Δεύτερη γενιά σε μια οικογένεια μεταναστών, οι οποίοι γνωρίστηκαν στην Ουάσιγκτον, αρχές της δεκαετίας του ’50. Ο πατέρας της τής κληροδότησε ένα ενδιαφέρον μείγμα πολιτισμών, με ρίζες στην Κούβα και την Αυστρία. «Ο παππούς μου ήταν καταπληκτικός αφηγητής», λέει η συγγραφέας Κάρμεν Μαρία Ματσάδο. «Ομως, ξέρετε, εγώ μεγάλωσα στις Ηνωμένες Πολιτείες και είναι σαν να μην ανήκω σε καμιά άλλη χώρα παρά μόνον σε εκείνη όπου μεγάλωσα. Αυτή είναι η ιστορία της Αμερικής: άνθρωποι με διαφορετικό υπόβαθρο που οι δυνάμεις τους συγκλίνουν».
Καθόμαστε στο σαλόνι του ξενοδοχείου της και συζητούμε μερικές ώρες πριν από την ομιλία της συγγραφέως στον Φάρο του ΚΠΙΣΝ ως καλεσμένη του Φεστιβάλ WOW. Η 39χρονη συγγραφέας από το Αλεντάουν της Πενσυλβανίας θεωρείται από τις πιο τολμηρές και πρωτοποριακές φωνές της σύγχρονης λογοτεχνίας και στην Ελλάδα την έχουμε γνωρίσει από τις εκδόσεις «Αντίποδες» με τα βιβλία της «Το σώμα της και άλλες εκδηλώσεις» και «Το σπίτι των ονείρων».
Είναι γνωστή για τον τρόπο που ανατρέπει αφηγηματικές φόρμες και εξερευνά τα όρια του φανταστικού και της queer εμπειρίας. Εχει υπάρξει φιναλίστ για το National Book Award, αρθρογραφεί στα σημαντικότερα αμερικανικά λογοτεχνικά περιοδικά, ενώ η ωμή, καθαρή και βαθιά συναισθηματική γλώσσα της εκθειάζεται από κριτικούς. Στη συναναστροφή είναι άνετη, γελαστή, μιλάει δυνατά, έχει τατουάζ στα χέρια και βαμμένα κατακόκκινα νύχια. Μια νέα γενιά συγγραφέων, μια νέα γενιά γυναικών, μια νέα αντίληψη για το τι είναι θηλυκότητα και πώς τη χειριζόμαστε, φαίνεται ότι ωριμάζει στον κόσμο.
Την ρωτάμε εάν πιστεύει στην έννοια της γενιάς και ποια είναι τα χαρακτηριστικά των συνομηλίκων της μιλένιαλ συγγραφέων. «Σίγουρα είναι ακόμη νωρίς για να βγάλουμε συμπεράσματα, προφανώς, έχουμε μπροστά μας δεκαετίες γραφής», απαντάει. «Νομίζω πάντως ότι μας ενδιαφέρουν οι κοινωνικές δομές, μας ενδιαφέρει το σεξ και το queerness, το φύλο και η φυλή. Το Διαδίκτυο διαμόρφωσε την εφηβεία μας, και αυτό υπήρξε πραγματικά το σημαντικότερο γεγονός του 21ου αιώνα. Θα έλεγα επίσης ότι είμαστε ειλικρινείς με μια απόχρωση ειρωνείας, λίγο ασεβείς αλλά κατά βάθος ότι είμαστε μια σοβαρή γενιά».
Μου αρέσει το ότι η πραγματικότητα, η φαντασία και ο τρόμος συγκρούονται μεταξύ τους και με αυτές τις επιρροές δουλεύω, προσαρμοσμένες όμως στις δικές μου ευαισθησίες. Είμαι γυναίκα, είμαι Λατίνα, είμαι χοντρή, είμαι queer.
Η ίδια αποδίδει τις ποικίλες επιρροές διαφορετικών λογοτεχνικών ειδών που ενυπάρχουν στο έργο της στη σχέση με τον ψηφιακό κόσμο, όπου ο φορμαλισμός της γραφής συναντά τον μοντερνισμό και όλα συμβαίνουν εντός ενός πλαισίου επιστημονικής φαντασίας. Παρατηρώντας τις επιρροές της νοτιοαμερικανικής λογοτεχνίας, επιστρέφουμε στις αφηγήσεις του Κουβανού παππού της και τη σημασία του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες στον τρόπο που γράφει.
«Μου αρέσει το ότι η πραγματικότητα, η φαντασία και ο τρόμος συγκρούονται μεταξύ τους στα βιβλία του Μάρκες», λέει. «Και νομίζω ότι με αυτές τις επιρροές δουλεύω, προσαρμοσμένες όμως στις δικές μου ευαισθησίες. Δηλαδή, είμαι γυναίκα, είμαι Λατίνα, είμαι χοντρή, είμαι queer. Κάπως όλα αυτά διασταυρώνονται».
Στη μεταιχμιακή εποχή μας, είναι μια παρηγοριά το να ζει κανείς φτιάχνοντας και αφηγούμενος τις δικές του ιστορίες; «Εξαρτάται», σχολιάζει. «Και η προπαγάνδα είναι ιστορίες, σωστά; Οι ιστορίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν προς κάθε κατεύθυνση. Αν σκεφτείτε τι συμβαίνει αυτή τη στιγμή στις ΗΠΑ, θα διαπιστώσετε ακόμη μια φορά ότι οι Αμερικανοί είμαστε πολύ καλοί στο να διηγούμαστε τα πράγματα με τον τρόπο που μας εξυπηρετεί». Αυτό δίνει το έναυσμα να μιλήσουμε για την πολιτική του Ντόναλντ Τραμπ. Η Κάρμεν Μαρία Ματσάδο ζει σε μια πανεπιστημιούπολη στην Αϊόβα, όπου διδάσκει και γράφει. «Ζω σε μια πολύ προοδευτική και φιλελεύθερη πόλη η οποία βρίσκεται μέσα σε μια απολύτως συντηρητική πολιτεία», εξηγεί.
«Ανησυχείτε;», τη ρωτάμε. «Φυσικά», σημειώνει. «Και θα έλεγα ψέματα αν υποστήριζα ότι ποτέ δεν μου πέρασε από το μυαλό ότι τα γραπτά μου είναι κάτι σαν απειλή για μια τέτοιου είδους τάξη πραγμάτων, που καθοδηγείται από ένα κακό και τρελό άνθρωπο, ρατσιστή και σεξιστή. Βρισκόμαστε όλοι σε ένα πολύ επισφαλές περιβάλλον, ως καλλιτέχνες γενικότερα, αλλά και ως διανοούμενη, φεμινίστρια και queer άτομο. Η Αϊόβα, για πρώτη φορά στην ιστορία των ΗΠΑ, καταστρατήγησε τη συνταγματικά εξασφαλισμένη προστασία των πολιτικών δικαιωμάτων, καταργώντας τα δικαιώματα των διεμφυλικών ατόμων. Σας διαβεβαιώ εδώ στην Ευρώπη, τα πράγματα στις ΗΠΑ είναι τόσο άσχημα όσο φαίνονται».
Ελλειψη συνεννόησης
Ενα ατυχές, κατά τη γνώμη μας, περιστατικό έλλειψης συνεννόησης, που πήρε διαστάσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, σκίασε λίγο την παραμονή της Κάρμεν Μαρία Ματσάδο στην Αθήνα και τον ευαίσθητο χώρο του ελληνικού βιβλίου. Η ανακοίνωση που έδωσε στη δημοσιότητα ο εκδότης των «Αντιπόδων» Κώστας Σπαθαράκης ανέφερε ότι η προγραμματισμένη από τον εκδοτικό οίκο υπογραφή βιβλίων από τη συγγραφέα ακυρώθηκε κατόπιν επικοινωνίας με το WOW Festival, οι υπεύθυνοι του οποίου ενημέρωσαν ότι η συγγραφέας έχει υπογράψει συμβόλαιο αποκλειστικότητας με το ΚΠΙΣΝ και το Φεστιβάλ. Ο κ. Σπαθαράκης σχολίασε στην «Κ» ότι δεν είχε ενημερώσει το Φεστιβάλ για τη δημόσια εκδήλωση από την πλευρά του, αλλά και ότι οι διοργανωτές δεν επιδίωξαν επικοινωνία με τον εκδοτικό οίκο. Από την πλευρά της η ομάδα του φεστιβάλ επιβεβαίωσε την εφαρμογή του όρου της αποκλειστικότητας «που αποτελεί συνήθη πρακτική η οποία εφαρμόζεται από οργανισμούς σε όλο το φάσμα της πολιτιστικής δραστηριότητας», αλλά σχολίασε ότι αυτό «δεν αποκλείει τη διαμόρφωση ειδικού πλαισίου συνεργασίας εφόσον υπάρξει η διάθεση επικοινωνίας και συνεργασίας».
