Τις δεκαετίες του ’90 και του 2000, αλλά και ακόμη πιο πριν, το να βλέπεις ένα τσούρμο εικοσάρηδων πιασμένους χέρι χέρι να χορεύουν σε κύκλο μέσα σε κάποιο μαγαζί του κέντρου της Αθήνας, ή σε μια συναυλία, υπό τους ήχους γκάιντας, κλαρίνου ή νταουλιού, δεν ήταν κάτι συνηθισμένο. Υπήρχε, πολλές φορές, μια απορριπτική στάση απέναντι στα παραδοσιακά ακούσματα, με την ποπ και ροκ σκηνή να κυριαρχούν, ενώ την ίδια περίοδο άρχισε να εμφανίζεται σε μεγαλύτερο βαθμό και η τέκνο.
Τα τελευταία χρόνια, όμως, η παραδοσιακή μουσική της Ηπείρου, της Βορείου Ελλάδος και των νησιών έχει διαμορφώσει ένα νέο μουσικό τοπίο στην πρωτεύουσα, προσελκύοντας ολοένα και μεγαλύτερο αριθμό νέων ανθρώπων. Στα μικρά παραδοσιακά καφενεία των Εξαρχείων, ιδιαιτέρως στις οδούς Φειδίου και Κωλέττη, που χωράνε μόλις είκοσι με τριάντα άτομα, άρχισε να μαζεύεται πλήθος κόσμου, που με μια μπίρα στο χέρι χόρευε έξω από το μαγαζί, απολαμβάνοντας τους μουσικούς οι οποίοι τραγουδούσαν δίχως μικρόφωνα, καθισμένοι σε ένα ακριανό τραπέζι. Το Κουκάκι, και συγκεκριμένα τα κρασάδικα πάνω στον πεζόδρομο της Γεωργίου Ολυμπίου, γέμιζε με φοιτητές οι οποίοι έφευγαν τρέχοντας μετά το μάθημά τους στο Πάντειο, για να κατοχυρώσουν μία θέση κοντά στην εκάστοτε μπάντα.
Στην πανδημία
Ο ενθουσιασμός αυτός, ωστόσο, έσβησε απότομα και αναγκαστικά με την πανδημία, και τα μέτρα προστασίας για τον κορωνοϊό να βάζουν τέλος σε κάθε είδους συνάθροιση. Και ενώ κανείς θα περίμενε η «μόδα» αυτή να έσβηνε σαν μικρή φωτιά που της πετάς νερό, κατά τη διάρκεια του εγκλεισμού, άρχισαν να γίνονται νέες ζυμώσεις και η παράδοση, με την έννοια της μουσικής και του γλεντιού, να αποτελεί ολοένα και μεγαλύτερη ανάγκη.
Στην πρώτη καραντίνα και συγκεκριμένα τον Απρίλιο του 2020, ένας λογαριασμός έκανε την εμφάνισή του στο Instagram με το παράξενο όνομα «Ρίζες». «Αρχίσαμε να ζητάμε στον κόσμο, μέσα από το προφίλ μας, να στέλνει εικόνες από τα χωριά, τα νησιά και τα πανηγύρια. Οι ακόλουθοί μας ήταν στην ουσία αυτοί που διαμόρφωσαν το περιεχόμενο του “Ρίζες”, όπου εκεί δημοσιεύαμε όλο και περισσότερες φωτογραφίες σχετικές με την παράδοση και τις μνήμες μας από εποχές που δεν ήμασταν στην απομόνωση», μας εξηγεί η Γεωργία Καρασαββίδου, μία από τους τρεις διαχειριστές του λογαριασμού. «Παρόλο που ήμασταν μέσα στα σπίτια και δεν μπορούσαμε να πάμε σε όλα αυτά τα υπέροχα μέρη που βλέπαμε, δώσαμε από πολύ νωρίς την υπόσχεση στο κοινό μας να συναντηθούμε από κοντά όταν λήξει η καραντίνα», συνεχίζει.
Πράγματι, το 2022 ανακοινώνεται το πρώτο «Ρίζες Φεστιβάλ» στη Θεσσαλονίκη, με την προσέλευση του κόσμου να είναι ανέλπιστη και η εκδήλωση να γίνεται κατευθείαν sold out. Την επόμενη χρονιά ήρθαν στην Αθήνα, για το πρώτο καλοκαιρινό φεστιβάλ στην Τεχνόπολη, ενώ από τότε μέχρι και σήμερα οι «Ρίζες» μετρούν επτά διοργανώσεις. «Τον Σεπτέμβριο που ήμασταν στον Κεραμεικό, καθόμασταν στο backstage και έβρεχε. Εκεί λοιπόν που κρυώναμε και χαζεύαμε τη βροχή λέμε “τι ωραία που θα ήταν να ανάβαμε φωτιές και να ψήναμε κιόλας”. Ετσι γεννήθηκε η ιδέα για ένα χειμερινό φεστιβάλ σε εξωτερικό χώρο», μας λέει η κ. Καρασαββίδου, εξηγώντας μας τη σκέψη πίσω από το αποψινό γλέντι που θα πραγματοποιηθεί ξανά στην Τεχνόπολη.
«Δεν πιστεύουμε στην επιστροφή στην παράδοση. Εμείς υποστηρίζουμε τη διατήρηση της ανάμνησης», τονίζει η Γεωργία Καρασαββίδου του φεστιβάλ «Ρίζες».
Με σημερινούς όρους
«Δεν πιστεύουμε στην επιστροφή στην παράδοση. Εμείς υποστηρίζουμε τη διατήρηση της ανάμνησης. Για τους μιλένιαλ, τους Gen Z, ακόμη και για ορισμένους μπούμερ, η παράδοση μπορεί να είναι η γεύση από τις τηγανητές πατάτες της γιαγιάς τους και όχι μια παραδοσιακή φορεσιά», απαντάει η κ. Καρασαββίδου όταν τη ρωτάμε τι ελκύει τους ανθρώπους πίσω στο παλιό και σε αυτό που ίσως έχει παρέλθει. Μαζί της συμφωνεί και ο Αλέξανδρος Ριζόπουλος, μέλος της μπάντας Zero Waste Folk Band, που θα εμφανιστεί απόψε στην Τεχνόπολη μαζί με άλλα τρία συγκροτήματα, για να παίξουν μουσική από την περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας. «Οι άνθρωποι θέλουν να έρθουν πιο κοντά. Θέλουν να αγγίζονται χέρι χέρι και να κάνουν κάτι από κοινού χωρίς να τους νοιάζουν οι ηλικίες, το φύλο ή οι πολιτικές πεποιθήσεις των άλλων», σχολιάζει ο κ. Ριζόπουλος και συμπληρώνει ότι «όλοι αυτοί που έρχονται στα live μας, δεν έρχονται μόνον επειδή μπορεί να ξέρουν τους χορούς, αλλά και για να γνωρίσουν κόσμο».
Οι Zero Waste, όπως αυτοαποκαλούνται για συντομία, δεν παίζουν απλώς τέτοιου είδους μουσική αλλά εκπροσωπούν την παράδοση σε ένα ευρύτερο πλαίσιο. Το όνομά τους δημιουργήθηκε προκειμένου να ταιριάξει στο πνεύμα που αποπνέει το φεστιβάλ. Δεν είναι μια νεοσύστατη μπάντα, αλλά αντιθέτως πρόκειται για μια ομάδα μουσικών που συνεργάζονται πολλά χρόνια μεταξύ τους και οι οποίοι «βαφτίστηκαν» έτσι για τη συγκεκριμένη συναυλία, όπως έχουν κάνει και στο παρελθόν για άλλες τους εμφανίσεις. «Η συνθήκη της παραδοσιακής μουσικής, στο παρελθόν, δεν στηριζόταν στα συγκροτήματα αλλά στις περιστάσεις. Είναι διαφορετικό να παίζεις σε ένα πανηγύρι από το να παίζεις σε έναν γάμο», υπογραμμίζει ο κ. Ριζόπουλος.
Ο Κωνσταντίνος Λάζος, μέλος της παραδοσιακής μπάντας Γκιντίκι, που έχει συμμετάσχει σε προηγούμενα φεστιβάλ των «Ρίζες», μας λέει ότι σε τέτοιου τύπου μαζώξεις υπάρχει μεγάλη ανταπόκριση, ειδικά μετά την πανδημία. «Το πιο ενδιαφέρον είναι να βλέπεις να δημιουργείται αυτή η ανθρώπινη χορευτική αλυσίδα, με μικρούς και μεγάλους που διασκεδάζουν ξέφρενα. Στα live μας έρχεται κόσμος που δεν τον ενδιαφέρει τι θα φορέσει ή πώς θα εκφραστεί. Ολοι αυτοί ζούνε τη στιγμή και με τον ενθουσιασμό τους συνεπαίρνουν και εμάς».
Πέρα από τα σύνορα
Οι Γκιντίκι από τα μαγαζιά της Θεσσαλονίκης ήρθαν στην Αθήνα, ενώ τα τελευταία χρόνια η φήμη τους έχει ξεπεράσει και τα σύνορα της χώρας. Πλέον, πραγματοποιούν εμφανίσεις όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και σε πολλές πόλεις του εξωτερικού, ενώ τώρα ετοιμάζονται για τη μεγάλη ανοιξιάτικη ευρωπαϊκή περιοδεία τους. «Στο εξωτερικό παίζουμε σε venues, καθώς και σε μαγαζιά που έχουμε αναπτύξει φιλικές σχέσεις. Εκεί δεν έρχονται να μας ακούσουν μόνον Ελληνες, αλλά και πολλοί ξένοι. Με συναρπάζει να τους βλέπω να αυτοσχεδιάζουν και να προσπαθούν να μπουν στον χορό, υπό τους ήχους της εξωτικής γι’ αυτούς μουσικής», συμπληρώνει.
Ενα ακόμη συγκρότημα που ξεκίνησε την πορεία του παίζοντας σε καφενεία και μικρές εκδηλώσεις, όπως και οι Γκιντίκι, είναι οι Θραξ Πανκς, μία από τις πρώτες μπάντες στην Ελλάδα που έμπλεξαν τα παραδοσιακά τραγούδια με τον ροκ και πανκ ήχο. «Δεν φοβηθήκαμε να κάνουμε κάτι τέτοιο και να δοκιμάσουμε νέα πράγματα. Ατομα που λάτρευαν την εναλλακτική μουσική έρχονταν και έρχονται στις συναυλίες μας γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο και εκεί ανακάλυπταν και κάτι άλλο: την παράδοση. Εβλεπες ροκάδες και μεταλλάδες να μπαίνουν στον χορό και να πιάνονται χέρι χέρι», μας λέει ο Βαΐτσης Χαρακοπίδης, μέλος των Θραξ Πανκς αλλά και της μπάντας Σουρλουλού, που θα εμφανιστεί απόψε στο φεστιβάλ «Ρίζες», στον ειδικά διαμορφωμένο χώρο της Τεχνόπολης (από τις 5 μ.μ.) που θα θυμίζει πλατεία χωριού. «Αν κάτι τραβάει τους ανθρώπους σε όλο αυτό, πέρα από την επαφή, είναι η αυθεντικότητα και η μοναδικότητα που αποπνέει. Ακούσματα του παρελθόντος ξανασυστήνονται στολισμένα με στοιχεία του σήμερα και αυτό είναι κάτι πολύ ελκυστικό», καταλήγει.
Κεντρική φωτογραφία: Στιγμιότυπο από το καλοκαιρινό φεστιβάλ «Ρίζες» στο ανοιχτό θέατρο Φαλήρου, με τις εντυπωσιακές δίνες των χορευτών να έχουν σχηματιστεί μπροστά στη σκηνή. [ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΑΥΡΟΚΕΦΑΛΙΔΗΣ]
