Για τον Αντόνιο Σαλιέρι τα έχουμε ξαναπεί από εδώ («Ο αδικημένος, παρεξηγημένος Αντόνιο Σαλιέρι ήταν μεγάλος μουσικός», 8.9.2024), με αφορμή το δικό του Ρέκβιεμ που είχε κυκλοφορήσει πριν από μερικούς μήνες μαζί με το Ρέκβιεμ του Μότσαρτ (δισκογραφική έκδοση του ιδρύματος Chateau de Versailles).
Τον Σαλιέρι τον θυμόμασταν λόγω της (ανυπόστατης) φήμης ότι δηλητηρίασε τον Μότσαρτ στη Βιέννη. Η αλήθεια είναι ότι συχνά ο Μότσαρτ ήταν χολωμένος επειδή ένας Ιταλός είχε «τα μέσα» στην πόλη του. Ωστόσο, υπήρχε αμοιβαία εκτίμηση παρότι ο Σαλιέρι όντως απολάμβανε σπάνια προνόμια στη Βιέννη, τέτοια που ο κατά έξι χρόνια νεότερός του Μότσαρτ μπορούσε μονάχα να ονειρευτεί.
Η τεράστια φήμη του Σαλιέρι έσβησε σχεδόν αμέσως με το που πέθανε το 1825: στην αυγή του ρομαντισμού, οι μόνοι Ιταλοί συνθέτες που έχαιραν εκτίμησης ήταν οι Ροσίνι, Ντονιτσέτι και Μπελίνι (ο Βέρντι ήρθε λίγο αργότερα)· την πρωτοκαθεδρία είχαν οι Γερμανοί ρομαντικοί συνθέτες συμφωνιών, κοντσέρτων και μουσικής δωματίου. Η ειρωνεία είναι ότι ως συνθέτης ο Σαλιέρι ήταν περισσότερο επηρεασμένος από τη γερμανική σχολή του 18ου αιώνα παρά από την ιταλική, αλλά αυτό τελικώς μικρή σημασία είχε όταν πέθανε.
Τον Σαλιέρι χαρακτήριζε ένας απαράμιλλος μελωδικός οίστρος.
Τα τελευταία χρόνια, ωστόσο, υπάρχει μια αναβίωση της μουσικής του και όχι μόνο στον τομέα της όπερας. Ο κύριος Γκρι ακούει με μανία τις τελευταίες ημέρες ένα νέο, πολύ πρόσφατο cd από την Brilliant Classics (Antonio Salieri, Piano Concertos) που περιλαμβάνει δύο κοντσέρτα για πιάνο και ορχήστρα, μαζί με τη Sinfonia Veneziana (ποτ πουρί από οπερατικά του μουσικά θέματα) και τη σονάτα για πιάνο σε ντο μείζονα (παγκόσμια πρώτη ηχογράφηση), όλα έργα που ο Σαλιέρι έγραψε στη Βιέννη τη δεκαετία του 1770. Στο πιάνο, ο Κονσταντίνο Κατένα, τον οποίο συνοδεύει η ορχήστρα Academia d’ Archi Arrigoni υπό τη διεύθυνση του Τζούλιο Αρνόφι. Εκλεκτές ερμηνείες σε πάρα πολύ καλή ηχογράφηση.
«Χωρίς τον Σαλιέρι ως σημείο αφετηρίας», έλεγε ο μεγάλος αρχιμουσικός Ρικάρντο Μούτι, «είναι πολύ δύσκολο να κατανοήσουμε τα αριστουργήματα του Μότσαρτ». Πράγματι· όμως, τα έργα αυτά δικαιούνται την αυθυπαρξία τους και μόνο λόγω της μουσικής δυναμικής τους. Ουσιαστικά ο ακροατής ακούει έναν σοφά αφομοιωμένο Χάιντν, την ίδια στιγμή όμως η βαθύτερη φωνή ανήκει στον Ιταλό συνθέτη, τον οποίο χαρακτήριζε ένας απαράμιλλος μελωδικός οίστρος.
Μια καλή απορία είναι αν ο Μότσαρτ είχε μελετήσει καθόλου τα έργα αυτά, διότι τον «βρίσκει» ένα έμπειρο αυτί σε αυτά. Ο κύριος Γκρι προτείνει να σταθούμε στο έξοχο δεύτερο μέρος (Adagio) του Κοντσέρτου σε ντο μείζονα: η στοχαστική και δραματική του ένταση, η κάποτε θλιμμένη μελωδικότητα του πιάνου και τα ρυθμικά πιτσικάτι των εγχόρδων συνθέτουν όλα μαζί ένα μοναδικό αριστούργημα που είναι τόσο κρίμα να μην ακούγεται από όσο το δυνατόν περισσότερο κόσμο!
