Ταξιδεύει πολύ. Ο ίδιος το αποδίδει στις συνήθειες και στις ιδέες της γενιάς του, εκείνης που από τα χρόνια του 1960 βγήκε συντεταγμένα εκτός Ελλάδος, έζησε και εργάστηκε στο εξωτερικό, συνάντησε δημιουργούς –συγγραφείς, θεατράνθρωπους, εικαστικούς– που διαμόρφωσαν τη μεταπολεμική ευρωπαϊκή κουλτούρα και επηρεάστηκε ουσιαστικά από τη σκέψη τους.
Στα 80 του χρόνια, που συμπληρώνονται φέτος, ο Γιάννης Ψυχοπαίδης εξακολουθεί να πιστεύει στην κίνηση, στις συναντήσεις διά ζώσης, στην ανταλλαγή στοχασμών, στην αισιόδοξη ουτοπία ότι ο κόσμος μπορεί να αλλάξει και ότι «οι άνθρωποι είμαστε ταυτόχρονα υποκείμενα και αντικείμενα αυτών των αλλαγών», όπως μας λέει.
Τον συναντάμε στην γκαλερί Ζουμπουλάκη, όπου παρουσιάζεται η νέα ατομική του έκθεση με τίτλο «Παλέρμο. Ανθρωποι και Ερείπια». Στο κέντρο της αίθουσας έχει τοποθετηθεί ένας πολύχρωμος μικρόκοσμος: πέτρες, βότσαλα, σπασμένα ξύλα, κοχύλια, φθαρμένα πλαστικά, σκουριασμένα σίδερα, φαγωμένα μάρμαρα. Τα μάζεψε ο ίδιος σε καλοκαιρινές εξορμήσεις στην ακρογιαλιά. «Στο Ρίο», εξηγεί και αναφέρεται στον παραθαλάσσιο οικισμό κοντά στην Πάτρα. Συνειρμικά όμως ο νους μας έχει βρεθεί ήδη στις φαβέλες του Ρίο ντε Τζανέιρο – άναρχη αρχιτεκτονική, θερμά χρώματα, ασύμμετροι όγκοι κτισμάτων που σωρεύονται το ένα πάνω στο άλλο, φτιαγμένα από τα παραπεταμένα και τα άχρηστα της αστικής ζωής σε μια μεγαλούπολη.
Αυτή η ζωντανή «κυψέλη» που έχει τοποθετήσει ο ζωγράφος εδώ, στην πλατεία Κολωνακίου, προσομοιάζει με φαντασιακή μητρόπολη «χτισμένη» με την τεχνική της μικρογλυπτικής και θεμελιωμένη σε μια κατάλευκη στρώση από χοντρό αλάτι Μεσολογγίου.
«Για όλα φταίει η θάλασσα», σημειώνει ο κ. Ψυχοπαίδης καθώς μας ξεναγεί στην έκθεση. Αφηγείται το πρόσφατο ταξίδι του στη Magna Grecia και στους ερειπιώνες των σικελικών πολιτισμών, ταξίδι που του έδωσε το έμπνευση για τον τίτλο της έκθεσης και τη σύνθεση της συγκεκριμένης εγκατάστασης. «Στο Παλέρμο, οι επιστρωματώσεις πολιτισμών που άφησαν οι αλλεπάλληλοι κατακτητές του νησιού, οι μνήμες και τα μνημεία αποτελούν κατάλοιπα εν ζωή», εξηγεί ο καλλιτέχνης.
«Αυτές οι θρυμματισμένες μνήμες ζητούν σήμερα να μεταμορφωθούν μέσα από την εικαστική γλώσσα σε πρωτόγονους νέους οικισμούς, που προσφέρουν μαρτυρίες μιας νέας ελπίδας για τη συνέχιση της ζωής».
Εχοντας παρακολουθήσει τη δουλειά του, η οποία επί δεκαετίες σχηματίζει αυτόνομους θεματικούς κύκλους που ο ένας μπαίνει μέσα στον άλλο, τέμνονται ή εφάπτονται διατηρώντας όμως την εσωτερική τους ομοιογένεια, αναγνωρίζουμε στο «Παλέρμο» την κατασκευαστική διάθεση του καλλιτέχνη που συναντήσαμε στην ενότητα «Το γράμμα που δεν έφτασε». Ξαναβρίσκουμε επίσης το επίμονο άνοιγμα στο παιχνίδι, που θυμίζει τα «μεγάλα παιδικά καλοκαίρια» όπως τα θυμάται, την επιθυμία για αυτοσχεδιασμό που προσφέρουν η ζωή και η τέχνη, όταν κάποιος αποφασίζει να τη γευτεί ρισκάροντας. «Ολα ξεκινούν πάνω στη ζωγραφική ύλη ως χρωματικές δοκιμές που στην πορεία διαμορφώνονται σε μια ιστορία σχημάτων και μορφών», επισημαίνει.
Ακριβώς αυτές οι μορφές αποκτούν πρόσωπο μέσα από μια σειρά εκατό σχεδίων μεικτής τεχνικής, τα οποία σαν μια φρίζα «περιζώνουν» την αίθουσα τέχνης. Η ποίηση, η ζωγραφική, τα οικεία πρόσωπα του καλλιτέχνη, ο καθημερινός βίος, οι πρωταγωνιστές της μεγάλης ιστορίας και οι ανώνυμοι της καθημερινότητας γίνονται οι κάτοικοι της φανταστικής μητρόπολης που τρέφεται από την αλμύρα. «Αυτές οι θρυμματισμένες μνήμες, τα σπαράγματα μιας άλλης ζωής, ζητούν σήμερα να μεταμορφωθούν μέσα από την εικαστική γλώσσα σε μικρές συμβολικές “κοιλάδες των ναών”, σε πρωτόγονους νέους οικισμούς που προσφέρουν μαρτυρίες μιας νέας ελπίδας για τη συνέχιση της ζωής», λέει.
Είναι γνωστή η ανάμειξη του Γιάννη Ψυχοπαίδη τόσο με την πολιτική όσο και με την πνευματικότητα των ελληνικών γραμμάτων. Το έργο και η στάση του απέναντι στις αγωνίες και στα πάθη αυτής της χώρας πολλές φορές τον έχουν καταστήσει πρεσβευτή μας στο εξωτερικό. Την προηγούμενη χρονιά παρουσίασε τη σειρά έργων με θέμα τον Λόρδο Βύρωνα στην ιστορική βιβλιοθήκη Wren του Trinity College στο Κέμπριτζ, μαζί με την ενότητα τοπίων από τον «Βύρωνα στην Κεφαλονιά», στις εκδηλώσεις που έγιναν για τα 200 χρόνια από τον θάνατο του Αγγλου ποιητή.
«Παλέρμο. Ανθρωποι και Ερείπια», γκαλερί Ζουμπουλάκη, έως τις 8 Φεβρουαρίου.
