Τις μακρινές εποχές που ο κύριος Γκρι μάθαινε πιάνο και θεωρία της μουσικής (όχι για να γίνει μουσικός αλλά μουσικολόγος), του άρεσε να αναζητεί αναλογίες ανάμεσα στη μουσική και στη λογοτεχνία.
Πίστευε πως το αντίστοιχο της συμφωνίας στη λογοτεχνία ήταν το μυθιστόρημα, η μουσική δωματίου ήταν η νουβέλα («Η “Μεταμόρφωση” του Κάφκα σαν κουαρτέτο εγχόρδων;») και οι σονάτες το διήγημα. Γελάει σήμερα με αυτές τις απλοϊκές συγκρίσεις: Υπάρχουν έργα μουσικής δωματίου (του Μπετόβεν, του Σούμπερτ, του Μπραμς, του Φορέ, του Σοστακόβιτς κ.ά.) που έχουν την πνοή του μυθιστορήματος. Επειτα, η σονάτα «Χαμερκλαβίερ» του Μπετόβεν δεν είναι ένα μυθιστόρημα από μόνη της;
«Δεν βγάζεις άκρη», λέει σήμερα γελώντας και μου δείχνει ένα άλμπουμ που έχει καιρό που κυκλοφόρησε (το 2023) από τη Naxos: η πρώιμη μουσική δωματίου του Ρουμάνου συνθέτη Ζορζ Ενέσκου (1881-1955). «Early Chamber Music» ο τίτλος, με ερμηνευτές το Fine Arts Quartet, τον Αλεξάντερ Μπικάρντ στο κοντραμπάσο και τους Ζιζέλ και Φάμπιο Βιτκβόβσκι στο πιάνο.
«Το είχα καιρό», λέει, «και μόλις τώρα εδέησα να το ακούσω». Και; «Αποκάλυψη! Νιώθω ότι χάνομαι στις σελίδες ενός εκπληκτικού μυθιστορήματος».
Ενα Κουιντέτο για πιάνο, ένα Πρελούδιο και Γκαβότα για βιολί, τσέλο και δύο πιάνα, μια πρωινή σερενάτα (Aubade) για τρίο εγχόρδων, ένα Ποιμενικό, με θλιμμένο Μενουέτο και Νυχτερινό για βιολί και πιάνο με τέσσερα χέρια και τη Ρουμανική Ραψωδία υπ’ αριθμ. 1 σε μεταγραφή για πιάνο και κουαρτέτο εγχόρδων περιλαμβάνει το cd – «όλα σε έξοχες ερμηνείες», προσθέτει με ενθουσιασμό ο κύριος Γκρι, που σκαλίζει τώρα τα ράφια του για άλλα μισο-ξεχασμένα μικρά-μεγάλα έργα.
Ο Ενέσκου ξεκίνησε τις μέρες του ως μαθητής του Φορέ στο Παρίσι, σχημάτισε ένα κουαρτέτο εγχόρδων και αργότερα συμφωνική ορχήστρα, έπαιξε με μεγαθήρια όπως ο Πάμπλο Καζάλς, υπέφερε στη Ρουμανία από τους δύο παγκοσμίους πολέμους, ενώ η επιβολή της κομμουνιστικής δικτατορίας το 1945 τον έστειλε στη Νέα Υόρκη και στο Παρίσι, για να πεθάνει εκεί μέσα στην ανέχεια από εγκεφαλικό.
Οι ατμόσφαιρές του είναι στοχαστικές, είναι χορευτικές ενίοτε, είναι θλιμμένες και ερωτικές την ίδια στιγμή.
Το πιο διάσημο έργο του είναι η Ρουμανική Ραψωδία, όμως τα έργα μουσικής δωματίου που περιλαμβάνει ο δίσκος είναι μελωδικά κομψοτεχνήματα δραματικής έντασης κι αισθηματικής φόρτισης, που παραπέμπουν στον Μπραμς και στον Φορέ, αλλά με έναν πολύ δικό του τρόπο. «Καιρό είχα να απολαύσω τόσο πολύ κάτι τόσο “κλασικό”, που όμως έχει μιαν απρόσμενη φρεσκάδα. Οι ατμόσφαιρές του είναι στοχαστικές, είναι χορευτικές ενίοτε, είναι θλιμμένες και ερωτικές την ίδια στιγμή». Και τι θα ήταν το ανάλογό τους στη λογοτεχνία; Σκέφτεται λίγο: «Κάτι ανάμεσα στα ποιήματα του Πάουλ Τσέλαν και στα μυθιστορήματα του Ντανίλο Κις!».
