ΑΛΑΝΑ Σ. ΠΟΡΤΕΡΟ
Κακή συνήθεια
μτφρ.: Μαρία Παλαιολόγου
εκδ. Πατάκη, σελ.: 232
Τα τελευταία χρόνια εκδίδονται στα ελληνικά αρκετά από τα καλύτερα κουίρ βιβλία που βγαίνουν στο εξωτερικό, κάτι που δεν συνέβαινε παλαιότερα. Τα τελευταία δύο χρόνια διαβάσαμε περί τα είκοσι μυθιστορήματα με ΛΟΑΤΚΙ+ θεματολογία. Σημειώνοντας ότι κάποια στιγμή πρέπει να γίνει μια αναλυτική καταγραφή, ανάμεσά τους ξεχωρίσαμε τα εξής: Ακουέκε Εμέζι, «Ο θάνατος του Βιβέκ Οτζι» (μτφρ. Βίβιαν Στεργίου, εκδ. Στερέωμα), Κέισι Μακουίστον, «Μια τελευταία στάση» (μτφρ. Ειρήνη Παϊδούση, εκδ. Μεταίχμιο), Μαλίντα Λο, «Χθες βράδυ στο Τέλεγκραφ κλαμπ» (μτφρ. Μαρία Φακίνου, εκδ. Διόπτρα), καθώς και τα κλασικά πλέον βιβλία του Αλεκ Σκούφι («Χρυσόψαρο – Δωμάτια μετ’ επίπλων», μτφρ. Νίκος Σκοπλάκης, εκδ. Κίχλη) και της Νέλα Λάρσεν («Πέρασμα», μτφρ. Νίκος Κατσιαούνης, εκδ. Ερμα). Από την εγχώρια παραγωγή αξίζει να σημειώσουμε το «Α΄ στον έρωτα» του Γιώργου Αγγελίδη (εκδ. Αρλεκιν – Eros Pride), το παιδικό βιβλίο «Το μεταξένιο» του Κυριάκου Χαρίτου (εικ. Βασίλης Κουτσογιάννης, εκδ. Μεταίχμιο) και φυσικά το εμβληματικό νομικό εγχειρίδιο «ΛΟΑΤΚΙ+ Δικαιώματα και Ελευθερίες» του Βασίλη Σωτηρόπουλου (εκδ. Σάκκουλα).
Η Αλάνα Σ. Πορτέρο (Μαδρίτη, 1978) είναι πολύ γνωστή ακτιβίστρια στη χώρα της, με πλούσια δράση γύρω από ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αρθρογράφος και ηθοποιός του θεάτρου, έγραψε την «Κακή συνήθεια» (2023) αντλώντας από τα προσωπικά της βιώματα –είναι τρανς γυναίκα η ίδια, όπως και η ηρωίδα του βιβλίου της, κι εδώ έχουμε να κάνουμε με ένα θέμα για το οποίο δεν μπορείς να γράψεις έτσι και δεν το έχεις ζήσει στο πετσί σου–, ένα μυθιστόρημα που σημείωσε πελώρια επιτυχία: μεταφράζεται παντού, βραβεύθηκε, θα μεταφερθεί στον κινηματογράφο. Και δικαίως. Το βιβλίο, αν και το παρθενικό της είναι σπουδαίο. Οπως και άλλοι αναγνώστες του, πιστεύαμε ότι το πλουμιστό, ποιητικό, αιθέριο, αιχμηρό άρμα πάνω στο οποίο έτρεχαν οι πρώτες σελίδες κάποια στιγμή θα έκοβε ταχύτητα, θα έκανε στάσεις. Πέσαμε έξω. Με μια αιχμηρή παρατηρητικότητα που σκαλίζει με το δάχτυλο και εξερευνά τα πράγματα κάτω από την επιφάνειά τους, η Πορτέρο γράφει το πρωτοπρόσωπο βιβλίο της στο ίδιο υψηλό επίπεδο και με την ίδια ζέση από την αρχή έως το τέλος. Ο αναγνώστης θα πιάσει τον εαυτό του να διαβάζει μεν βουλιμικά αυτό το τρυφερό, σπαρακτικό κοινωνικό μυθιστόρημα που εκτυλίσσεται σε ένα εργατικό προάστιο της Μαδρίτης κατά τις δεκαετίες τού ’80 και του ’90, αλλά ταυτόχρονα θα είναι τόσο γεμάτος εικόνες, που θα θέλει να κλείσει λίγο τα μάτια για να τις αφομοιώσει. Κι αυτή η σκληρόκαρδη γειτονιά όπου μεγαλώνει η ηρωίδα της αφουγκραζόμενη το παράξενο σώμα της –γιατί είναι κορίτσι και το ξέρει– είναι τόσο ζωντανή, τόσο αληθινή, μίζερη και βίαιη, τόσο γεμάτη φτώχεια, ηρωίνη και κακοποίηση, αλλά και τρυφερότητα αίφνης –και πολλούς παράξενους, σχεδόν μυθικούς χαρακτήρες– που σε αφοπλίζει.
Η «Κακή συνήθεια» είναι ένα δυνατό μυθιστόρημα ενηλικίωσης, που –αν και κάποτε χιουμοριστικό– μιλάει για τη μοναξιά, τη θλίψη (καλύτερα: την πίκρα), την απόρριψη, την ανάγκη κάποιων ανθρώπων να ζουν διπλή ζωή για να μπορέσουν να ζήσουν μόνο μία: αυτή που θέλουν και που τους πρέπει. Ευτύχησε, μάλιστα, να μεταφραστεί με μεγάλη συγκίνηση και ακρίβεια στα ελληνικά. Η μεταφράστριά του, Μαρία Παλαιολόγου, είχε την καλοσύνη να μας εμπιστευτεί τα εξής: «Ο μεταφραστής είναι αναγκασμένος να καλλιεργεί διαρκώς την ενσυναίσθηση στον υπέρτατο βαθμό, φτάνει στην ταύτιση με τους χαρακτήρες, ο συγγραφέας κάθεται στην απέναντι πολυθρόνα και συζητούν, τσακώνονται, ώρες ώρες κάτι τους φαίνεται τρομερά αστείο και γελάνε. Oταν μεταφράζεις ένα καλό βιβλίο δυσκολεύεσαι να αποστασιοποιηθείς απ’ αυτό, ακόμη και τις ώρες που κοιμάσαι.
Ζεις ό,τι γράφει, σε απασχολεί η απόδοση κάθε νοήματος στα καλύτερα ελληνικά σου, θυμώνεις όταν κάποιος από τους χαρακτήρες αδικείται, εξαγριώνεσαι με την τροπή που παίρνουν καμιά φορά τα πράγματα. Η Πορτέρο, λοιπόν, με κάλεσε να γίνω κορίτσι στο σώμα ενός αγοριού, που μεγαλώνει σε μια εργατική ισπανική συνοικία. Δυσφορία τρομερή. Ασφυξία. Διαρκής κόπωση. Απελπισία. Κακοτοπιές, απογοητεύσεις, βία, ανοίκειες καταστάσεις, αγριότητα. Μια διαρκής πτώση. Τον θαύμασα αυτόν τον άνθρωπο, τον ήρωα-ηρωίδα της, το παιδί που κάποτε υπήρξε, θαύμασα την εξέλιξή του μέσα απ’ αυτό το μυθιστόρημα μαθητείας, αυτή τη βιωματική μυθοπλασία. Σε λίγους ανθρώπους μπορεί να βγάλει κανείς το καπέλο, έτσι δεν είναι;».
