Διασχίζοντας τον δρόμο της 3ης Σεπτεμβρίου, λίγο πριν στρίψουμε στην οδό Στουρνάρη στα Εξάρχεια, υπάρχει ένας εικαστικός χώρος, ο οποίος στέκει ανάμεσα στις παλιές πολυκατοικίες που συνθέτουν το αστικό τοπίο του κέντρου της Αθήνας. Αν και οι περισσότεροι χώροι τέχνης κάνουν ξεκάθαρο, συνήθως, τι φιλοξενούν, κοιτάζοντας απλώς τις βιτρίνες τους ή τις αφίσες που περιγράφουν τις τρέχουσες εκθέσεις, το «Eight/Το οχτώ», που βρίσκεται ακριβώς επάνω στην οδό Πολυτεχνείου, αποκαλύπτεται μόνον όταν η πόρτα του παραμένει ανοιχτή. Οι περαστικοί μπορούν να διακρίνουν μικρά και μεγάλα δημιουργήματα των Βασίλη Νούλα και Κώστα Τζημούλη, που συναποτελούν το καλλιτεχνικό ντουέτο Vaskos.
Θέατρο και σινεμά
Ο χώρος άνοιξε το 2019 με δική τους πρωτοβουλία και της επιμελήτριας Γκίγκης Αργυροπούλου. Δεν πρόκειται για μια παραδοσιακού τύπου γκαλερί, που φιλοξενεί μόνο εικαστικές εκθέσεις, αλλά για έναν υβριδικό χώρο, ο οποίος αγκαλιάζει κάθε είδος τέχνης, όπως το θέατρο και ο κινηματογράφος. «Οτιδήποτε συμβαίνει στο “Οχτώ” θέλουμε να αντανακλά τους σημερινούς αστικούς και κοινωνικούς μετασχηματισμούς που συμβαίνουν γύρω μας. Για παράδειγμα, η τελευταία μας έκθεση είχε τον τίτλο “Θεσμίζειν” και περιελάμβανε φωτογραφικό υλικό και βίντεο, αποτυπώνοντας εφήμερα ακτιβιστικά εγχειρήματα και καταλήψεις που έγιναν στο παρελθόν, στο κέντρο, ως αντίδραση σε φλέγοντα κοινωνικά ζητήματα», μας εξηγεί ο κ. Νούλας.
Γύρω μας βρίσκονται τοποθετημένα με προσοχή φωτογραφικά και ζωγραφικά έργα του Κώστα Τζημούλη, αλλά και γλυπτικές συνθέσεις, που θα ντύσουν τη νέα του έκθεση η οποία θα παρουσιαστεί φέτος τον Μάρτιο. «Οπως βλέπετε, μια άλλη χρήση του χώρου είναι αυτή του εργαστηρίου. Χρησιμοποιείται πολύ συχνά ως ατελιέ, καθώς εδώ, όταν δεν τρέχει κάποια έκθεση, μπορούμε να δουλεύουμε τα έργα μας», συμπληρώνει ο ίδιος.
«Οτιδήποτε συμβαίνει στο “Οχτώ” θέλουμε να αντανακλά τους σημερινούς αστικούς και κοινωνικούς μετασχηματισμούς που συμβαίνουν γύρω μας», λέει ο Βασίλης Νούλας, ένας από τους δημιουργούς του χώρου.
Αν και αυτοδιαχειριζόμενος χώρος, που δεν δέχεται σταθερή χρηματοδότηση από δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς, παρά μόνο για μεμονωμένα πρότζεκτ, πολλά από τα οποία έχουν υποστηριχθεί από το υπουργείο Πολιτισμού και τον ΝΕΟΝ, φαίνεται να αποτελεί κομμάτι μιας νέας τάσης που ξεπροβάλλει δειλά στην εικαστική σκηνή της Αθήνας. «Τα λεγόμενα artist run spaces, τα τελευταία χρόνια και κυρίως κατά την περίοδο της κρίσης, κάνουν την εμφάνισή τους. Δεν είναι όμως μόδα. Προέκυψαν από μια ανάγκη για δημιουργία από όλο και περισσότερους ανθρώπους, των οποίων τη δουλειά οι οργανισμοί με θεσμική υπόσταση δεν μπορούν να στεγάσουν και είναι απολύτως λογικό», αναφέρει ο κ. Νούλας.
Δεν χρειάζεται να απομακρυνθούμε πολύ από τα Εξάρχεια για να επισκεφθούμε και άλλες υβριδικές αίθουσες τέχνης. Στην Κυψέλη, σε ένα κομψό ημιυπόγειο καλυμμένο με μαύρο τζάμι, βρίσκεται το P.E.T Projects, ο χώρος του καλλιτέχνη Αγγελου Πλέσσα, που ιδρύθηκε την ίδια χρονιά με το «Οχτώ» και λειτουργεί σαν ένα «πολιτιστικό καταφύγιο», όπως το χαρακτηρίζει ο ίδιος. «Εδώ είμαστε συνδεδεμένοι τόσο με τη γνωστή όσο και με την αθέατη καλλιτεχνική κοινότητα της Αθήνας. Για παράδειγμα, αυτό το διάστημα επιμελούμαι μια σειρά εκθέσεων που εστιάζεται σε ξένους καλλιτέχνες που ζουν και εργάζονται στην πόλη, προσπαθώντας να τους εντάξω στην τοπική σκηνή και να τους μάθει ο κόσμος». Αυτή την περίοδο παρουσιάζεται, μέχρι και τα μέσα Φεβρουαρίου, το εικαστικό ντοκιμαντέρ του Ελβετού καλλιτέχνη Νίκολα Κίλινς, ο οποίος μέσα από μια βιντεο-ηχητική εγκατάσταση, ερευνά τις ιστορίες ανδρών μεταναστών που κινούνται στα κρυφά μπαρ της πλατείας Βικτωρίας.
Και ενώ περιπλανιόμαστε στον χώρο παρακολουθώντας το «Pathways, Encounters, Thresholds: Victoria Square», που παρουσιάζεται σε τρεις ταυτόχρονες προβολές, ο κ. Πλέσσας μας εξηγεί ότι στόχος τους δεν είναι η πώληση των έργων που εκθέτουν, αλλά ο καλλιτεχνικός πειραματισμός, φιλοδοξώντας να δημιουργήσουν ένα δυναμικό δίκτυο που θα αναζωογονήσει τη σκηνή της Αθήνας.
Στην ίδια λογική κινείται και το Space 52, που ιδρύθηκε το 2017 από τον Διονύση Χριστοφιλογιάννη και στεγάζεται σε ένα διώροφο φωτεινό κτίριο στην οδό Λάρνακος στον Αγιο Νικόλαο. «Χώροι σαν και αυτόν υπήρχαν πάντα, αλλά τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια σχετική αύξησή τους, καθώς οι καλλιτέχνες αναζητούν εναλλακτικούς τρόπους για να παρουσιάσουν το έργο τους, μακριά από παραδοσιακά εμπορικά μοντέλα», μας λέει ο ίδιος.
«Oι κύριες προκλήσεις έχουν να κάνουν με τη χρηματοδότηση, την υποστήριξη των καλλιτεχνών και τη διατήρηση της δυναμικής του χώρου σε ένα περιβάλλον που απαιτεί συνεχή καινοτομία», απαντάει ο κ. Χριστοφιλογιάννης σχετικά με τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει ένας τέτοιος χώρος. Παράλληλα, σημειώνει ότι η προσέλκυση κοινού που ενδιαφέρεται για την πειραματική τέχνη είναι μια πρόκληση επιπλέον. «Σε αντίθεση με την Ελλάδα, τα artist-run spaces είναι ιδιαιτέρως δημοφιλή σε χώρες με ανεπτυγμένες καλλιτεχνικές σκηνές (Παρίσι, Λονδίνο, Κορέα, Νέα Υόρκη). Εκεί η ανεξάρτητη δημιουργία βρίσκεται στο επίκεντρο και οι συγκεκριμένοι χώροι, πέρα του ότι δέχονται σταθερή χρηματοδότηση, είτε από το κράτος είτε από κάποιον ιδιωτικό φορέα, παίζουν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του καλλιτεχνικού τοπίου που σχετίζεται με τη σύγχρονη τέχνη».
