«Ποιο είναι το κοινό σημείο όπου συναντιούνται τα έργα σας;» ρωτάμε τη φωτογράφο Λία Ναλμπαντίδου, με αφορμή τη φωτογραφική έκθεση «Roots and Reins» που παρουσιάζουν από κοινού με τον Στράτο Καλαφάτη στην Γκαλερί Λόλα Νικολάου, στη Θεσσαλονίκη. «Το ταξίδι», απαντά. «Μόνον που το δικό του κοιτάζει προς τα έξω κάνοντας συχνές, μεγάλες διαδρομές, και το δικό μου είναι στραμμένο προς τα μέσα, στην εσωτερική ζωή της οικογένειάς μας, της πατρικής μου οικογένειας, στην κατεύθυνση της μνήμης και της καταγωγής».
Ο Στράτος Καλαφάτης και η Λία Ναλμπαντίδου, σύζυγοι εδώ και 30 χρόνια, εκθέτουν τη δουλειά τους για πρώτη φορά μαζί. Πρόκειται στην ουσία για το αποτέλεσμα μιας ατομικής στοχαστικής έρευνας του καθενός πάνω στην ανθρώπινη συνθήκη και στην ανάγκη της να ανακαλύψει τα μυθολογικά και ιστορικά κατάλοιπα των τόπων καταγωγής. Παράλληλα, όμως, αυτή η κίνηση εντός εμβαθύνει σε οικογενειακά αρχεία που σχετίζονται με τις διαδρομές μετοίκισης των προγόνων τους από τόπο σε τόπο. Και οι δύο μετέρχονται διαφορετικούς τρόπους για να υλοποιήσουν τον σκοπό τους: φωτογραφία, βίντεο, αντικείμενα/ευρήματα, αρχειακές ανακατασκευές, περφόρμανς. Το κάνουν επί χρόνια με επιμονή, υπομονή και συνέπεια, ενδεχομένως ανάλογη προς τη δέσμευση του ενός προς τον άλλον μέσα στον γάμο τους και στην οικογένεια που έχουν αναθρέψει.
Για τον Στράτο Καλαφάτη, αφορμή εκκίνησης της έρευνας στη συγκεκριμένη σειρά φωτογραφιών είναι ο έφιππος ήρωας της Θράκης από το αρχαϊκό ακόμη παρελθόν του, από τον Μίθρα και τον Ηρακλή έως τη μετεξέλιξή του σε εκδοχές των έφιππων αγίων της ορθόδοξης πίστης – τον Αη Γιώργη και τον Αγιο Δημήτριο. «Αφηγούμαι θεματικά και όχι γεωγραφικά», μας λέει όταν τον ρωτάμε σε ποιους τόπους κινήθηκε φωτογραφίζοντας για την παρούσα θεματική.
Στο «Roots and Reins» παρουσιάζει ένα μικρό μέρος από το εκτενές φωτογραφικό υλικό που συγκεντρώνει εδώ και πέντε χρόνια επισκεπτόμενος τη μεγάλη Εγνατία Οδό στη διαδρομή που χάραξαν οι Ρωμαίοι τον 2ο αιώνα π.Χ., από τη Ρώμη έως την Κωνσταντινούπολη μέσω της τότε Ιλλυρίας, Μακεδονίας και Θράκης. Το οδοιπορικό είναι για αυτόν στόχος ζωής και μια ευκαιρία να ξαναβρεί τα ανθρώπινα πατήματα που επί αιώνες αφήνουν ίχνη στα Βαλκάνια. Οπως λέει ο ίδιος, ως κάτοικος Θεσσαλονίκης βρίσκεται γεωγραφικά κοντά στα μισά του αρχαίου δρόμου. Ετσι, άλλες φορές –αλλά πάντοτε μία φορά τον μήνα– φεύγει για κάπου: Ρώμη, Δυρράχιο, Εβρο, ελληνοβουλγαρικά σύνορα, Κωνσταντινούπολη. Αυτή η πολύχρονη δουλειά που συνεχίζεται διαθέτει επιμέρους ενότητες, όπως αυτή των Ηρώων που παρουσιάζει τώρα – υπάρχουν ακόμη οι σειρές των συνοριοφυλάκων, των προσφύγων και μεταναστών, των θεών και της πίστης, ενώ, στη διάρκεια των εξορμήσεων, συνεργάτες του κινηματογραφούν το ταξίδι για την παραγωγή ενός ντοκιμαντέρ.
Για τη Λία Ναλμπαντίδου, η έρευνα έχει ως αφετηρία τη Μαύρη Θάλασσα, μια μάνα/θάλασσα του Βορρά, από όπου κρατούν οι ρίζες της πατρικής οικογένειας – από το Κερτς στον Κριμαϊκό Κόλπο. Η ίδια διαχειρίζεται αυτό το ταξίδι φωτογραφικά και επιτελεστικά, κεντώντας καθημερινά κατά τη διάρκεια της έκθεσης μεταξωτά υφάσματα με χαραγμένη τη διαδρομή. «Κεντώ μια ιστορία αγάπης πάνω στον μεταξωτό χάρτη της προσωπικής μου γεωγραφίας που καταγράφει κατά έναν τρόπο τις μετακινήσεις των προγόνων μου», μας λέει.
Σχετική με την οικογένεια αλλά περισσότερο προσωπική είναι η θεματική ενότητα που έχει ως σημείο εκκίνησης οικεία οικογενειακά αρχεία, και δη τα «χειροποίητα», «σπιτικά» βίντεο της καταγραφής γενεθλίων. Η σειρά ονομάζεται «Happyhappy», και τόσο στις φωτογραφίες όσο και στα βίντεο το τραγούδι των γενεθλίων ακούγεται αμέτρητες φορές καθώς οι κόρες του ζευγαριού μεγαλώνουν χρόνο με τον χρόνο εμπρός στον φακό της μητέρας. Εδώ αυτό που αναζητάει η καλλιτέχνις είναι το πέρασμα του χρόνου, έτσι όπως σημαδεύει την εξέλιξη μιας οικογένειας, άλλοτε πλουταίνοντας κι άλλοτε αδειάζοντας τμήματα της ζωής τους.
Η έκθεση θα διαρκέσει έως τις 15 Μαρτίου.
