί τόπο όπου ευδοκιμεί η ορθόδοξη παράδοση, αλλά και αφορμή έμπνευσης για μουσικά έργα σπάνιας πνοής.
Πλην των εγχώριων δίσκων (ενδεικτικά: «Αθως ο Εμός» Χρίστου Τσιαμούλη, Anima, 1992, τα επτά cd του Χορού Βατοπαιδινών Πατέρων «εκ της Ακολουθίας των Αγίων Παθών», Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, για κάθε μέρα της Μ. Εβδομάδας με ψαλμούς κατά τον παλαιό αγιορείτικο τρόπο), διακεκριμένοι συνθέτες διεθνούς κύρους εμπνεύστηκαν σχετικά. Ο Βαυαρός εξερευνητής απόκοσμων δυνάμεων Στέφαν Μίκους στο αριστουργηματικό «Athos» (ECM, 1994) και ο κορυφαίος Εσθονός συνθέτης Αρβο Περτ στην 24λεπτη ελεγειακή, χορωδιακή σύνθεση «Adam’s Lament» από το ομώνυμο cd (ECM New Series, 2012), βασισμένη στο πεζογραφικό κείμενο του ορθόδοξου μοναχού ρωσικής καταγωγής Σιλοάν (Αθωνίτη Αγιου Σιλουανού, Ρωσία 1866 – Αγιον Ορος 1938) που αγιοποιήθηκε από το Οικουμενικό Πατριαρχείο το 1987.
Διπλός δίσκος
Η έμπνευση από το Αγιον Ορος αστείρευτη, δεν σταμάτησε ποτέ. Το 2024, μια μεγάλη δισκογραφική έκπληξη: Το «Athos: Echoes from the Holy Mountain» σε διπλό δίσκο βινυλίου, που συνοδεύει ένα εξαιρετικό τρίγλωσσο (αγγλικά, ελληνικά, γαλλικά) βιβλίο-λεύκωμα 310 σελίδων με δοκίμια, σπάνιο ερευνητικό υλικό και εντυπωσιακές φωτογραφίες, κυκλοφορεί σε περιορισμένα αντίτυπα από τις ανεξάρτητες εκδόσεις FLEE. Το άλμπουμ εκδόθηκε και σε διπλό δίσκου βινυλίου χωρίς το βιβλίο και cd.
Ο πρώτος δίσκος βινυλίου περιλαμβάνει έργα σύγχρονων συνθετών και παραγωγών ήχου από το εξωτερικό και την Ελλάδα, που πειραματίζονται ανασύροντας τις Λειτουργίες του Αγίου Ορους και δημιουργώντας τις δικές τους μουσικές επανερμηνείες-αυτόνομα έργα, εναρμονισμένα στη μυστηριακή ατμόσφαιρα του ιερού τόπου – τόπου 20 μοναστηριών όπου ζουν 2.000 μοναχοί.
To Inre Kretsen Grupp (φανταστικό καλλιτεχνικό όνομα γκρουπ για τον Σουηδό Μάρτιν Μπλόμμπεργκ) συνδυάζοντας μινιμαλισμό, ποπ ευαισθησία και σκανδιναβική ατμόσφαιρα, ενώνει δυνάμεις με τον Σουηδό συνθέτη-μουσικό Πρινς Εμάνουελ (με επιρροές μινιμαλιστικές, αβάν-γκαρντ, post punk, έντεχνης ποπ) και δίνουν τη συναρπαστική εκδοχή τους μέσω ηλεκτρονικών ζωντανεύοντας τον ήχο του σήμαντρου, καλέσματος για προσευχή και ασκητική ζωή. Το βρετανικό Holy Tongue (συνεργασία της Βαλεντίνα Μαγκαλέτι – κρουστά και του παραγωγού και dj Αλ Γούτον) πατάει σε λούπα αυθεντικής ψαλμωδίας ξεδιπλώνοντας την ψυχεδελική, υψηλής ενέργειας πνευματική dub-dance μουσική του. Ο καταξιωμένος 60χρονος Τούρκος ψυχεδελικός μουσικός και παραγωγός Μουράτ Ερτέλ, που συνδυάζει τουρκική παράδοση και σύγχρονα στοιχεία dub ηλεκτρονικής, ηγέτης των Baba Zula, με τη σύζυγό του, εκφραστική τραγουδίστρια – χορεύτρια παγκόσμιου βεληνεκούς Εσμα Ερτέλ, αντιμετωπίζουν με ελεύθερη σύγχρονη ματιά τις βυζαντινές πηγές.
Το «Athos: Echoes from the Holy Mountain» κυκλοφόρησε το 2024 σε διπλό δίσκο βινυλίου μαζί με ένα εξαιρετικό τρίγλωσσο βιβλίο-λεύκωμα 310 σελίδων, με δοκίμια, σπάνιο ερευνητικό υλικό και εντυπωσιακές φωτογραφίες
Ο ελληνικής καταγωγής με έδρα το Λονδίνο ντράμερ – πολυοργανίστας Ντάνιελ Παλαιοδήμος αφουγκράζεται την ένωση τζαζ, ανατολικής μουσικής, αυτοσχεδιασμού, παγκόσμιων ρυθμών, dub ήχων. Ο σπουδαίος Φινλανδός συνθέτης, αβάν-γκαρντ τενόρο σαξοφωνίστας Τζίμι Τένορ (συνεργασίες με Τόνι Αλεν, Εντουαρντ Βεσάλα κ.ά. και «προϋπηρεσία» στη βιομηχανική μουσική) δημιουργεί ένα υπερφυσικό, μυστηριακό «σάουντρακ». Ο Δημήτρης Παπαδάτος (Jay Glass Dubs), γεννημένος στην Αμερική συνθέτης, μουσικός, καλλιτέχνης ήχου που μετακόμισε στην Ελλάδα και ανήκει στην αφρόκρεμα της πειραματικής σκηνής dub-electronics, με ντραμς, μπάσο, φωνητικά-ασθμαίνουσες ανάσες και εφέ προτάσσει μια άσκηση στυλ και μια ξεχωριστή πνευματική εμπειρία. Ο Γάλλος dj Gilb’r με ηλεκτρονικούς πειραματισμούς ξετυλίγει υπνωτική ατμόσφαιρα, οικουμενική διάσταση. Η πρωτότυπη αυτή περιπλάνηση στα μυστήρια του Αγίου Ορους καταλήγει στο εντυπωσιακό ντουέτο Organza Ray (έδρα στο Βερολίνο) του πολυσχιδούς Αγγλου συνθέτη-μουσικού Χίλαρι Τζέφρι και της Ελληνίδας Ελένης Πούλου (τρίτης συζύγου του Μαρκ Σμιθ και μέλους των Fall την περίοδο 2002-2016), που αναμειγνύει μουσικά είδη από όλο τον κόσμο γεφυρώνοντας διαφορετικές εποχές με οξυδερκή και γοητευτικό τρόπο. «I Swim in Your Dreams» τιτλοφορείται το κομμάτι της συμμετοχής τους, ερμηνευμένο καταπληκτικά από τη φωνή της Πούλου (που σίγουρα ως γυναίκα δεν έχει επισκεφθεί και δεν θα επισκεφθεί το Αγιον Ορος) σε υποβλητική ατμόσφαιρα με πνευστά, ηλεκτρονικά και σύνθι. Ονειρικό, φαντασιακό, εμμονικό με trip hop αναφορές και αισθαντικές κοσμικές παρεμβολές, πλέει με εξομολογητική διάθεση και παρότι ακυρώνει τονισμούς και θεϊκές μορφές των μοναστηριών, παραμένει μέρος της πνευματικότητας του Αγίου Ορους διευρύνοντας σε άλλα μέτρα το μυστικιστικό κλίμα.
Ηχογραφήσεις
Στον δεύτερο δίσκο, δεκατρείς ύμνοι-ψαλμοί της λειτουργικής παράδοσης με ρίζες στο βυζαντινό άσμα και στην α καπέλα παράδοση που συνεχίζει να αντηχεί στα νερά του Αιγαίου. Αυθεντικές ηχογραφήσεις του 1961 από την εθνομουσικολογική συλλογή Samuel Baud-Bovy και ηχογραφήσεις του 2022 από τα μοναστήρια, με περίπλοκες, αλλά γαλήνιες μελωδίες, τρόπους και κλίμακες, σχεδιασμένες να διευκολύνουν προσευχή, στοχασμό, περισυλλογή.
Το «Χριστός Ανέστη» σε ήχο πλάγιο Α΄, ψαλλόμενο το 1961 από τον Χορό Αδελφότητας των Δανιηλαίων, εξέχουσας για την ψαλτική της παράδοση και το «ύφος της ερήμου», εντελώς διαφορετικό από αυτό που ακούμε στις κοσμικές εκκλησίες μας.
_____________________________________________________________________
Κεντρική φωτό: Μοναχός με σήμαντρο καλεί τα υπόλοιπα μέλη της αδελφότητας και τους προσκυνητές για προσευχή στη Μονή Παντοκράτορος του Αγίου Ορους. Το Περιβόλι της Παναγιάς και η υπερχιλιετής θεολογική και πολιτιστική κληρονομιά του είναι πηγή έμπνευσης για μουσικούς σε όλον τον κόσμο. (A.P. Photo/Thanassis Stavrakis)
