Ποιες εθνικότητες κυριαρχούν παραδοσιακά στη λόγια μουσική; Γερμανοί και Αυστριακοί, Ιταλοί, Γάλλοι, Ρώσοι, Τσέχοι, Ούγγροι, Αγγλοι κ.ά. Από τον πρόχειρο αυτό κατάλογο απουσιάζει εντελώς η Ολλανδία. Παράξενο δεν είναι; Μια τέτοια χώρα στην καρδιά της Ευρώπης; Ο κύριος Γκρι, όμως, ακούει το τριπλό cd «Piano Concertos from The Netherlands», που μόλις κυκλοφόρησε η Brilliant Classics.
Τρεις ψηφιακοί δίσκοι με δέκα έργα για πιάνο και ορχήστρα που χρονολογούνται από τη δεκαετία του ’30 και μετά. Αυτό είναι το χρονικό σημείο κατά το οποίο φαίνεται πως η ολλανδική μουσική σχολή «ενηλικιώνεται».
Γνωστός Ολλανδός συνθέτης του 19ου αιώνα δεν υφίσταται· η γερμανική ρομαντική επιρροή είναι συντριπτική. Οπως μας υποδεικνύουν οι ειδικοί, περίπου έως το 1930 οι Ολλανδοί μουσικοί διχάζονταν ανάμεσα στον υποβλητικό γερμανικό ήχο και στον πιο ραφιναρισμένο γαλλικό ήχο.
Από το ’30 και μετά, υποτίθεται ότι έχουμε έναν πρώτο «ολλανδικό ήχο». Μάλιστα, μερικά από τα σημαντικότερα έργα της συλλογής φέρουν την ένδειξη (από τους ίδιους τους συνθέτες) «κοντσερτίνο». Αυτό επέφερε μια παρεξήγηση διότι δεν πρόκειται για κοντσέρτα «μικρού μήκους», το αντίθετο μάλιστα.
Ωστόσο, η ένδειξη αυτή σηματοδοτεί μια αποκοπή από τις μεγάλες φόρμες της γερμανικής μουσικής όχι μόνο του 19ου αλλά και του πρώιμου 20ού αιώνα (π.χ., οι αχανείς μουσικές εκτάσεις των Αντον Μπρούκνερ, Ρίχαρντ Στράους και Γκούσταβ Μάλερ). Ο όρος «κοντσερτίνο» υποδηλώνει και μια επιστροφή στις απαρχές του είδους, στο μπαρόκ του 17ου και του 18ου αιώνα.
Το λατινικό «concertare» σημαίνει «διάλογος» – ανάμεσα στο όργανο και στην ορχήστρα. Τον καιρό του Μπαχ οι ισορροπίες ήταν πιο ισοδύναμες· όλο αυτό μεταβλήθηκε δραματικά με τον Μότσαρτ και τον Μπετόβεν, για να πάρει μια πρωτοκαθεδρία το πιάνο με τον Σοπέν και τον Λιστ. Οι Ολλανδοί της έκδοσης αυτής φέρνουν τα πράγματα, σε ένα βαθμό, πίσω σε μια πιο δυναμική ισορροπία. Ο κύριος Γκρι δεν ξέρει να πει αν πρόκειται για «ολλανδικό ήχο»· η διάκριση αυτή τον φέρνει σε μια αμηχανία. Αυτό που καταλαβαίνει, όμως, είναι ότι από τα ηχοχρώματα που αναδύονται, ειδικά στα πιο αργά μέρη ή στο έξοχο Dances Sacrees του Τον Ντε Λιουβ (1926-1996) προκύπτουν πράγματα σπάνιας έμπνευσης και ατμόσφαιρας. Υπάρχουν όντως τόσα ερεθιστικά ακόμη πράγματα να ανακαλύψει κανείς…
Για την Ιστορία: τα ονόματα των άλλων συνθετών στα τρία αυτά άλμπουμ: Ενριέτ Μπόσμανς (1895-1952), Κέες βαν Μπάαρεν (1906-1970), Λέο Σμιτ (1900-1943), Καρλ Σμούλντερς (1863-1934), Βίλεμ Πίτζπερ (1894-1947), Χενκ Μπάντινγκς (1907-1987), Τριστάν Κέουρις (1946-1996) και Γιαν βαν Βλίτζμεν (1935-2004).
