Cyprus: 50 Years Since the Turkish Invasion, 20 Years Since Accession to the EU
επιμ.: Αντώνης Κλάψης
εκδ. Eburon, 2024, σελ. 164
Το 2024 συμπληρώθηκαν πενήντα χρόνια από την τουρκική εισβολή στην Κύπρο και είκοσι χρόνια από την ένταξη της νήσου στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Με αφορμή αυτή τη διπλή επέτειο –μια τραγική και μια εξόχως θετική–, ένας νέος αγγλόφωνος συλλογικός τόμος, που φέρει τη σφραγίδα δύο εκ των σημαντικότερων ευρωπαϊκών think tanks, του Wilfried Martens Centre for European Studies και του Ιδρύματος Konrad Adenauer, έρχεται να φωτίσει πτυχές του κυπριακού ζητήματος – και όχι μόνο. Η επιμέλεια της έκδοσης ανήκει στον αναπληρωτή καθηγητή του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου Αντώνη Κλάψη, εμβριθή μελετητή του Κυπριακού και συγγραφέα πολυάριθμων μελετών γύρω από την ελληνική εξωτερική πολιτική του 20ού και του 21ου αιώνα.
Σκοπός του βιβλίου δεν είναι η εξαντλητική παρουσίαση και ανάλυση του Κυπριακού, έτσι όπως διαμορφώθηκε μετά το 1974, πόσο μάλλον η ενδελεχής καταγραφή της πορείας της Κυπριακής Δημοκρατίας από την τουρκική εισβολή έως τις ημέρες μας. Εξάλλου, κάτι τέτοιο δεν θα μπορούσε να γίνει στο ασφυκτικό πλαίσιο ενός μόνο βιβλίου. Αντίθετα, πρόκειται για έναν πολυθεματικό τόμο, που επιχειρεί να προσεγγίσει κρίσιμα ζητήματα με διεπιστημονική ματιά: Ιστορία, Διεθνείς Σχέσεις, Νομική, Πολιτική και Οικονομία. Και στο σημείο αυτό ακριβώς εντοπίζεται η πρωτοτυπία και η συνεισφορά ενός έργου που πράγματι απουσίαζε από τις ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες. Εξάλλου, το γεγονός ότι πρόκειται για αγγλόφωνη έκδοση –και μάλιστα ενός από τους πλέον καταξιωμένους εκδοτικούς οίκους διεθνώς, του Eburon Academic Publishers με έδρα την Ουτρέχτη– προσδίδει επιστημονικό βάρος στο όλο εγχείρημα και καθιστά δυνατή την επαφή του διεθνούς αναγνωστικού κοινού με ένα τόσο σύνθετο ζήτημα όπως είναι το Κυπριακό.
Οι συγγραφείς του βιβλίου –πανεπιστημιακοί καθηγητές, ερευνητές και πολιτικοί δρώντες– προσφέρουν μια πολυδιάστατη απεικόνιση του μωσαϊκού που συνθέτει τη σύγχρονη εικόνα της Κύπρου, έτσι όπως διαμορφώθηκε τα τελευταία πενήντα χρόνια. Επρόκειτο για μια περίοδο που ξεκίνησε με το πραξικόπημα της χούντας των Αθηνών κατά του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου και μια επώδυνη εισβολή και κατοχή του 38% της νήσου από τα τουρκικά στρατεύματα, που άφησε πίσω της δεκάδες χιλιάδες νεκρούς, πρόσφυγες και αγνοουμένους. Ηταν όμως και μια περίοδος σημαντικών επιτευγμάτων για την Κυπριακή Δημοκρατία, που παρά τα λάθη και τις παραλείψεις κατάφερε όχι μόνο να ανασυγκροτηθεί οικονομικά και κοινωνικά, αλλά και να καταγάγει μια σειρά από σημαντικές –και κάθε άλλο παρά αυτονόητες ή αναμενόμενες– επιτυχίες στην εξωτερική πολιτική, με αποκορύφωμα βέβαια την ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Ενωση.
Η αγγλόφωνη έκδοση παρουσιάζει στο διεθνές αναγνωστικό κοινό όλες τις πτυχές του Κυπριακού, όπως διαμορφώθηκαν από το 1974 μέχρι σήμερα.
Προσεγγίζοντας κριτικά τις εξελίξεις στην Κύπρο κατά την τελευταία πεντηκονταετία, οι συγγραφείς του τόμου –Αχιλλέας Αιμιλιανίδης, Χάρης Γεωργιάδης, Κωνσταντίνος Δελλής, Μαρίνα Ελευθεριάδου, Βασίλειος Καρακάσης, Χρυσοβαλάντης Κασιώνης, Αντώνης Κλάψης, Φοίβη Κουντούρη, Conrad Landis, Αγγελος Συρίγος, Αννα Τριανταφυλλίδου και Ευάνθης Χατζηβασιλείου– αναδεικνύουν τις πολιτικές, διεθνείς και νομικές διαστάσεις του κυπριακού ζητήματος όπως αυτό εξελίχθηκε την επαύριον της τουρκικής εισβολής και της συνεχιζόμενης κατοχής του βόρειου τμήματος του νησιού και αναλύουν τις παρεμβάσεις που έγιναν με σκοπό την ανακούφιση και την αποκατάσταση των εκτοπισθέντων. Παράλληλα, αποτιμούν τον ρόλο των Ηνωμένων Εθνών στις προσπάθειες επίλυσης του κυπριακού ζητήματος, με έμφαση στο Σχέδιο Ανάν, εξετάζουν τη θέση της Κυπριακής Δημοκρατίας στο σύγχρονο περιφερειακό και διεθνές περιβάλλον και παρουσιάζουν τις προσπάθειες των κυπριακών κυβερνήσεων να ενισχύσουν τους δεσμούς της Λευκωσίας με την Ευρώπη και ευρύτερα τον δυτικό κόσμο – όπως επισημαίνεται στο βιβλίο, επρόκειτο για μια ορθή στρατηγική που όμως υιοθετήθηκε όταν ήταν πλέον «αργά», μετά την καταστροφή του 1974. Τέλος, το βιβλίο παραθέτει τους παράγοντες –τόσο εσωτερικούς όσο και διεθνείς– που καθόρισαν την πορεία της κυπριακής οικονομίας και εξετάζει τις πολλαπλές συνέπειες που είχε η εύρεση υδρογονανθράκων στην κυπριακή Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ).
Κλείνοντας, θα πρέπει για μία ακόμα φορά να εξαρθεί η πρωτοβουλία όλων των εμπλεκόμενων μερών –επιμελητή, συγγραφέων, εκδοτικού οίκου και επιστημονικών ιδρυμάτων– να προχωρήσουν κατά τη συγκεκριμένη χρονική συγκυρία σε μια νηφάλια, έντιμη και κυρίως επιστημονική αποτίμηση ενός περίπλοκου αλλά και συναισθηματικά φορτισμένου ζητήματος όσο το Κυπριακό.
*Ο κ. Μανόλης Κούμας είναι επίκουρος καθηγητής στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΕΚΠΑ.
