Στο προηγούμενο βιβλίο του, ο δρ Ελίας Αμπουτζαούντ, καθηγητής Ψυχιατρικής στο Στάνφορντ, ασχολήθηκε με τα χαρακτηριστικά της «ηλεκτρονικής προσωπικότητας», περιγράφοντας τους ποικίλους τρόπους με τους οποίους επηρεάζει η τεχνολογία τους ψυχισμούς μας. Πρόσφατα, κυκλοφόρησε ένα νέο βιβλίο με τον τίτλο «A Leader’s Destiny, why Psychology, Personality, and Character make All the Difference» («Το πεπρωμένο του ηγέτη, γιατί η ψυχολογία, η προσωπικότητα και ο χαρακτήρας κάνουν όλη τη διαφορά»), όπου αμφισβητεί την ιδέα ότι η ηγεσία μπορεί να διδαχθεί μέσω τυποποιημένων προγραμμάτων και τεχνικών. Τελικά, η ψυχολογία, η προσωπικότητα, ο χαρακτήρας και η τύχη παίζουν πιο καθοριστικό ρόλο απ’ όσο πιστεύαμε έως τώρα.
Ο Αμπουτζαούντ αποδομεί τη «βιομηχανία ηγεσίας», η οποία, όπως υποστηρίζει, έχει δημιουργήσει ένα σύστημα που δεν μπορεί να παραγάγει καλούς ηγέτες, γιατί αγνοεί τη σημασία τόσο της προσωπικότητας όσο και της τύχης. Μέσα από το βιβλίο του, ο Αμπουτζαούντ προσπαθεί να επαναφέρει την ψυχολογία στο προσκήνιο της συζήτησης για την ηγεσία. Μεταξύ άλλων, υποστηρίζει ότι η τεχνολογία μάς έχει κάνει λιγότερο υπομονετικούς με τους ηγέτες και ότι η εμμονή με την ηγεσία δημιουργεί ένα σύμπλεγμα κατωτερότητας στους ανθρώπους που δεν μπορούν να ανέλθουν σε ηγετικές θέσεις.
– Είναι αλήθεια πολύ πειστικό αυτό που γράφετε στο βιβλίο σας, ότι αν όλες αυτές οι σχολές ηγεσίας και τα μαθήματα ηγεσίας παρήγαν πραγματικά λαμπρούς ηγέτες, ο κόσμος μας θα ήταν γεμάτος από αυτούς. Και όμως, όλοι μιλάμε σήμερα για το έλλειμμα ηγεσίας ή τους προβληματικούς ηγέτες. Μπορείτε να περιγράψετε στους αναγνώστες μας το πρόβλημα;
– Πρόκειται για ένα παράδοξο που βρίσκεται στην καρδιά του κενού ηγεσίας που παρατηρείται σήμερα στον κόσμο. Από τη μία πλευρά, δεν υπήρξαν ποτέ περισσότερες ευκαιρίες εκπαίδευσης στην ηγεσία. Από την άλλη, οι ηγέτες δεν μας έχουν απογοητεύσει ποτέ περισσότερο. Μια αντίδραση είναι να πούμε ότι απλά χρειαζόμαστε περισσότερα μαθήματα ηγεσίας. Μια άλλη αντίδραση –η δική μου– είναι να κατηγορηθεί εν μέρει η βιομηχανία ηγεσίας γι’ αυτές τις αποτυχίες. Oταν μετατρέπουμε την ηγεσία σε ένα προϊόν που μπορεί να αγοραστεί και όταν προσποιούμαστε ότι έχουμε βρει πώς να παράγουμε καλούς ηγέτες, προσελκύουμε τους λάθος τύπους ανθρώπων στις τάξεις των ηγετών.
– Η ψυχολογία, όπως περιγράφετε, διαδραματίζει μεγαλύτερο ρόλο στη δημιουργία ενός ηγέτη. Το ίδιο ισχύει και για την προσωπικότητα. Αν κατάλαβα καλά, λέτε ότι οι ηγέτες γεννιούνται παρά γίνονται.
– Ναι, οι ηγέτες σε μεγάλο βαθμό «συμβαίνουν». Οι ηγέτες προκύπτουν μέσα από ένα συνδυασμό έμφυτων χαρακτηριστικών της προσωπικότητας, ποιοτήτων του χαρακτήρα, καθαρής τύχης και ευνοϊκού πλαισίου.
– Στο βιβλίο σας αναφέρετε ότι η σύγχρονη κοινωνία έχει αναπτύξει μια «αλλεργία στην ιεραρχία». Πώς μπορεί να συμβιβαστεί αυτή η τάση με την ανάγκη για σταθερή ηγεσία, ιδίως σε περιόδους κρίσης;
– Είναι ένα μεγάλο μέρος του προβλήματός μας σήμερα. Κυρίως εξαιτίας της τεχνολογίας, δεν έχουμε αρκετή υπομονή απέναντι σε ιεραρχικές δομές που έχουν ένα μόνο άτομο στην κορυφή. Σκεφτείτε τις ανατροπές που έχει επιφέρει η τεχνολογία σε ιεραρχικές σχέσεις όπως είναι εκείνες γονέα – παιδιού, δασκάλου – μαθητή ή ακόμη και γιατρού – ασθενούς. Για παράδειγμα, οι γονείς συχνά μαθαίνουν από τα παιδιά τους όλα αυτά τα πράγματα που σχετίζονται με την τεχνολογία. Μόλις χειραφετηθούμε από αυτού του είδους την «υπακοή», είναι δύσκολο να φανταστούμε τον εαυτό μας να ακολουθεί έναν ηγέτη, να κάνει υπομονή μαζί του ή να του δίνει μια ευκαιρία. Ωστόσο, το DNA μας εξακολουθεί να αποζητά έναν ηγέτη, όπως ακριβώς και άλλα είδη στη φύση με τα οποία μοιραζόμαστε γενετικές ρίζες και τα οποία δείχνουν να οργανώνονται υπό έναν ηγέτη. Χωρίς ηγέτη, μια φυλή στην άγρια φύση είναι ευάλωτη, δεν μπορεί να εξασφαλίσει ούτε την τροφή της ούτε την επιβίωση της επόμενης γενιάς. Αυτό το «μπρος-πίσω» –η ανυπομονησία μας με τους ηγέτες και η γενετική ανάγκη γι’ αυτούς– είναι μία ακόμη αιτία πίσω από τα «θέματά» μας και τις απογοητεύσεις που βιώνουμε σήμερα με την ηγεσία.
– Πρέπει ένας ηγέτης να είναι νάρκισσος; Μοιάζει όλο και πιο δύσκολο να δούμε πραγματικά ταπεινούς ανθρώπους να ανεβαίνουν τη σκάλα της εξουσίας σήμερα.
– Ο καθαρός νάρκισσος θέλει να ηγηθεί και αισθάνεται ότι το αξίζει, αλλά δεν αξίζει να τον ακολουθήσουμε. Αλλά το αντίθετο ενός νάρκισσου δεν είναι απαραιτήτως η μητέρα Τερέζα. Μια ορισμένη ποσότητα αυτοαγάπης και μια επιθυμία να είναι κάποιος στο επίκεντρο δεν είναι απαραιτήτως κάτι καταδικαστικό για έναν ηγέτη. Ωστόσο, για να πετύχει, ένας καλός ηγέτης θα πρέπει επίσης να επενδύει στο να θέλει να ανυψώσει τους άλλους και όχι να το κάνει μόνο για τον εαυτό του.
– Μιλάτε πολύ για την τύχη. Αυτό δεν είναι πολύ αξιοκρατικό, έτσι δεν είναι;
– Μπορεί να μην είναι αξιοκρατικό, αλλά είναι ρεαλιστικό. Η ηγεσία, η οποία θέλει να θεωρεί τον εαυτό της επιστήμη, καλό θα ήταν να θυμάται ότι έως και το 50% των επιστημονικών ανακαλύψεων αποδίδεται στην καθαρή τύχη και στην ευνοϊκή συγκυρία. Τόσο πολλά συμβαίνουν επειδή βρισκόμαστε στο σωστό μέρος τη σωστή στιγμή και τόσο πολλά δεν συμβαίνουν επειδή βρισκόμαστε στο λάθος μέρος τη λάθος στιγμή. Eτσι είναι η ζωή, όχι μόνον η ηγεσία. Ο καθηγητής ηγεσίας που αρνείται τον ρόλο της τύχης έχει πολύ απλά να σας πουλήσει ένα ακριβό μάθημα ηγεσίας.
– «Κάποιοι άνθρωποι απλώς δεν είναι ψυχολογικά καταρτισμένοι για να γίνουν ηγέτες», λέτε. Πώς μπορούμε να τους αποθαρρύνουμε, ιδίως όταν τους δίνεται τεράστια προσοχή από τα νέα και τα παλιά μέσα ενημέρωσης; Ποιους μηχανισμούς θα πρέπει να χρησιμοποιούν οι σύγχρονες δημοκρατίες προκειμένου να προωθούν τους καλούς ηγέτες;
– Πρέπει να ξεκινήσουμε προσέχοντας όσους δεν είναι ηγέτες. Εν μέρει, σήμερα επιδιώκουν την εξουσία άνθρωποι που δεν είναι ψυχολογικά φτιαγμένοι για να γίνουν ηγέτες, γιατί η κοινωνία μας υπερεκτιμά τους ηγέτες και υποχρεώνει τους οπαδούς να νιώθουν ένα σύμπλεγμα κατωτερότητας. Πρέπει να αλλάξουμε αυτή την αφήγηση και να αρχίσουμε να σεβόμαστε τον καθένα γι’ αυτό που είναι, όχι μόνο για το «ηγετικό δυναμικό» του. Θα πρέπει επίσης να αμβλύνουμε το μήνυμα του μάρκετινγκ της βιομηχανίας ηγεσίας, που ισχυρίζεται ότι μπορούμε δυνητικά να γίνουμε ηγέτες και ότι το μόνο που έχουμε να κάνουμε είναι να πάρουμε τον σωστό κόουτς ή να εγγραφούμε στο σωστό μάθημα ηγεσίας.
– Με ενδιαφέρει πολύ η συνάντηση της ηγεσίας με την τεχνολογία. Η διάδοση των σόσιαλ μίντια έχει οδηγήσει σε μια κουλτούρα υπερέκθεσης. Τι έχουν να κερδίσουν πραγματικά οι ηγέτες από τα βίντεο του TikTok;
– Eνας ηγέτης έχει πολύ λίγα να κερδίσει από την υπερέκθεση στα σόσιαλ μίντια. Ο ηγέτης πρέπει σε κάποιο βαθμό να είναι «άγραφος πίνακας», ώστε να μας επιτρέπει να προβάλλουμε επάνω του τις φιλοδοξίες μας. Γεμίζοντας τον κόσμο με κάθε μικρή λεπτομέρεια για τη ζωή, τις απόψεις και τις προτιμήσεις τους, οι ηγέτες βάζουν φραγμούς στη δημιουργία ονείρων και μας εμποδίζουν να τους φανταστούμε ως υπερασπιστές των αξιών μας. Οι ηγέτες πρέπει να καλλιεργούν το μυστήριο και να αφήνουν τη φαντασία των οπαδών να συμπληρώνει τα κενά. Αυτό είναι σχεδόν αδύνατο να γίνει από ηγέτες που είναι εθισμένοι στα σόσιαλ μίντια.
– Πώς βλέπετε το μέλλον της ηγεσίας; Είστε αισιόδοξος ότι μπορούμε να ξεπεράσουμε τα προβλήματα που περιγράφετε και να δημιουργήσουμε μια νέα γενιά καλών ηγετών;
– Πρέπει να επιστρέψουμε στα βασικά και να επανεκτιμήσουμε τον ρόλο της ψυχολογίας, της προσωπικότητας και του χαρακτήρα – όπως είναι και ο υπότιτλος του βιβλίου μου. Αυτά είναι τα κρίσιμα συστατικά της ηγεσίας που δεν αγοράζονται με χρήματα. Διαφορετικά, φοβάμαι ότι οδεύουμε προς περισσότερες απογοητεύσεις απ’ την τάξη των ηγετών μας. Και αυτό είναι ακόμη χειρότερο, σε μια εποχή που ο κόσμος αντιμετωπίζει πρωτοφανή προβλήματα που μόνον αληθινοί ηγέτες μπορούν να μας βοηθήσουν να ξεπεράσουμε.
