ΜΠΡΕΝΤΑ ΝΑΒΑΡΟ
Στάχτη στο στόμα
μτφρ.: Ασπασία Καμπύλη
εκδ. Carnivora, σελ. 191
«Στην αρχή φαντάστηκα τον Ντιέγο να σπάει σαν μουσικό όργανο, να θρυμματίζεται ολόκληρος μ’ έναν θόρυβο που αντήχησε σ’ όλη τη γειτονιά, να σπάει σε ξύλινα κομματάκια που πετούσαν χαοτικά προς κάθε κατεύθυνση. Στην πραγματικότητα, όμως, μάλλον δεν θέλω να πέσει και να τσακιστεί. Τον προτιμώ να αιωρείται, χωρίς ν’ ανεβαίνει ούτε να φτάνει κάτω, να αιωρείται, αέναα σε μια στιγμή, παντού και πουθενά. Σαν τη μουσική που υπάρχει μόνο όταν παίζεται ή τραγουδιέται».
Συγγραφέας, κοινωνιολόγος και ακτιβίστρια με σπουδές στη Φεμινιστική οικονομία του αυτόνομου Πανεπιστημίου του Μεξικού και με μεταπτυχιακό στις σπουδές φύλου, η Μπρέντα Ναβάρο το 2018 δημοσίευσε δωρεάν το πρώτο της μυθιστόρημα με τίτλο «Αδεια σπίτια» στο διαδικτυακό περιοδικό και εκδοτικό οίκο Kaja Nrgra, έργο με το οποίο γνώρισε τεράστια επιτυχία. Το «Στάχτη στο στόμα» είναι το δεύτερο βιβλίο της.
Στον αφηγηματικό καμβά αυτού του έργου η Ναβάρο φιλοτεχνεί το πορτρέτο της οικογενειακής και κοινωνικής συνθλιβής και της βίας που μπορεί να αντιμετωπίσει μια οικογένεια, απόρροια της μετανάστευσης και των επιπτώσεων αυτής. Μιλάει για τη μετανάστευση από το Μεξικό προς την Ισπανία, με τις κοινωνικές ανατροπές, ανελέητες, να εμφανίζονται στο προσκήνιο, όταν μια μητέρα αναγκάζεται να μεταναστεύσει σε αναζήτηση ενός καλύτερου μέλλοντος, αλλά τα παιδιά της δεν ακολουθούν. Οταν ύστερα από μερικά χρόνια αυτοί οι τρεις άνθρωποι ενωθούν, ξανά τίποτα δεν θα είναι το ίδιο και οι συναισθηματικές διακυμάνσεις, καθώς και η ίδια η στενάζουσα πραγματικότητα θα γίνουν ένα νέο πεδίο ανατροπών, για να καταλήξουν σε στάχτη προτού αναπότρεπτα χαθούν.
Η Ναβάρο θίγει πολλά ευαίσθητα ζητήματα. Η μητρότητα, η χαμηλή κοινωνική θέση, η ξενοφοβία, ο αποχωρισμός, η εγκατάλειψη και η αποξένωση που προκαλούνται από τη μετανάστευση, η βία και η κατάλυση των οικογενειακών δεσμών ως τίμημα για ένα καλύτερο μέλλον, ο τρόπος ζωής στο Μεξικό και η διάψευση ενός καλύτερου μέλλοντος στη Βαρκελώνη και, εντέλει, η ευκολία του αφανισμού, της αυτοεξόντωσης, της σαγηνευτικής αυτοαποδόμησης.
Η Ναβάρο φιλοτεχνεί το πορτρέτο της οικογενειακής και κοινωνικής συνθλιβής και της βίας που μπορεί να αντιμε-τωπίσει μια οικογένεια.
Ολα χρειάζονται μόνο έξι δευτερόλεπτα για να τελειώσουν, όσα χρειάστηκε ο Ντιέγο για να δραπετεύσει από ένα βίαιο σύστημα ζωής και για να καταλάβει η αδελφή του ότι τελικά δεν υπάρχουν αλήθειες. Υπάρχουν μόνο οπτικές γωνίες και βάσει αυτών φαίνεται ο κόσμος και η πραγματικότητα. Υπάρχουν μάτια γεμάτα ρατσισμό, μίσος και απέχθεια, αλλά υπάρχουν και άλλα γεμάτα νοσταλγία και αγάπη. Υπάρχει η σιωπή που βοηθάει στο να μείνει κανείς ζωντανός και η σιωπή που κάνει κακό και υπάρχουν στόματα που φλέγονται να ανοίξουν μπροστά στην αδικία, στις ανισότητες, στις κοινωνικές διαφορές. Η επιστροφή της στο Μεξικό με τις στάχτες του Ντιέγο θα γίνει η αφορμή για το προσωπικό της συναισθηματικό ταξίδι, μέσω του οποίου θα της αποκαλυφθούν οι επιταγές του δικού της πεπρωμένου.
Η Ναβάρο είναι τολμηρή συγγραφέας. Καταπιάνεται με διαχρονικά και ταυτόχρονα σύγχρονα θέματα με θάρρος και οδηγεί την αφήγησή της στην πυρηνική τους ουσία, χωρίς μελοδραματισμούς ή φλυαρίες, για να στήσει εκεί τους ήρωές της και να τους αφήσει να αναπτυχθούν αυτοβούλως σε ένα σπαρακτικό, σκληρό σκηνικό. Ηρωες τόσο δυνατοί, ώστε ο αναγνώστης να παρακολουθεί τα πάθη τους συμμετέχοντας απολύτως στις ψυχολογικές τους διακυμάνσεις. Η γραφή της Ναβάρο είναι στιβαρή και ρωμαλέα, ωμή και ρεαλιστική. Γράφει σε πρώτο πρόσωπο, κάνοντας ένα είδος εσωτερικού μονολόγου, ο λόγος της μοιάζει να «χυμάει» στον αναγνώστη, για να τον κάνει να βιώσει τα συναισθήματα των ηρώων της· την οργή και τη μήνιν τους, την απελπισία και τη δυσπιστία τους, την αγανάκτηση και την ελπίδα τους. Πάνω απ’ όλα, όμως, την αλήθεια τους. Κυρίως τη γεύση που έχει η στάχτη του ευρωπαϊκού ονείρου στο στόμα τους.
Είναι βέβαιο ότι η Ναβάρο είναι μια συγγραφέας που αξίζει να διαβαστεί και θα απασχολήσει πολύ το αναγνωστικό κοινό και τους κριτικούς στο μέλλον. Το δεύτερο αυτό βιβλίο της είναι ένα αφήγημα σκληρό και διεισδυτικό, πολιτικό και κοινωνικό, ανατρεπτικό και επίπονο. Αναμφίβολα, ένα αφήγημα αριστοτεχνικό.
