ΜΙΓΚΕΛ ΜΠΟΝΦΟΥΑ
Ο εφευρέτης
Μτφρ.: Γιώργος Καράμπελας
Εκδ. Στερέωμα, 2024, σελ. 160
Ενα από τα πιο όμορφα και αναπάντεχα βιβλία της χρονιάς που πέρασε δεν είναι παρά ένα μικρό βιβλίο που μιλάει για μια μικρή, σπαρακτική, αδικημένη ζωή. Για τη ζωή και τις αδιανόητες περιπέτειες του Αυγουστίνου Μουσό, ενός σπάνιας κοπής εφευρέτη, μιας –ίσως– ιδιοφυΐας, ενός ανθρώπου που, πρώτος αυτός, ανακαλύπτει τι χρήσεις μπορεί να έχει η ηλιακή ενέργεια έτσι και τιθασευτεί και που, πράγματι, ο ίδιος κατορθώνει να τη μαζέψει, να τη φυλακίσει και να τη χρησιμοποιήσει, αποδεικνύοντας απέναντι σε επιστήμονες και ευγενείς (στον ίδιο τον αυτοκράτορα Ναπολέοντα Γ΄, αίφνης!) ότι, ναι, η ζωή όλων μας μπορεί να αλλάξει, ότι η ενέργεια του ήλιου, πανταχού παρούσα, άφθονη, πρακτικά άπειρη, είναι ικανή να μας σώσει από όλα τα δεινά. Και το κάνει ενάμιση αιώνα πριν! Κι όμως: κανείς δεν ξέρει τον Μουσό σήμερα. Είναι ο μεγάλος ξεχασμένος των επιστημών και της Ιστορίας – δεν υπάρχει καν κάποια αποτύπωση του προσώπου του, πουθενά. Κι αυτό είναι απίθανο. Οπως απίθανη ήταν και η ζωή του· και άλλο τόσο γεμάτη θλίψη, κατατρεγμό και μιζέρια.
Γιος ενός κλειδαρά, ο άνθρωπος που θα εφεύρισκε τη βιομηχανική εφαρμογή της ηλιακής θερμότητας, γεννήθηκε το 1825 και από την πρώτη στιγμή της ζωής του ήταν βουτηγμένος στην αρρώστια. Μολονότι οι γονείς του τον είχαν ξεγραμμένο, κατάφερε με κάποιον τρόπο να επιβιώσει. Ο συγγραφέας (τι πένα!) θα αφιερώσει δέκα σελίδες περιγράφοντάς μας μονάχα από τι υπέφερε (βασικά, από τα πάντα) το άτυχο παιδί, μέχρι να φτάσει στα είκοσί του χρόνια. Διαβάζονται με το στόμα ανοιχτό, σαν να βουίζουν τα αυτιά σου από απογείωση αεροπλάνου. Ούτε όμως μετά θα είναι υγιής ο Μουσό. Απλώς η σωματική του υγεία θα πέσει σε δεύτερη μοίρα. Γιατί το κεφάλι του θα γεμίσει ήλιο – και θα πιάσει φωτιά. Δεν θα γίνει ένας απλός εφευρέτης: αλλά ένας οραματιστής. Που όμως θα συνθλιβεί από την ιστορία, την τύχη, την τρέλα (η περιγραφή της περιπλάνησης του σαλού Μουσό στην έρημο είναι ένα αριστούργημα) και τον άνθρακα.
Ο Αυγουστίνος Μουσό θα άλλαζε τον κόσμο εάν δεν είχε συνθλιβεί από την ιστορία, την τύχη, την τρέλα και τον άνθρακα.
Οι υψηλής ακριβείας παρατηρήσεις του Μπονφουά, ίδιες με μέλι που στάζει στη γλώσσα σου, δεν σε αφήνουν να διαβάσεις πάνω από 10-20 σελίδες μονοκοπανιά, γιατί λιγώνεσαι. Οι δε περιγραφές των «δεύτερων ρόλων», με αποτυπώσεις μικρών λεπτομερειών, σε κάνουν να χαμογελάς διαρκώς («…όλη του η φυσιογνωμία είχε την απειλητική πελιδνότητα ενός μαραμπού κάτω από τη βροχή», σ. 146). Αλλά νά και κάτι που θα εκτιμήσουν οι συνάδελφοι συγγραφείς: «Η μέρα ήταν δραματική. Στα νότια της πόλης, μεταξύ Κλαμάρ και Σατιγιόν, ακούγονταν τα κανόνια του συναγερμού, οι Πρώσοι σφυροκοπούσαν, επαναστατικά τραγούδια οδηγούσαν τα πλήθη στις λεωφόρους. Σχηματίστηκαν αναχώματα, οι Παριζιάνοι δεν ήθελαν να παραδοθούν και απέναντι σε αυτόν τον φρικτό πόλεμο που είχε αποδιοργανώσει τα πάντα, απέναντι στον λιμό που βασάνιζε τους φτωχούς, απέναντι στη συλλογική παράνοια που τρέλαινε τον όχλο, ο Μουσό, σ’ αυτό το κολλώδες πεζοδρόμιο, στεκόταν σαν χαζός μπροστά στη βιτρίνα του βιβλιοπωλείου και κοίταζε το βιβλίο του (που μόλις είχε εκδοθεί) με αγαλλίαση» (σ. 79).
«Θερβάντες, Κάφκα και Καμύ»
Μέχρι τώρα φάνηκε πόσο συναρπαστική είναι η μετάφραση. Ο Γιώργος Καράμπελας, που την υπογράφει, είχε την καλοσύνη να μας πει τα παρακάτω για το βιβλίο: «Οι ήρωες της επιστήμης είναι πολύ συχνά αντιήρωες της ζωής. Ο Μιγκέλ Μπονφουά, όχι μόνο έχει εμπεδώσει αυτή την (πικρή) αλήθεια, αλλά της δίνει σάρκα και οστά με άκρα γλαφυρότητα σκιαγραφώντας το πορτρέτο του Αυγουστίνου Μουσό, ξεχασμένου σκαπανέα της ηλιακής ενέργειας και χαρακτήρα αντάξιου ενός Θερβάντες, ενός Κάφκα, ενός Καμύ. Δοσμένος στην αποστολή του, ο Μουσό ξέχασε ή, ακριβέστερα, δεν έμαθε ποτέ να ζει στ’ αλήθεια, και αυτή η πλάγια παρουσία του στα πεζά εγκόσμια γίνεται στον “Εφευρέτη” ευκαιρία για να περιγράψει ο Μπονφουά με παλλόμενη ζωντάνια μια εποχή και μια κοινωνία τις οποίες μόλις που άγγιξε ο πρωταγωνιστής του, προτιμώντας να έχει το βλέμμα του στραμμένο στον ουρανό και τον φωτεινό του δίσκο. “Μπορεί να μοιάζω πεθαμένος, αλλά δεν είμαι”, ήταν το απόφθεγμα του Μουσό από τα γεννοφάσκια του μέχρι το τέλος του: όχι πεθαμένος, όχι ζωντανός, στο μεταίχμιο παρόντος και μέλλοντος, βιωμένης εμπειρίας και επιστήμης, ζωής και μυθοπλασίας».
