Κάθε νέα εμφάνιση του Λεωνίδα Καβάκου στην Αθήνα θυμίζει το ξεχωριστό επίπεδο στο οποίο κινείται εδώ και χρόνια και το οποίο προσδιορίζεται από απολύτως διακριτές ποιότητες που έχουν κατακτηθεί στον υψηλότερο δυνατό βαθμό. Ο όλο και εντυπωσιακότερος έλεγχος επί των εκφραστικών του μέσων ξεπερνά κάθε φαντασία και του δίνει την άνεση να τα αξιοποιεί όπως κρίνει, ανάλογα με τις όψεις των έργων που επιλέγει να φωτίσει. Στις ερμηνείες του όλα μοιάζουν απολύτως πειθαρχημένα, ξεκινώντας από την ίδια την ποιότητα του ήχου και τον παλμό, την ταλάντωσή του, ο οποίος διαμορφώνεται και αναπροσαρμόζεται διαρκώς ανάλογα με το έργο, και φτάνοντας έως τον προσδιορισμό της δυναμικής και τα στοιχεία δεξιοτεχνίας, που ως στόχο δεν έχουν να ηχήσουν διακοσμητικά, αλλά να ενταχθούν στο πλαίσιο της έκφρασης την οποία επιδιώκει ο καλλιτέχνης, προσθέτοντας νόημα.
Στην πιο πρόσφατη εμφάνισή του στην αίθουσα «Χρήστος Δ. Λαμπράκης», στις 22 Μαρτίου, μαζί με τον Ιταλό πιανίστα Ενρίκο Πάτσε, ο Καβάκος ξεκίνησε το πρόγραμμά του με τη Φαντασία για βιολί και πιάνο D.934 του Φραντς Σούμπερτ. Το έργο πρωτακούστηκε στη Βιέννη τον Ιανουάριο του 1828, λίγους μήνες πριν από τον θάνατο του Αυστριακού συνθέτη. Επιθυμία του Σούμπερτ ήταν, μεταξύ άλλων, να προσφέρει στον τότε νεαρό ακόμη Βοημό βιολονίστα Γιόζεφ Σλάβικ ένα έργο που θα αναδείκνυε τις δεξιοτεχνικές του ικανότητες. Για τον σκοπό αυτό ενέταξε στη Φαντασία μια σειρά από παραλλαγές πάνω στο τραγούδι «Σε χαιρετώ», σε ποίηση του Φρίντριχ Ρίκερτ, που είχε συνθέσει το 1822. Τελικά ο Σούμπερτ κατέληξε να γράψει ένα έργο το οποίο απαιτεί και από τον πιανίστα ανάλογο βαθμό τεχνικής και δεξιοτεχνίας με αυτόν του βιολονίστα. Κυρίως, όμως, αναζητάει και από τους δύο μουσικούς εκφραστική αμεσότητα, προκειμένου να αποδοθεί ο συναισθηματικός πλούτος και ο βαθύς λυρισμός της μουσικής. Εχει, δηλαδή, ανάγκη από μια ερμηνεία που θα προσδιορίζεται περισσότερο από το συναίσθημα και λιγότερο από τη σκέψη, όπου η ελευθερία της έκφρασης θα υπερισχύει της πειθαρχίας και του ελέγχου.
Ενδιαφέρον είχαν οι τρεις μικρογραφίες του Γαλλοελβετού συνθέτη Ρισάρ Ντιμπινιόν (γενν. 1968), που ακολούθησαν. Με τίτλους «Το εξαίσιο λεπτό», «Υπνος» και «Επιστροφή στο Μονφόρ-Λ’ Αμορί», είναι εμπνευσμένες από συνθέσεις των Ντεμπισί και Ραβέλ και δεν κρύβουν τις αναφορές τους σε έργα αυτών των συνθετών. Καβάκος και Πάτσε βρήκαν ταιριαστά εξομολογητική διάθεση για τα τρία έργα. Απέδωσαν τη μουσική με ευαισθησία, εσωτερικότητα, αλλά επίσης νοσταλγία στην τρίτη μικρογραφία.
Χρόνια συνοδοιπόροι, οι καλά συντονισμένοι μουσικοί έδωσαν τεχνικά και εκφραστικά συναρπαστικές ερμηνείες.
Το «ακατανόητο» έργο
Οι δύο μουσικοί έχουν παίξει και έχουν ηχογραφήσει μαζί όλες τις Σονάτες για βιολί και πιάνο του Μπετόβεν. Το πόσο δουλεμένα είναι τα έργα και πόσο άριστα συνεργάζονται Καβάκος και Πάτσε φάνηκε για ακόμα μια φορά στο δεύτερο μέρος της βραδιάς, κατά το οποίο ερμήνευσαν υποδειγματικά την τελευταία από τις εννέα Σονάτες, ένα έργο που έχει περάσει στην ιστορία με το όνομα του βιολονίστα Ρούντολφ Κρόιτσερ, στον οποίο τελικά το αφιέρωσε ο Μπετόβεν, αλλά ο οποίος αρνήθηκε να το παίξει διότι το έβρισκε ακατανόητο.
Εχει ενδιαφέρον η αναφορά αυτή, προκειμένου να αντιληφθεί κανείς τι μπορούσε να θεωρηθεί ακατανόητο πριν από περίπου διακόσια χρόνια και πόσο αυτή η μουσική έχει γίνει κτήμα ενός μεγάλου μέρους των φιλόμουσων στις μέρες μας. Κτήμα πρωτίστως μουσικών όπως ο Καβάκος και ο Πάτσε, που την αποδίδουν σήμερα με απόλυτη τεχνική και νοηματική ευκρίνεια σε όποια ταχύτητα επιθυμούν. Δύσκολα μπορεί να περιγράψει κανείς την πλαστικότητα με την οποία διαμόρφωνε ο Καβάκος τις φράσεις, αναπροσαρμόζοντας διαρκώς τη δυναμική, όπως επίσης, σημειακά, και την ταχύτητα. Η έντονα δραματική μουσική του πρώτου μέρους όπως επίσης οι δεξιοτεχνικές παραλλαγές του δεύτερου απέσπασαν εξαιρετικές ερμηνείες, ενώ απολύτως συναρπαστική υπήρξε η πυρετώδης απόδοση του ζωηρού τρίτου μέρους.
