Ο κύριος Γκρι με ενημερώνει πως η χρονιά που μόλις ξεκίνησε σηματοδοτεί τα 500 χρόνια από τη γέννηση του Τζοβάνι Πιερλουίτζι ντα Παλεστρίνα. Γεννημένος το 1525, ο Παλεστρίνα άφησε έναν τεράστιο όγκο χορωδιακής μουσικής, που στον κανόνα της δυτικής θρησκευτικής μουσικής στέκεται σαν μνημείο.
Μία μόλις εβδομάδα μετά τον θάνατό του, το 1594, ο Πάπας Κλήμης Η΄ ζήτησε, έπειτα από ένα μάλλον ατυχές κοντσέρτο στην Καπέλα Σιστίνα με έργα άλλου συνθέτη, τα αδημοσίευτα και άγνωστα έργα του Παλεστρίνα να έρθουν στο φως.
Υπό μία έννοια, μισή χιλιετία αργότερα, αυτό κάνει η γνωστή δισκογραφική Harmonia Mundi με το πολύ πρόσφατο άλμπουμ «Palestrina Revealed» με παγκόσμιες πρώτες ερμηνείες και ηχογραφήσεις από μια εξαίρετη χορωδία, την Clare College του Κέμπριτζ, υπό τη διεύθυνση του Γκρέιαμ Ρος (Graham Ross).
Το άλμπουμ περιλαμβάνει πέντε άγνωστα χορωδιακά του Παλεστρίνα συν τρία ακόμα έργα συγχρόνων του από την Αγγλία: των Ουίλιαμ Μπερντ (περ. 1539-1623), Ρόμπερτ Ουάιτ (περ. 1538-1574) και Ουίλιαμ Μούντι (περ. 1529-1591).
Φωνές που μοιάζουν να μην προέρχονται από άνθρωπο, αλλά από κάτι άλλο, πέρα από τον δικό μας κόσμο.
Ο Ρος μας ενημερώνει στο φυλλάδιο που συνοδεύει την προσεγμένη έκδοση πως η χορωδία στήθηκε κυκλικά στην ηχογράφηση ολόκληρου του άλμπουμ, προκειμένου να αναδειχθεί με πιο έντονο τρόπο η τέχνη της αντίστιξης: πώς φαινομενικά διαφορετικές, ή και αντιθετικές, μελωδικές γραμμές συνδυάζονται έτσι ώστε να δημιουργούν ένα αρμονικό σύνολο. Είναι, κατά κάποιο τρόπο, ο ορισμός της πολυφωνικής μουσικής, που γεννιέται μέσα στον όψιμο Μεσαίωνα και με τον Παλεστρίνα γνωρίζει μεγάλες δόξες. Η λατινική ετυμολογία της αντίστιξης είναι «contrapuctus», που σημαίνει κάτι σαν «στίξη αντί στίξης» ή «νότα έναντι νότας».
Για να το πούμε αλλιώς, χωρίς τον Παλεστρίνα, δεν θα είχε υπάρξει το αδιανόητο «Herr, unser Herrscher» από τα «Κατά Ιωάννην Πάθη» του Μπαχ ή το άφθαστο Kyrie Eleison στο Ρέκβιεμ του Μότσαρτ ή η Missa Solemnis του Μπετόβεν. Τα παραδείγματα σαφώς και θα μπορούσαν να είναι περισσότερα.
Ο κύριος Γκρι στέκεται και στα τρία «αγγλικά» έργα που συνοδεύουν τα παλεστρινικά άγνωστα αριστουργήματα, ειδικά στο Emendemus in melius του Μπερντ: η σχεδόν ανατριχιαστική εισαγωγή των φωνών και η κατοπινή κορύφωση, μέσα από διαδοχικά κρεσέντο, απογειώνουν το αίσθημα του ιερού.
Το στίγμα που αφήνουν αυτές οι φωνητικές φόρμες είναι ότι αυτό που ακούς δεν προέρχεται από ανθρώπινη φωνή αλλά από κάτι άλλο, πέρα από τον δικό μας κόσμο. Η διάχυση του υπερβατικού μέσα στο γήινο είναι σχεδόν μεθυστική. Ο κύριος Γκρι βρίσκει μια trance συνθήκη να τον πλημμυρίζει, απόκοσμη και την ίδια στιγμή γαλήνια. Το δέος χρειάζεται τη νηνεμία του· το ιερό τρέμουλο την ενατένιση. Κι όλα μοιάζουν πιο αρμονικά από ποτέ.
