Υπάρχει μια σκηνή στο οσκαρικό «Poor Things» του Γιώργου Λάνθιμου, όπου η ηρωίδα, Μπέλα Μπάξτερ (Εμα Στόουν), ρωτά ένα ναύτη ποιος είναι ο επόμενος σταθμός του πλοίου. «Αθήνα, σε τρεις μέρες», απαντά εκείνος. Τελικά μια αλλαγή πλεύσης οδηγεί τους πρωταγωνιστές στην Αλεξάνδρεια και τον Λάνθιμο για άλλη μια φορά μακριά, έστω κινηματογραφικά, από την πατρίδα του. Σε αυτή δεν θα επιστρέψει, όπως φαίνεται, ούτε τώρα ο Ελληνας κινηματογραφιστής, αφού το αίτημα για ένα γύρισμα του επερχόμενου φιλμ του, «Bugonia», στην Ακρόπολη απορρίφθηκε πρόσφατα από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο.
Το 2024 ο Λάνθιμος κυκλοφόρησε ένα λεύκωμα με φωτογραφίες που τράβηξε ο ίδιος κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων του «Poor Things». Ο τίτλος του, «Dear God, the Parthenon is still broken» (Αγαπητέ Θεέ, ο Παρθενώνας είναι ακόμα σπασμένος), προέρχεται από μια καρτ ποστάλ που υποτίθεται πως θα έστελνε η Μπέλα στον πατέρα της (τον God) από την Αθήνα. Η σαρδόνια σημειολογία είναι δύσκολο να αγνοηθεί, ωστόσο αυτό που έχει περισσότερο ενδιαφέρον είναι ο καλλιτεχνικός δεσμός που ο σπουδαίος σκηνοθέτης έχει με τη χώρα όπου μεγάλωσε και έκανε τα πρώτα του κινηματογραφικά βήματα.
Ως γνωστόν, ο Γιώργος Λάνθιμος γύρισε τις πρώτες τρεις μεγάλου μήκους ταινίες του («Κινέττα», «Κυνόδοντας», «Αλπεις») στην Ελλάδα, πριν η φήμη του απογειωθεί και οι παραγωγές του τον κρατήσουν σχεδόν αποκλειστικά στο εξωτερικό. Ποια είναι όμως η «Ελλάδα του Λάνθιμου»; Υπάρχει καν; Η απάντηση δεν είναι ξεκάθαρη. Στην «Κινέττα» χρησιμοποιεί το ομώνυμο τουριστικό θέρετρο ως φόντο μιας παράξενης αστυνομικής ιστορίας. Ο τόπος, γνωστός σε όσους τον επισκέπτονται για καλοκαιρινά μπάνια, παρουσιάζεται εδώ εκτός σεζόν, ερημωμένος, παγερός, σαν επιπλέον στοιχείο που ενισχύει την απόλυτη αποξένωση των χαρακτήρων.
Υπάρχει η «Ελλάδα του Λάνθιμου»; Η απάντηση δεν είναι ξεκάθαρη. Τα θέματα που απασχολούν τον σκηνοθέτη έχουν κατά βάση πανανθρώπινο και όχι στενά ελληνικό χαρακτήρα.
Στον δε πολυσυζητημένο «Κυνόδοντα», οι σκηνές που ξεφεύγουν από την προαστιακή βίλα, όπου εκτυλίσσεται η δράση, είναι ελάχιστες και άνευ τοπιογραφικής σημασίας, όπως συμβαίνει και στις «Αλπεις». Για να το προεκτείνουμε, ακόμα και στο «Poor Things», όπου τα μέρη προσδιορίζονται λεκτικά, η εικόνα τους είναι τόσο «πειραγμένη» ώστε καταλήγουν σχεδόν μη αναγνωρίσιμα. Αυτό φυσικά συμβαίνει επειδή τα θέματα που απασχολούν τον Λάνθιμο έχουν κατά βάση πανανθρώπινο και όχι στενά ελληνικό χαρακτήρα. Κάτι σαν τις αξίες που θέλουμε να λέμε ότι καθρεφτίζει η Ακρόπολη.
Ο Λάνθιμος πάντως επέστρεψε κινηματογραφικά μία μοναδική φορά αυτά τα χρόνια στην Ελλάδα, για να γυρίσει τη μικρού μήκους «Βληχή» σε συνεργασία με την Εθνική Λυρική Σκηνή και το ΝΕΟΝ. Εκεί, το άγριο κυκλαδίτικο τοπίο της Τήνου αγκαλιάζει μια αρχέγονη ανθρώπινη ιστορία που γεννιέται εντός του. Η συγκεκριμένη ταινία είναι ίσως η πιο χαρακτηριστικά «ελληνική» του, δίχως πάντως να στρέφει άμεσα το ενδιαφέρον της (ιστορικό, πολιτικό, ανθρωπολογικό) στην Ελλάδα με τον τρόπο που το έχουν κάνει άλλοι σπουδαίοι δημιουργοί του παρελθόντος.
Οταν πάντως, σε μια εγχώρια συνέντευξη Τύπου, είχε ερωτηθεί αν το «Poor Things» θα μπορούσε να είχε γυριστεί στην Ελλάδα, ο Λάνθιμος απάντησε πως «όταν ψάχναμε μέρος για να κάνουμε το γύρισμα και καταλήξαμε στη Βουδαπέστη, όλες οι επιλογές ήταν ανοιχτές, ακόμα και η Ελλάδα, αλλά άμεσα αποκλείστηκε γιατί εδώ δεν υπάρχουν στούντιο. Ούτε η τεχνική γνώση και η εμπειρία της κατασκευής τέτοιου επιπέδου σκηνικών υπάρχει», ενώ παρακάτω συμπλήρωσε: «Αυτή τη στιγμή στην καριέρα μου, νομίζω δεν παίζει και τόσο ρόλο πού βρίσκομαι για να κάνω ταινίες».
Παρεμπιπτόντως, στην εν εξελίξει CinemaCon του Λας Βέγκας παρουσιάστηκε χθες ένα σύντομο teaser του «Bugonia». Εκεί, ανάμεσα σε πλάνα με κυψέλες, ο πρωταγωνιστής Τζέσι Πλέμονς λέει: «Ολα ξεκινούν με κάτι υπέροχο: ένα λουλούδι και μια μέλισσα. Οι εργάτριες μαζεύουν γύρη για τη βασίλισσα. Οι μέλισσες πεθαίνουν καθώς οι εργάτριες εγκαταλείπουν τη βασίλισσα. Η αποικία χάνεται».
