Το 1927 στο Κάρνεγκι Χολ της Νέας Υόρκης παίχτηκε ένα μουσικό έργο που προκάλεσε αντιδράσεις. Ηταν η Τζαζ Συμφωνία (A Jazz Symphony) του Αμερικανού Τζορτζ Ανθέιλ (George Antheil, 1900-1959). Οταν ακούστηκε για πρώτη φορά, από τη Συμφωνιέτα του Χάρλεμ, τόσο ο Γκέρσουιν όσο και ο Ααρον Κόπλαντ μίλησαν πολύ εγκωμιαστικά γι’ αυτό. (Ααρον Κόπλαντ, σπουδαίος Αμερικανός κλασικός συνθέτης του 20ού αιώνα· έργα του για κλαρινέτο έχει ερμηνεύσει ένας άλλος μεγάλος της τζαζ με κλασική παιδεία, ο Μπένι Γκούντμαν).
Υπάρχει μια μακρά σχέση ανάμεσα στη λόγια μουσική και την τζαζ. Στην έξοχη ταινία «Bird», που ο Κλιντ Ιστγουντ γύρισε το 1989 με θέμα τη ζωή του σαξοφωνίστα Τσάρλι Πάρκερ, υπάρχει μια σκηνή όπου στα 1955 ο Πάρκερ χτυπά ξημερώματα το κουδούνι στη βίλα του Ιγκόρ Στραβίνσκι στην Καλιφόρνια μόνο και μόνο για να δει από μακριά το ίνδαλμά του. Ο Στραβίνσκι δεν συγκινείται: φορώντας τη ρόμπα του, αντικρίζει χαράματα έναν μεθυσμένο μαύρο και αμέσως κλείνει την πόρτα. Ο Σεφέρης, συστηματικός λάτρης του κλασικού ήχου, άκουγε με μανία το τζαζ στάνταρ «St. James Infirmary» και χρησιμοποιούσε το ουδέτερο άρθρο όταν μιλούσε για την τζαζ (ΤΟ τζαζ…). Να μην ξεχάσουμε επίσης τον θεωρητικό και μουσικό Γκούντερ Σούλερ, συγγραφέα της κλασικής πια μελέτης «The Swing Era: The Development of Jazz, 1930-1945» (Oxford University Press). Υπήρξαν βέβαια και μεγάλες αντιρρήσεις: ο Τέοντορ Αντόρνο, μέγας μουσικολόγος κατά τα άλλα, απεχθανόταν την τζαζ. Πού να ήξερε ότι στα δισκοπωλεία (όσα έχουν απομείνει…) η κλασική και η τζαζ φιλοξενούνται πια στο ίδιο τμήμα… Η σχέση αυτή φτάνει ώς τα σήμερα. Παράδειγμα τρανό η Blues Symphony του σπουδαίου σύγχρονου τζάζμαν Ουίντον Μαρσάλις. Ο δίσκος μόλις κυκλοφόρησε (2025) από την Pentatone σε εξαίρετη ερμηνεία της Συμφωνικής Ορχήστρας του Ντιτρόιτ υπό τη διεύθυνση του Ιταλού μαέστρου και κλαρινετίστα Τζέιντερ Μπινιαμίνι. Πρόκειται για μια άκρως δυναμική, ρυθμική όσο και στοχαστική, τζαζ συμφωνία που μοιάζει με μια τεράστια τοιχογραφία της ιστορίας και της κοινωνίας της Αμερικής του 20ού αιώνα. Μουσική που βομβαρδίζει με εικόνες το μυαλό: από τις βαμβακοφυτείες και τα μπλουζ καταγώγια έως τις μητροπόλεις με τις αίθουσες χορού, τις εξωτικές λάτιν μελαχρινές κοπέλες και την ομιχλώδη νουάρ ατμόσφαιρα. Η Blues Symphony μοιάζει με ένα συναρπαστικό ταξίδι που εκκινεί από τον Σκοτ Τζόπλιν και φτάνει ώς τον Λέοναρντ Μπέρνσταϊν. Ο τζαζ αυτοσχεδιασμός φιλτραρισμένος μέσα από τη δυναμική της συμφωνικής ορχήστρας.
Wynton Marsalis, Blues Symphony
Detroit Symphony Orchestra – Jader Bignamini, Pentatone
