«Μου αρέσει να βρίσκω την κλωστή που συνδέει διαφορετικά μεταξύ τους είδη και στη συνέχεια να δημιουργώ κάτι νέο. Εμπιστεύομαι πολύ το μουσικό μου ένστικτο», μας λέει η τραγουδοποιός Αρούζ Αφτάμπ, που πριν από λίγες ημέρες γιόρτασε τα τεσσαρακοστά γενέθλιά της στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης, όπου κατοικεί. Το μουσικό της ιδίωμα αναμειγνύει ήχους και μουσικές της νότιας Ασίας με σύγχρονη τζαζ, ενώ τραγουδάει τόσο στη γλώσσα Ούρντου, την επίσημη γλώσσα του Πακιστάν, όπου μεγάλωσε, όσο και στα αγγλικά. «Αγαπώ ιδιαίτερα τη μουσική και την ποίηση των Σούφι», συμπληρώνει. Στοιχεία από τη συγκεκριμένη παράδοση χρησιμοποιεί άλλωστε συχνά στις συνθέσεις της, όπως στο EP «Bird Under Water», το δισκογραφικό της ντεμπούτο που κυκλοφόρησε το 2014, όπου το γκαζάλ, το ερωτικό ποιητικό τραγούδι της νότιας Ασίας, μπλέκεται με στοιχεία τζαζ, ποπ και σόουλ.
Η βελούδινη φωνή της έχει κάτι το υπνωτιστικό, στοιχείο που φωτίστηκε στη δεύτερη δουλειά της, «Siren Islands», το 2018, καθώς στα τέσσερα μόλις κομμάτια του δίσκου άφησε πίσω της τα παραδοσιακά στοιχεία κι έχτισε ένα ονειρικό σύμπαν με ήχους από συνθεσάιζερ. Το άλμπουμ «Vulture Prince», ωστόσο, που γεννήθηκε μέσα στην πανδημία κι είναι αφιερωμένο στη μνήμη του αδελφού της που μόλις είχε χάσει, ήταν εκείνο που το 2021 θα τη σύστηνε στο ευρύ κοινό και θα της έφερνε διακρίσεις. Εγινε η πρώτη μουσικός από το Πακιστάν που βραβεύθηκε με Γκράμι για το κομμάτι «Mohabbat», το οποίο συμπεριέλαβε και ο Μπαράκ Ομπάμα στην καλοκαιρινή του μουσική λίστα της χρονιάς, ενώ έχει ξεπεράσει τα επτά εκατομμύρια ακροάσεις στο Spotify.
«Το άλμπουμ “Vulture Prince” είχε να κάνει με τη θλίψη και την απώλεια, ήταν ένας πολύ ήσυχος δίσκος», αναφέρει, εξηγώντας πως στην επόμενη δουλειά της ήθελε να ακολουθήσει μια τελείως διαφορετική κατεύθυνση. Ξεκινώντας μια νέα συνεργασία με τη Verve Records, τη δισκογραφική με τους ιστορικούς καταλόγους θρυλικών ονομάτων της τζαζ, κυκλοφόρησε την άνοιξη του 2024 το άλμπουμ «Night Reign», με διάθεση «εορταστική και ερωτικά παιχνιδιάρικη», όπως την περιγράφει. Σε αυτό συνεργάζεται με μουσικούς όπως ο Ελβις Κοστέλο, αλλά και με τον Eλληνα τζαζίστα Πέτρο Κλαμπάνη, κάνει μια τολμηρή διασκευή στο κλασικό «Autumn Leaves» κι αποτυπώνει τη μαγεία της νύχτας, ιδέα που διατρέχει όλο τον δίσκο, τον οποίο χαρακτηρίζει ως τον πιο προσωπικό της. Το άλμπουμ διακρίθηκε με δύο υποψηφιότητες στα φετινά Γκράμι, ενώ συγκαταλέχθηκε σε πολλές λίστες με τους καλύτερους δίσκους του 2024.
«Βασίλισσα της Νύχτας»
Η νύχτα είναι παρούσα και στο ομορφότερο ίσως κομμάτι του άλμπουμ, το «Raat Ki Rani», που σημαίνει «Βασίλισσα της Νύχτας», ονομασία που στο Πακιστάν αποδίδεται στο νυχτολούλουδο. «Το τραγούδι αφορά αυτή την κατάσταση όπου βρίσκεσαι σε ένα πάρτι και γνωρίζεις κάποιον που σε γοητεύει, αλλά δεν μπορείς να εκφράσεις αυτά που νιώθεις γιατί είσαι σε σχέση. Με ενδιαφέρουν αυτές οι ερωτικές στιγμές που γεννιούνται στο περιθώριο και δεν έχουν κάποια κατάληξη, αυτές οι παράπλευρες ιστορίες αγάπης που, σαν το νυχτολούλουδο, γεννιούνται τη νύχτα κι ύστερα χάνονται».
«Η Λαχόρη, στην οποία μεγάλωσα τη δεκαετία του ’90, αποκαλείται “πόλη των κήπων”», συμπληρώνει. «Εκεί, το Raat Ki Rani ανθίζει παντού, σε αυλές σπιτιών και στις όχθες του μεγάλου καναλιού που διατρέχει την πόλη. Οταν οδηγείς τη νύχτα με τα παράθυρα κατεβασμένα, απολαμβάνεις τη μυρωδιά του. Πρόκειται για ένα πολύ χαρακτηριστικό στοιχείο της πόλης, όπως την έζησα σε μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο».
Με ενδιαφέρουν οι ερωτικές στιγμές που γεννιούνται στο περιθώριο και δεν έχουν κάποια κατάληξη, αυτές οι παράπλευρες ιστορίες αγάπης που, σαν το νυχτολούλουδο, γεννιούνται τη νύχτα κι ύστερα χάνονται.
Εκείνα τα χρόνια η μουσική μπήκε στη ζωή της οργανικά. «Είχα το μεγάλο προνόμιο οι γονείς μου να είναι άνθρωποι που αγαπούν τη μουσική και όλες τις μορφές τέχνης κι έτσι, μεγαλώνοντας, ήταν πολύ φυσικό να αναπτύξω μια περιέργεια για τις τέχνες, τα μουσικά είδη, το μοίρασμα και την ανταλλαγή μουσικών γνώσεων».
Ακούσματα και επιρροές
Οι επιρροές της είναι ένα αμάλγαμα των ήχων του τόπου καταγωγής της, με τις κυρίαρχες μουσικές τάσεις της Δύσης κατά τη δεκαετία του ’90. «Με τον αδελφό μου ακούγαμε κυριολεκτικά τα πάντα. Από Μαντόνα, Μάικλ Τζάκσον, Μαράια Κάρεϊ, Spice Girls, έως μουσικούς που ανακάλυψα ως έφηβη, όπως οι Eλα Φιτζέραλντ, Νίνα Σιμόν, Μπίλι Χόλιντεϊ, αλλά και την Τρέισι Τσάπμαν, τον Τζεφ Μπάκλεϊ, την τζαζ, τη ροκ και την ανεξάρτητη σκηνή».
Ξεκίνησε ως αυτοδίδακτη μουσικός στην κιθάρα και στο τραγούδι, ακολούθησε ένα χρόνο τζαζ θεωρίας και στη συνέχεια πέρασε από οντισιόν στο περίφημο μουσικό κολέγιο Μπέρκλεϊ της Βοστώνης, όπου έγινε δεκτή στα δεκαεννέα της. Oλη αυτή η διαδρομή την έχει οδηγήσει στη δημιουργία του ιδιαίτερου κράματος ακουσμάτων και επιρροών που χαρακτηρίζει τις συνθέσεις της. «Πρέπει να συνεχίσουμε να εξελίσσουμε τη μουσική, με σεβασμό πάντα στους μουσικούς προγόνους μας και στην παράδοση όλων αυτών των ειδών. Μου φαίνεται κάπως περίεργο όταν κάποιος που δεν έχει καμία κατανόηση της τζαζ ή της ραπ εμπλέκεται με αυτά τα είδη χωρίς να γνωρίζει την ιστορία ή την κοινωνική σημασία τους. Είναι αυτό που αποκαλούμε “πολιτιστική οικειοποίηση”. Υπάρχει όμως και η ανάγκη των μουσικών που έχουν μια φυσική περιέργεια να ανακαλύψουν τον επόμενο νέο ήχο και αυτοί είναι οι πρωτοπόροι της μουσικής σκηνής».
Η Αρούζ Αφτάμπ βρίσκει βαρετές τις κατηγοριοποιήσεις, αισθάνεται ότι στενεύουν τους μουσικούς της ορίζοντες. «Οι καλλιτέχνες πρέπει να μπορούμε να εξελισσόμαστε, ακόμα και να αντιφάσκουμε, αυτή είναι η φύση μας», αναφέρει όταν προσπαθούν να την προωθήσουν ως «μια Πακιστανή τραγουδίστρια με ρίζες στην παράδοση των Σούφι». Αυτό, όπως λέει, «μπερδεύει τον κόσμο που θα έρθει να με ακούσει και θα βρεθεί μπροστά σε τζαζ αυτοσχεδιασμούς». Eτσι, όταν τη ρωτούν τι είδους μουσική κάνει, απαντά «ευχάριστη τζαζ».
Πρέπει να εξελίσσουμε τη μουσική με σεβασμό στους μουσικούς μας προγόνους και στην παράδοση. Υπάρχει η ανάγκη των μουσικών να ανακαλύψουν τον επόμενο νέο ήχο και αυτοί είναι οι πρωτοπόροι της μουσικής σκηνής.
Λίγες ημέρες πριν από την πρώτη της επίσκεψη στη χώρα μας για μία συναυλία, της ζητάμε να μοιραστεί μαζί μας τον τρόπο με τον οποίο βιώνει το τεταμένο κλίμα της δεύτερης διακυβέρνησης Τραμπ ζώντας στις ΗΠΑ. «Πρόκειται για μια τρομερά σουρεαλιστική κατάσταση για τους ανθρώπους που είναι ευαίσθητοι, δημιουργικοί και επιθυμούν έναν ειρηνικό πλανήτη. Ο κόσμος μετατρέπεται σε ένα πολύ τρομακτικό μέρος», σχολιάζει έπειτα από μια μικρή παύση. «Η μουσική είναι μια διαρκής ελπίδα σε αυτούς τους καιρούς. Ισως ακούγεται γλυκανάλατο, αλλά αυτή η σκέψη με κάνει να διατηρώ τα λογικά μου».
Εκπληκτικός ο ήχος των ’90s
Συζητώντας με την Αρούζ Αφτάμπ για τις μουσικές που την έχουν διαμορφώσει, μιλάει με πάθος για τη δεκαετία του ’90, την οποία θεωρεί μια εκπληκτική περίοδο από μουσική άποψη. «Ξέρω ότι όλοι λένε πως όταν ήταν νεότεροι η μουσική ήταν καλύτερη, αλλά ναι, το πιστεύω αυτό για εκείνη τη δεκαετία», λέει εμφατικά. Παράλληλα, όμως, ξεχωρίζει πολλά ονόματα και από τη σύγχρονη ποπ σκηνή, μεταξύ των οποίων η Αντέλ, η Μπίλι Αϊλις και η Doechii, η οποία φέτος βραβεύθηκε με Γκράμι για τον καλύτερο ραπ δίσκο.
«Εχουμε επίσης εκπληκτικούς σύγχρονους τζαζ μουσικούς, ενώ ειδικά την περυσινή χρονιά βγήκαν πολύ δυνατές μουσικές κυκλοφορίες, όπως ο δίσκος των Milton + Esperanza, της Μπιγιόνσε, της Τζανέλ Μονέ», συμπληρώνει με έναν ενθουσιασμό, που σχεδόν αναιρεί την πεποίθησή της για τη μουσική ανωτερότητα των ’90s.
Ισως δεν είναι τυχαίο που τα περισσότερα ονόματα τα οποία αναφέρει μεταξύ των αγαπημένων της είναι γυναικών καλλιτεχνών, καθώς τα τελευταία χρόνια στην ποπ σκηνή, αλλά και στις λίστες με τους καλύτερους δίσκους της χρονιάς, τις κορυφές κατακτούν οι γυναίκες καλλιτέχνιδες. Μεταξύ αυτών και η ίδια. Αλλωστε, η συζήτησή μας γίνεται με αφορμή την εμφάνιση της Αρούζ Αφτάμπ στο φεστιβάλ WOW – Women of the World, που πραγματοποιείται για τρίτη χρονιά στην Αθήνα από τις 4 έως τις 7 Απριλίου στο ΚΠΙΣΝ. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη διοργάνωση στον κόσμο για γυναίκες, θηλυκότητες και μη δυαδικά άτομα, που ξεκίνησε από το Λονδίνο το 2010 με στόχο την προώθηση της έμφυλης ισότητας και την ευαισθητοποίηση του κοινού για τα εμπόδια που συναντούν σήμερα οι γυναίκες και τα non-binary άτομα σε όλους τους τομείς της ζωής τους. Το φετινό πρόγραμμα του WOW Athens περιλαμβάνει ομιλίες με διεθνείς καλεσμένες, κινηματογραφικές προβολές, εκθέσεις, εργαστήρια, dj sets και συναυλίες.
Η συναυλία της Αρούζ Αφτάμπ θα πραγματοποιηθεί στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος στο ΚΠΙΣΝ τη Δευτέρα 7 Απριλίου στις 21.00, στο πλαίσιο του φεστιβάλ WOW – Women of the World Athens 2025.
Πληροφορίες και εισιτήρια στο snfcc.org.
