«Το όνειρο είναι το ενυδρείο της νύχτας». Η φράση είναι ένα από τα πολλά αξιομνημόνευτα αποφθέγματα του Βίκτωρος Ουγκώ, ο οποίος, πέραν των κλασικών μυθιστορημάτων του, υπήρξε επίσης κορυφαίο δημόσιο πρόσωπο στη Γαλλία του 19ου αιώνα, χωρίς όμως ποτέ να αρνηθεί τη γοητεία που του ασκούσε το παράλογο, η ονειρομαντεία, οι συμβολισμοί ακόμη και οι συνεδρίες επίκλησης πνευμάτων.
Εκείνο που ίσως δεν γνωρίζουμε για την πολύπλευρη προσωπικότητά του ήταν η αγαπητική, ουσιώδης σχέση του με τη ζωγραφική. Το μελάνι στα οράματα του Ουγκώ για φανταστικά κάστρα, τέρατα και θαλασσινά τοπία είναι τόσο ποιητικό όσο και τα γραπτά του. Ωστόσο κατά τη διάρκεια της ζωής του αυτά τα έργα του παρουσιάστηκαν ελάχιστα στο κοινό, αν και ενέπνευσαν αργότερα συμβολιστές ποιητές και πολλούς καλλιτέχνες, από τους σουρεαλιστές Αντρέ Μπρετόν και Μαξ Ερνστ μέχρι σύγχρονους δημιουργούς όπως ο Αντονι Γκόρμλι.
Αυτό το κομμάτι της ζωής ενός από τους πιο σημαντικούς διανοητές, λογοτέχνες και πολιτικούς της Γαλλίας αναδεικνύει η έκθεση «Astonishing Things: The Drawings of Victor Hugo» που παρουσιάζεται από τον επόμενο μήνα στη Βασιλική Ακαδημία Τεχνών (Royal Academy of Arts) του Λονδίνου. Πρόκειται για μια ολοκληρωμένη έρευνα πάνω στα έργα του καλλιτέχνη Ουγκώ, κυρίως σχέδια σε χαρτί, τα οποία εκτέθηκαν για τελευταία φορά στη Βρετανία πριν από τουλάχιστον 50 χρόνια. Η έκθεση περιλαμβάνει περίπου 70 έργα τέχνης από σημαντικές ευρωπαϊκές συλλογές, και φιλοδοξεί να αποτελέσει ορόσημο για την παρουσίαση της ενασχόλησής του με το σχέδιο, από τις πρώιμες καρικατούρες και τα ταξιδιωτικά του σχέδια μέχρι τα δραματικά τοπία του και τα πειράματά του με την αφαίρεση.
Κατά τη διάρκεια της σχεδόν εικοσαετούς εξορίας του στα Νησιά της Μάγχης, εκεί όπου συνέγραψε πολλά από τα αριστουργήματά του, όπως τα βιβλία «Οι Αθλιοι» (1862), «Οι εργάτες της θάλασσας» (1866), «Ο άνθρωπος που γελά» (1869), ο Ουγκώ ζωγράφιζε. Η Οικία Ωτβίλ (Hauteville House) στο νησί Γκέρνσεϊ κοντά στις ακτές της Νορμανδίας ήταν το καταφύγιό του. Τοποθετημένη θεματικά και όχι χρονολογικά, η έκθεση ανοίγει με μια ενότητα αφιερωμένη στο «Γράψιμο και Σχέδιο», που ασχολείται με τη σχέση μεταξύ του καλλιτεχνικού και λογοτεχνικού έργου του Ουγκώ. Αυτοί ήταν δύο παράλληλοι δημιουργικοί κόσμοι – η γραφή για το κοινό και η ζωγραφική, μια ιδιωτική δραστηριότητα που μοιραζόταν με την οικογένεια και τους στενούς φίλους. Ωστόσο και στις δύο του «αγάπες» ο Ουγκώ μοιραζόταν σημαντικές μεταφορικές δομές βασισμένες σε έννοιες της φύσης και του χρόνου που στήριξαν τη στάση του απέναντι στην ιστορία, τον πολιτισμό και την ανθρωπότητα.
Κατά τη διάρκεια της ζωής του τα ζωγραφικά του έργα παρουσιάστηκαν ελάχιστα στο κοινό, αν και ενέπνευσαν αργότερα πολλούς καλλιτέχνες, από τους Μπρετόν και Ερνστ μέχρι τον Γκόρμλι.
Παραστατικότητα, αφαίρεση
Η δεύτερη ενότητα, με τίτλο «Παρατήρηση και Φαντασία», επικεντρώνεται στη διαδικασία σχεδίασης με ποικιλία υλικών, από το λεπτό μολύβι έως τα μελάνια. Εδώ εκτίθενται τα προσεκτικά φιλοτεχνημένα σχέδια τοπίων και κτιρίων που δείχνουν ένα δημιουργό που πάλευε με προκλήσεις όπως η γραμμική προοπτική. Αυτό το ταξίδι, από λεπτομερείς τοπογραφικές μελέτες έως εντελώς αφηρημένες κηλίδες –μια ενδιαφέρουσα αναλογία με το ενδιαφέρον του για την αυτόματη γραφή– αποκαλύπτει το πλούσιο και ιδιότυπο τεχνικό λεξιλόγιο που ανέπτυξε. Εδώ η παραστατικότητα και η αφαίρεση βρίσκονται σε συνεχή ροή.
Στην ενότητα «Φαντασία και Πραγματικότητα» αναπτύσσεται η σταθερή εμμονή του Ουγκώ με τα κάστρα, άλλοτε σε ρομαντικούς παστέλ τόνους, κι άλλοτε ως πολύχρωμα προϊόντα της μείξης αναμνήσεων και φαντασίας.
Η τελευταία ενότητα επιστρέφει στο αρχικό θέμα της φύσης με το αγαπημένο μοτίβο του Ουγκώ, τον ωκεανό. Αυτή η ενότητα περιλαμβάνει σχέδια που σχετίζονται με τα μεγάλα μυθιστορήματα «Εργάτες της θάλασσας» και «Αθλιοι». Οι συνθέσεις με τους χαρακτήρες των βιβλίων συμπεριλαμβάνουν το σχέδιο «Χταπόδι» (1864-66) από τους «Εργάτες της θάλασσας» και την «Αλυσίδα» (1864), που αναφέρεται στους «Αθλίους». Εδώ εκτίθενται επίσης φωτογραφίες του συγγραφέα με τους γιους του, που τραβήχτηκαν στην παραλία του Τζέρσεϊ.
«Astonishing Things: The Drawings of Victor Hugo», Βασιλική Ακαδημία Τεχνών του Λονδίνου, από 21 Μαρτίου.
