J.M. COETZEE
Ατίμωση
μτφρ.: Χριστίνα Σωτηροπούλου
εκδ. Διόπτρα, 2024
σελ. 288
Πριν από 44 χρόνια, στις 30 Ιουνίου 1991, το απαρτχάιντ της Νότιας Αφρικής ολοκλήρωσε τον επονείδιστο κύκλο του. Μόνο που το πραγματικό τέλος ενός τέτοιου κύκλου βίας δεν μπορεί να υπάρξει προγραμματικά. Τα κατακάθια της Ιστορίας συνεχίζουν να υπάρχουν για δεκαετίες.
Η «Ατίμωση» του Τζον Κουτσί, το μυθιστόρημα που του χάρισε το δεύτερο βραβείο Booker, δεν είναι μόνο η προσωπική ιστορία του καθηγητή Ντέιβιντ Λούρι, κι ας είναι αυτός ο πρωταγωνιστής του βιβλίου.
Πάνω απ’ όλα είναι η πορεία μιας χώρας που προσπαθεί να μάθει να ζει δημοκρατικά. Μια γέννα που έχει αμφίβολη κατάληξη. Τη στιγμή που το νέο επιδιώκει να εγκαθιδρυθεί, το παλαιό αμύνεται θέλοντας να διατηρήσει τα κεκτημένα του.
Στο πρώτο μέρος γνωρίζουμε τον καθηγητή Ντέιβιντ Λούρι. Είναι μεσήλικας, χωρισμένος δύο φορές, επίκουρος καθηγητής Επικοινωνίας στο Πανεπιστήμιο του Κέιπ Τάουν. Ενας άνδρας που φλέγεται από ερωτικούς πόθους, τους οποίους και εκπληρώνει επί πληρωμή. Ο ίδιος ονομάζει αυτές τις πράξεις luxe et voluple (σ.σ.: πολυτέλεια και ηδονή).
Μια χώρα προσπαθεί να μάθει να ζει δημοκρατικά, όμως τη στιγμή που το νέο γεννιέται, το παλαιό αρνείται να πεθάνει.
Ολα θα ανατραπούν όταν θα στρέψει τα βέλη του προς τη μαθήτριά του, Μέλανι. Θα τη ρίξει στο κρεβάτι, θα τρυγήσει τη νεότητά της, αλλά η συνέχεια είναι αναπάντεχη. Η Μέλανι (μάλλον υποκινούμενη από τον πατέρα της ή τον ζηλότυπο φίλο της) θα κάνει επίσημη καταγγελία στις πανεπιστημιακές αρχές κατά του Λούρι.
Ο,τι θα ακολουθήσει θα είναι η αρχή της πτώσης του Λούρι. Λες και ακολουθεί τη μοίρα του αγαπημένου του Μπάιρον, για τον οποίο επιθυμεί να γράψει ένα υβριδικό βιβλίο για τις ιταλικές περιπέτειές του, το οποίο θα έχει τη μορφή όπερας δωματίου.
Το συμβούλιο των καθηγητών τού λέει επιμόνως να ζητήσει συγγνώμη, αλλά εκείνος το αρνείται. Να η πρώτη σύγκρουση του παλαιού κόσμου με τον νέο που μας εισαγάγει ο Κουτσί στο μυθιστόρημα, αλλά θα υπάρξουν κι άλλες πιο έντονες στο δεύτερο μέρος του μυθιστορήματος.
Η απάντηση του Λούρι είναι να φύγει από το Κέιπ Τάουν και να βρει καταφύγιο στο απομονωμένο αγρόκτημα της κόρης του. Εκεί να βρεθεί αντιμέτωπος με μια νέα κατάσταση.
Η περιβόητη αναδιανομή των κτημάτων βρίσκεται σε εξέλιξη. Οι πάλαι ποτέ δούλοι των λευκών, οι μαύροι, διεκδικούν το δικό τους μερίδιο στη γη. Ο Πέτρους, ένας μαύρος που ζει στο αγρόκτημα της Λούσι (της κόρης του Λούρι) δεν προσφέρει μόνο την εργασία του έναντι αμοιβής, αλλά κατέχει και ένα μέρος της γης της, με πρόθεση να την πάρει ολόκληρη.
Αίφνης, εισβάλλει στο μυθιστόρημα η βία που σοβεί στην κοινωνία της χώρας.
Τρεις άνδρες εισβάλλουν στο σπίτι της Λούσι. Τη βιάζουν, λεηλατούν το σπίτι, βασανίζουν τον ανήμπορο Λούρι και σκοτώνουν τα σκυλιά της.
Είναι μαύροι, ζητούν εκδίκηση, το έχουν ξανακάνει, θεωρούν πως έτσι αποκαθιστούν μια αδικία ετών. Ο Λούρι αντιδρά, μη αποδεχόμενος αυτή τη νέα τάξη πραγμάτων, ενώ η Λούσι δέχεται ταπεινωμένη την καινούργια συνθήκη.
Μάλιστα, η Λούσι θα κάνει ακόμη μεγαλύτερη υποχώρηση. Αυτή, μια λεσβία, θα μείνει έγκυος, θα δεχθεί να κρατήσει το παιδί που κυοφορεί κι ας είναι αποτέλεσμα βίαιης πράξης. Παράλληλα, δεν θα θελήσει να συνεχιστεί η δίωξη των δραστών και δεν σκοπεύει να αφήσει το χωράφι της ακόμη κι αν ξέρει πως κινδυνεύει.
Ο Λούρι παλεύει να γίνει κάτι άλλο από αυτό που ήταν τόσα χρόνια και προσφέρει εθελοντική εργασία σε έναν χώρο όπου θανατώνονται παρατημένα σκυλιά και αρχίζει να δουλεύει στο μυαλό του το βιβλίο για τον Μπάιρον, ενώ αντιδρά στην απόφαση της κόρης του. Οπως θα έκανε ένας εκπρόσωπος του παλαιού κόσμου.
Η σπουδαιότητα αυτού του μυθιστορήματος εδράζεται στο γεγονός ότι ο Κουτσί, μέσω του μεμονωμένου γεγονότος, δημιουργεί μια μεταφορά για το γενικό. Χρειάζεται μια ειλικρινής συγγνώμη, αλλά και ένα βαθύ αίσθημα συντριβής για να προχωρήσει η χώρα του έπειτα από όσα συνέβησαν τα προηγούμενα χρόνια. Υπάρχει ευθύτητα στη γραφή του Κουτσί. Υπάρχει συγκίνηση, αλλά και οργή. Υπάρχει σύγκρουση, αλλά και μια διαρκής ανατομία της αλήθειας που συγκροτεί το κράτος που κουβαλάει τα παλιά και τα νέα υλικά του. Αυτή την αλήθεια αντικρίζει κατάματα ο Κουτσί, γι’ αυτό και τούτο το μυθιστόρημα αποτελεί ένα λογοτεχνικό και ιστορικό ορόσημο για τη Νότια Αφρική.
