Ως γνωστόν οι τελευταίες εβδομάδες στην πλατφόρμα του Netflix κινούνται σε ρυθμούς «Εφηβείας» («Adolescence»). Η βρετανική σειρά των τεσσάρων επεισοδίων, που αφηγείται με σοκαριστικό τρόπο την υπόθεση δολοφονίας μιας μαθήτριας γυμνασίου από ένα συνομήλικό της αγόρι, έχει εξελιχθεί στο τηλεοπτικό φαινόμενο της χρονιάς. Και μέχρις ενός σημείου, δικαίως. Πρόκειται για ένα εξαιρετικά καλοφτιαγμένο τηλεοπτικό έργο, το οποίο επιπλέον ασχολείται (κυρίως) με ένα από τα πιο φλέγοντα ζητήματα που αντιμετωπίζουν παιδιά και γονείς σήμερα: την ακραία βία των ανηλίκων, η οποία σε πολλές περιπτώσεις εκπορεύεται από τον παράλληλο κόσμο των σόσιαλ μίντια, όπου αυτή η γενιά ουσιαστικά μεγαλώνει. Οι δημιουργοί, Στίβεν Γκρέιαμ (πρωταγωνιστεί επίσης στον ρόλο του πατέρα) και Τζακ Θορν, φροντίζουν μάλιστα να κάνουν το σύνολό τους ακόμα πιο ενδιαφέρον παρουσιάζοντας κάθε επεισόδιο ως τοποθετημένο σε πραγματικό χρόνο μονοπλάνο, κάτι εντελώς πρωτότυπο, ειδικά για τα μάτια του κοινού του Netflix.
Αυτή η τελευταία επισήμανση αποτελεί «κλειδί» για όσους δεν θεωρούν την «Εφηβεία» κάτι τρομερά ξεχωριστό, πόσο μάλλον «σειρά της δεκαετίας», όπως αρκετοί έχουν σπεύσει να τη χαρακτηρίσουν. Εθισμένοι στη μετριότητα και στην επανάληψη που σταθερά μας σερβίρει η δημοφιλέστερη διαδικτυακή πλατφόρμα, παρασυρόμαστε εύκολα όταν αυτή «σπάσει» με οτιδήποτε διαφορετικό. Η αλήθεια είναι ότι μονοπλάνα έχουμε δει αρκετά στην κινηματογραφική ιστορία και μάλιστα πιο εντυπωσιακά από αυτό της «Εφηβείας», του οποίου, ούτως ή άλλως, η αυθεντικότητα ελέγχεται – μια ματιά π.χ. στο «Victoria» (2015) του Γερμανού Σεμπάστιαν Σίπερ θα άφηνε με το στόμα ανοιχτό όσους πι στεύουν ότι το (υπέροχο) δεύτερο επεισόδιο της σειράς του Netflix είναι «αδύνατο» να γυριστεί. Αναλόγως και τα δράματα δωματίου –προσωπικό αγαπημένο το «Tape» του Ρίτσαρντ Λινκλέιτερ–, όπως είναι βασικά το τρίτο επεισόδιο της σειράς, με τον διάλογο της ψυχαναλύτριας και του Τζέιμι· ο τελευταίος θεωρείται αριστούργημα από τους περισσότερους σχολιαστές, όμως μάλλον πλατειάζει από ένα σημείο και έπειτα, δίχως παράλληλα να προχωράει σε αρκετό βάθος την κοινωνική του παρατήρηση.
Η Λορέν Γκρίνφιλντ εξασφάλισε για το ντοκιμαντέρ της πρόσβαση σε κινητά εφήβων για να καταγράψει την καθημερινότητά τους, πηγαίνοντας ένα βήμα πέρα από τη μυθοπλασία της σειράς του Netflix.
Τα πάντα βέβαια είναι και θέμα σύγκρισης. Τις ίδιες μέρες που κυκλοφόρησε η «Εφηβεία» στο Netflix, περίπου κάτω από τα ραντάρ πέρασε το «Social Studies» στην πλατφόρμα του Disney+. Η καινούργια σειρά ντοκιμαντέρ της Λορέν Γκρίνφιλντ, την οποία συναντήσαμε και πρόσφατα στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, αποτελεί το (πολύ) αληθινό αντίβαρο στη μυθοπλαστική εκδοχή που εντυπωσίασε το παγκόσμιο κοινό. Μπορεί εδώ να μην έχουμε… φόνο, όμως όλο το κοινωνικό/προσωπικό/διαδικτυακό πλαίσιο υπάρχει, και μάλιστα σε απόλυτα ρεαλιστική συσκευασία. Διότι η Γκρίνφιλντ έχει επιτύχει να εξασφαλίσει πρόσβαση στα κινητά τηλέφωνα εφήβων 13-18 ετών για έναν ολόκληρο χρόνο, ακολουθώντας τις ζωές, τους προβληματισμούς και τις χαρές τους, όπως αυτά αποτυπώνονται (και) στις οθόνες τους. Οι συνεντεύξεις που δίνουν οι ίδιοι μπροστά στην κάμερα λειτουργούν συμπληρωματικά και ταυτόχρονα αποκαλυπτικά, φανερώνοντας ενίοτε τελείως διαφορετικές προσωπικότητες σε σχέση με εκείνες της ιντερνετικής φούσκας.
Στην «Εφηβεία» μαθαίνουμε ότι το δολοφονημένο κορίτσι είχε προηγουμένως υποστεί το λεγόμενο «slut-shaming», ένα στιγματισμό δηλαδή της σεξουαλικής συμπεριφοράς της μέσω των σόσιαλ μίντια. Ακριβώς το ίδιο φαινόμενο βλέπουμε στην αληθινή του διάσταση στη σειρά της Γκρίνφιλντ, η οποία μάλιστα απλώνει με πολύ περισσότερες λεπτομέρειες το ευρύτερο θέμα της σεξουαλικής παιδείας σε ένα ολόκληρο σχετικό επεισόδιο. Γενικώς τα πέντε κεφάλαια του «Social Studies» προχωρούν σε μεγάλο βάθος, αποκαλύπτοντας διαφορετικές πτυχές της σοσιαλμιντιακής πραγματικότητας, από τα κρυπτικά σύμβολα που χρησιμοποιεί η Gen Z –λόγος γίνεται και στην «Εφηβεία»– μέχρι τον ρόλο των γονέων, το μπούλινγκ και την έξτρα πίεση του… αλγορίθμου.
Το πιο σοκαριστικό στοιχείο της σειράς πάντως σχετίζεται μόνο έμμεσα με τα κοινωνικά δίκτυα· αντιθέτως, αφορά μια άνευ προηγουμένου εμμονή με το χρήμα, την κατάκτηση του πλούτου με οποιοδήποτε μέσο, στην οποία η συγκεκριμένη γενιά μοιάζει να ομνύει. Σε κάθε περίπτωση, τόσο η μία όσο και η άλλη σειρά έρχονται την κατάλληλη στιγμή, συλλαμβάνοντας με τον τρόπο τους το πνεύμα μιας τεράστιας αλλαγής, η οποία διαμορφώνει ήδη τους ενηλίκους του μέλλοντος.
