BERNHARD SCHLINK
The Granddaughter
μτφρ.: Charlotte Collins
εκδ. HarperVia, 2024, σελ. 330
Ο Μπέρνχαρντ Σλινκ, Γερμανός καθηγητής Νομικής στο Βερολίνο και στη Νέα Υόρκη και βραβευμένος λογοτέχνης, είναι ένας οξυδερκής χρονικογράφος της πατρίδας του. Εγινε παγκοσμίως γνωστός το 1995 με το μυθιστόρημα «Διαβάζοντας στη Χάννα», που μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο, με την Κέιτ Γουίνσλετ να κερδίζει Οσκαρ α΄ γυναικείου ρόλου το 2009. Το 2021 εξέδωσε την «Εγγονή», που κυκλοφόρησε προσφάτως στην αγγλική σε ρέουσα μετάφραση της Σάρλοτ Κόλινς. (Στην Ελλάδα το βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κριτική, σε μετάφραση του Απόστολου Στραγαλινού.)
Κυρίαρχο θέμα στα μυθιστορήματα του Σλινκ είναι ο τρόπος που οι Γερμανοί αντιμετωπίζουν το παρελθόν με την κληρονομιά που άφησαν στη χώρα ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος και η επανένωσή της πριν από 35 χρόνια. Στην «Εγγονή» περιγράφει μια διαγενεακή πάλη ανάμεσα σε έναν φιλελεύθερο ηλικιωμένο βιβλιοπώλη και στην ακροδεξιά έφηβη θετή εγγονή του, την οποία προσπαθεί να απαγκιστρώσει από το νεοναζιστικό οικογενειακό περιβάλλον στο οποίο έχει ανατραφεί. Στην πορεία βρίσκεται ενώπιος με τις προκαταλήψεις, τις αντιφάσεις και την πολυπλοκότητα της γερμανικής επανένωσης, με αθεράπευτους χαρακτήρες και ανεπούλωτες πληγές.
Το μυστικό
Ο Κάσπαρ, εικοσάρης φοιτητής στο Δυτικό Βερολίνο το 1964, θέλει να γνωρίσει όλη τη Γερμανία ανακαλύπτοντας τα κοινά στοιχεία εκατέρωθεν του Τείχους και σε ένα φεστιβάλ νεολαίας στο Ανατολικό Βερολίνο ερωτεύεται τη συνομήλική του Μπίργκιτ και οργανώνει την απόδρασή της στη Δυτική Γερμανία μέσω Πράγας και Βιέννης. Η Μπίργκιτ, μυστηριώδης και ελκυστική, ήταν ψυχολογικά έτοιμη για τη φυγή, καθώς οι προσδοκίες της έμειναν ανεκπλήρωτες στην Ανατολική Γερμανία. Κρατούσε όμως ένα μυστικό, αφού πριν αποδράσει είχε εγκαταλείψει σε φίλη της τη νεογέννητη κόρη της, καρπό ερωτικής σχέσης με αξιωματούχο του καθεστώτος. Οι τύψεις την κυνηγούσαν σε όλη τη ζωή της. Οταν πολύ αργότερα βρέθηκε νεκρή στο μπάνιο της, είχε μείνει απραγματοποίητη η επιθυμία της να βρει τη χαμένη κόρη.
Οι προκαταλήψεις, οι αντιφάσεις και η πολυπλοκότητα της γερμανικής επανένωσης, με αθεράπευτους χαρακτήρες και ανεπούλωτες πληγές.
Τη σκυτάλη της αναζήτησης παρέλαβε ο Κάσπαρ σε ηλικία 71 ετών, όταν ανακάλυψε ένα αυτοβιογραφικό κείμενο της Μπίργκιτ. Υστερα από μεθοδική έρευνα εντοπίζει τη Σβένια, την κόρη της Μπίργκιτ, σε φάρμα νεοναζί στα ανατολικά της ενιαίας πλέον Γερμανίας. Η Σβένια σε ηλικία 17 ετών το είχε σκάσει από την οικογένεια που την υιοθέτησε και εξασκήθηκε στη βία δίπλα στους «τραμπούκους με τα ξυρισμένα κεφάλια». Μαζί της ζει η κοκκινομάλλα κόρη της, Σίγκρουν, 14 ετών, που έχει ως ίνδαλμα την «ύαινα του Αουσβιτς» Ιρμα Γκρέσε, δεσμοφύλακα σε στρατόπεδα εξόντωσης, που απαγχονίσθηκε από τους Βρετανούς το 1945 σε ηλικία 22 ετών.
Με αντάλλαγμα ένα σεβαστό χρηματικό ποσό από την κληρονομιά της Μπίργκιτ, ο Κάσπαρ καταφέρνει να αποσπάσει τη Σίγκρουν από τους γονείς της για μερικές εβδομάδες τον χρόνο. Με τις επισκέψεις της θετής εγγονής στο Βερολίνο σπάει η μοναξιά του. Από τότε αρχίζει μια πάλη μεταξύ τους, ένα παιγνίδι ισχύος.
«Ψέμα το Ολοκαύτωμα»
Ο Κάσπαρ επιχειρεί να διασώσει τη Σίγκρουν από το τοξικό περιβάλλον στο οποίο έχει γαλουχηθεί. Η εγγονή, μαχητική και επιρρεπής στη συνωμοσιολογία, αρνείται να ενδώσει στην εκστρατεία πειθούς του θετού παππού της, γιατί «το Ολοκαύτωμα ήταν ψέμα, οι μουσουλμάνοι και οι μετανάστες θέλουν να καταλάβουν τη Γερμανία μας». Οι γονείς της δυσανασχετούν, γιατί ο παρείσακτος Κάσπαρ αμφισβητεί τον κόσμο τους και ενσπείρει ζιζάνια στην οικογένεια.
Η Σίγκρουν δεν κρύβει τη βούλησή της να πολεμήσει το σύστημα, γιατί «η Γερμανία δεν ανήκει πλέον στους Γερμανούς, οι ξένοι καρπώνονται οφέλη εις βάρος των ντόπιων, τα πάντα ελέγχονται από τους Εβραίους». Οταν επισκέπτονται το στρατόπεδο συγκέντρωσης στο Ράβενσμπρουκ, η Σίγκρουν επιμένει ότι όσα συγκλονιστικά αντίκρισαν δεν είναι αναγκαστικά η αλήθεια, καθώς «οι άνθρωποι μπορούν να ψεύδονται, οι φωτογραφίες να απατούν». Ο Κάσπαρ της ανταπαντά ότι «μόνο μία αλήθεια υπάρχει, ότι πρέπει όλοι μας να έλθουμε αντιμέτωποι με το παρελθόν, να παραδεχθούμε τα εγκλήματά μας και να μην τα επαναλάβουμε».
Παρά τις διαφορές τους, όμως, την αγαπάει και τον βασανίζει, αν θα μπορέσει να ανοίξει τους ιδεολογικούς ορίζοντές της. Πετυχαίνει πάντως να της εμφυσήσει την αγάπη για την κλασική μουσική και το πιάνο. Υστερα από δύο χρόνια απουσίας, η Σίγκρουν επανεμφανίζεται στη ζωή του Κάσπαρ ζητώντας καταφύγιο, όταν ένας νεοναζί από τον κύκλο της εμπλέκεται σε δολοφονίες αντιφασιστών. Παρά την πίεση του Κάσπαρ να καταδώσει στην αστυνομία τον δολοφόνο, εκείνη αρνείται να «προδώσει τους συντρόφους της» και εξαφανίζεται στη μακρινή Αυστραλία. Εκείνος, ωστόσο, δεν μπορεί να τη διώξει από τις σκέψεις του και πλάθει με τη φαντασία του τη ζωή της στην άλλη άκρη του κόσμου, μέχρι και τις σπουδές της σε ένα ωδείο της Βρισβάνης.
*Ο κ. Αχιλλέας Παπαρσένος υπηρέτησε σε ελληνικές πρεσβείες ως σύμβουλος Τύπου και Επικοινωνίας.
