Ο ισπανόφωνος κόσμος τον αποχαιρέτισε ως «τον Περουβιανό όλων των εποχών». Ο Μάριο Βάργκας Λιόσα πέθανε την Κυριακή στη Λίμα και σύμφωνα με τα τρία παιδιά του, «έφυγε ήσυχα ανάμεσα στην οικογένειά του» χωρίς να δοθούν στη δημοσιότητα περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με τη σοβαρή ασθένεια από την οποία έπασχε από το 2019.
Ο Λιόσα ήταν 89 ετών και αφήνει πίσω του μια αλησμόνητη καλλιτεχνική κληρονομιά. Υπήρξε σπάνιος αφηγητής και αναπόσπαστο μέρος του διαλεχτού συγγραφικού πυρήνα –Μάρκες, Κορτάσαρ, Δονόσο, Φουέντες–, που οδήγησε την ισπανόφωνη λογοτεχνία σε παγκόσμια άνθηση.
Παράλληλα όμως με το μεγάλο συγγραφικό του έργο (μυθιστορήματα, θεατρικά έργα, δοκίμια) με το οποίο χάρισε στο Περού το μοναδικό του Νομπέλ Λογοτεχνίας (2010) ασκούσε και τα ακαδημαϊκά του καθήκοντα ως μέλος της ισπανικής και της γαλλικής Ακαδημίας. Επίσης ο Λιόσα υπήρξε ενεργός στον πολιτικό στίβο και μάχιμος αρθρογράφος, συνθέτοντας έτσι τη μορφή ενός διανοουμένου παλαιάς κοπής, που έπαιρνε δημοσίως θέση για τα κοινά – βεβαίως εκτός των σόσιαλ μίντια.
Για όλα τα παραπάνω σύσσωμος ο πολιτικός κόσμος της χώρας του και της Ισπανίας, η ισπανική βασιλική οικογένεια και όλοι οι ομότεχνοί του τον αποχαιρέτισαν με θέρμη, μολονότι πολλοί από τους οποίους διαφωνούσαν μαζί του ιδεολογικά αφότου ασπάστηκε τον νεοφιλελευθερισμό. Τελευταία μάλιστα είχε υποστηρίξει αυταρχικά κινήματα της Λατινικής Αμερικής και της Ισπανίας, ενώ στο παρελθόν δήλωσε υποστηρικτής της πολιτικής Θάτσερ και του αμερικανικού ακροδεξιού κόμματος Tea Party.
Ο Μάριο Βάργκας Λιόσα γεννήθηκε το 1936 στην Αρεκίπα του Περού. Τα παιδικά του χρόνια ήταν ανήσυχα και σε ένα βαθμό τραυματικά, αφού χρειάστηκε να αποχωριστεί τον πατέρα του και στη συνέχεια να επανασυνδεθεί μαζί του, στο τέλος, δε, να συγκρουστούν, μια και ο τελευταίος υπήρξε αυταρχικός και ενίοτε βίαιος. Εντελώς αντίθετος με τη λογοτεχνική ενασχόληση του γιου του, αποφάσισε να τον στείλει οικότροφο σε στρατιωτική σχολή, όπου πέρασε δύο χρόνια σε σκληρές συνθήκες που περιέγραψε στο πρώτο του μυθιστόρημα, χρόνια αργότερα, το βραβευμένο «Η πόλη και τα σκυλιά» (1963), με το οποίο απέκτησε διεθνή αναγνώριση.
Υπήρξε αναπόσπαστο μέρος του διαλεχτού συγγραφικού πυρήνα –Μάρκες, Κορτάσαρ, Δονόσο, Φουέντες–, που οδήγησε την ισπανόφωνη λογοτεχνία σε παγκόσμια άνθηση.
Οπως και ο επιστήθιος φίλος του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, συνεργάστηκε στην αρχή με διάφορες εφημερίδες, σπούδασε νομικά και λογοτεχνία στο Πανεπιστήμιο της Λίμας και συνέχισε σε όλη του τη ζωή τη δημοσιογραφική δραστηριότητα. Στα 19 του παντρεύτηκε σχεδόν κρυφά την κατά δέκα χρόνια μεγαλύτερη θεία του Τζούλια Ουρκίντι, δημιουργώντας τεράστιο οικογενειακό σκάνδαλο, το οποίο έγινε απολαυστική μυθοπλασία στο μυθιστόρημα «Η θεία Χούλια και ο γραφιάς».
Δεν ήταν το μοναδικό σκάνδαλο της προσωπικής του ζωής, αφού οι έρωτες και οι χωρισμοί του ήταν θυελλώδεις: χώρισε με την Ουρκίντι όταν ερωτεύτηκε την ξαδέλφη του Πατρίσια Λιόσα, την οποία παντρεύτηκε στη Λίμα το 1965 και μαζί απέκτησαν τρία παιδιά. Η αδελφική φιλία με τον Μάρκες έλαβε τέλος με μια γροθιά που έδωσε ο Περουβιανός στον Κολομβιανό το 1976 σε έναν κινηματογράφο του Μεξικού, όταν ο Λιόσα θεώρησε ότι ο Μάρκες φλέρταρε την Πατρίσια. Από εκείνη την ημέρα, οι δύο μεγάλοι συγγραφείς και μελλοντικοί νικητές του βραβείου Νομπέλ δεν ξαναμίλησαν μεταξύ τους. Για τον Λιόσα, η γραφή και η πολιτική ήταν πάντα οι δύο όψεις του ιδίου νομίσματος: της ατομικής ελευθερίας. Γι’ αυτό ολοκλήρωσε την ομιλία του για το Νομπέλ υπενθυμίζοντας ότι «τα ψέματα της λογοτεχνίας γίνονται αλήθειες μέσα από εμάς, τους μεταμορφωμένους αναγνώστες, μολυσμένους από λαχτάρα και, λόγω της μυθοπλασίας, σε μόνιμη σύγκρουση με τη μέτρια πραγματικότητα».
Πολιτικά ήταν πάντα ανεξάρτητος και αυτοπροσδιοριζόταν ως φιλελεύθερος, αν και υποστήριξε ηγέτες που ήταν ξεκάθαρα στη «σκληρή Δεξιά», όπως ο Αλβάρο Ουρίμπε στην Κολομβία. Επειτα από χρόνια υποστήριξης του Κάστρο, η ιδεολογική στροφή του προς την Κεντροδεξιά εντάθηκε το 1971, όταν ο Κάστρο τον κατηγόρησε ως προδότη επειδή προώθησε ένα διεθνές μανιφέστο διανοουμένων που διαμαρτύρονταν για τη φυλάκιση του Κουβανού ποιητή Ερμπέρτο Παντίγια. Ο Λιόσα έθεσε υποψηφιότητα ακόμη και για πρόεδρος του Περού το 1990, αλλά ηττήθηκε από τον Αλμπέρτο Φουτζιμόρι.
Το 2019, όταν φαινόταν ότι δεν θα έγραφε πλέον κάτι αντάξιο των σπουδαίων μυθιστορημάτων του, δημοσίευσε το «Tiempos recios», βασισμένο στην παρέμβαση της CIA να ανατρέψει –το 1954 και με ψευδείς κατηγορίες για κομμουνισμό– τη σοσιαλδημοκρατική κυβέρνηση του Γιάκομπο Αρμπενς Γκουζμάν στη Γουατεμάλα. Το συγκεκριμένο βιβλίο, με τίτλο «Αγριοι καιροί» και μετάφραση Κωνσταντίνου Παλαιολόγου, θα κυκλοφορήσει το β΄ εξάμηνο του 2025 από τις εκδόσεις Καστανιώτη, απ’ όπου κυκλοφορεί στα ελληνικά το κυρίως σώμα του έργου του Μάριο Βάργκας Λιόσα.
Προσκεκλημένος του Ινστιτούτου Θερβάντες, ο Περουβιανός συγγραφέας είχε επισκεφθεί την Ελλάδα το 2002, ενώ με επιστολή του στην ισπανική εφημερίδα «Ελ Παΐς» την περίοδο της ελληνικής κρίσης (2012) χαρακτήρισε τη χώρα μας «σύμβολο της Ευρώπης», σε ένα λογοτεχνικό κείμενο που θύμιζε τη γνωριμία του με τη μεγάλη ελληνίστρια Ζακλίν ντε Ρομιγί και τον θαυμασμό του για τον αρχαιοελληνικό πολιτισμό.
