Οταν μπήκαμε στην αίθουσα του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών, «Χρήστος Λαμπράκης», ο χώρος ήταν σκοτεινός και μόνο ένα μικρό φως διέγραφε τα τέσσερα κλαβιέ του εκκλησιαστικού οργάνου και τη φιγούρα της οργανίστριας Ουρανίας Γκάσιου, που έκανε πρόβα για το καθιερωμένο ρεσιτάλ της στις 23 Δεκεμβρίου. Μόλις άναψαν τα φώτα, αποκαλύφθηκαν και οι τεράστιοι μεταλλικοί αυλοί μέσα από τους οποίους έβγαιναν οι μελωδίες από την «Πασσακάλια και Φούγκα» του Μπαχ.
Αυτή τη φορά όμως δεν μείναμε στις θέσεις των θεατών, αλλά μπήκαμε στο ισόγειο αυτής της «μουσικής πολυκατοικίας». Οπως μας εξήγησε η κ. Γκάσιου, αφού ξεκλείδωσε την πλαϊνή πόρτα του οργάνου και μας εισήγαγε στο εσωτερικό του, ακριβώς από πάνω μας υπήρχαν άλλα δύο επίπεδα τα οποία δεν είναι προσβάσιμα σε επισκέπτες.
Πρόκειται για το μεγαλύτερο εκκλησιαστικό όργανο που υπάρχει στην Ελλάδα, με ένα σύνολο 6.080 μεταλλικών και ξύλινων αυλών, ο μεγαλύτερος από τους οποίους έχει μήκος 4,93 μέτρα και ο μικρότερος μόλις 5 χιλιοστά. Οσο ανεβαίνουν οι όροφοί του τόσο μικραίνουν και αυξάνονται οι αυλοί, οι οποίοι συνδέονται με τα πλήκτρα του οργάνου, μέσω λεπτών ξύλινων γραμμών που διακλαδώνονται. Κάθε κίνηση των δαχτύλων, λέει η κ. Γκάσιου, είναι μία εντολή που κινεί έναν ολόκληρο μηχανισμό, αθέατο στο κοινό.
Οι μικροί στρογγυλοί μοχλοί που υπάρχουν αριστερά και δεξιά των κλαβιέ, τα λεγόμενα «ρεγκίστρα», είναι εκείνα που δίνουν φωνή στους αυλούς και πάνω στη λαβή τους αναγράφεται από μία ονομασία η οποία υποδηλώνει τον ήχο που θα βγάλει το καθένα. «Η ομορφιά του οργάνου είναι η ποικιλία των ήχων του. Μπορούμε να κάνουμε διάφορους συνδυασμούς τραβώντας απλώς μερικά από τα ρεγκίστρα, έτσι ώστε να περάσει ο αέρας και οι αυλοί να μας δώσουν τη μουσική. Δεν είναι όπως το πιάνο που διαθέτει μόνο ένα ηχόχρωμα», μας εξηγεί και συμπληρώνει ότι το συγκεκριμένο όργανο φέρει 76 ρεγκίστρα, όπου το καθένα συνδέεται με έναν αυλό, ή και περισσότερους, σε κάθε νότα. «Πρέπει να το φανταστούμε σαν μία ολόκληρη ορχήστρα, που περιλαμβάνει πολλά και διαφορετικά μεταξύ τους είδη πνευστών, όπως για παράδειγμα τρομπέτες και φλάουτα. Ο πιο χαρακτηριστικός και γνωστός ήχος βγαίνει από την ομάδα ρεγκίστρων που ονομάζονται “principals” και η μελωδία τους δεν μιμείται κανένα άλλο όργανο. Είναι μοναδική», σημειώνει και την ίδια στιγμή αρχίζει να παίζει ένα κομμάτι που θύμιζε Μπαχ τραβώντας μερικούς τέτοιους μοχλούς.
Ωστόσο το εκκλησιαστικό όργανο δεν χρησιμοποιείται μόνο για την ερμηνεία κλασικών κομματιών, καθώς μπορεί να υποστηρίξει και ένα πιο σύγχρονο ρεπερτόριο. Για παράδειγμα, στο ρεσιτάλ το κοινό θα ακούσει αποσπάσματα από τη χαρακτηριστική μουσική του Χανς Τσίμερ από την ταινία «Interstellar».
«Η ομορφιά του είναι η ποικιλία των ήχων του. Μπορούμε να κάνουμε διάφορους συνδυασμούς τραβώντας απλώς μερικά ρεγκίστρα», μας λέει η σολίστ Ουρανία Γκάσιου.
Η Ουρανία Γκάσιου ήταν ήδη πιανίστρια και τελειόφοιτη του Ωδείου Αθηνών, όταν στα 20 της ήρθε σε επαφή, για πρώτη φορά, με τη μαγεία του εκκλησιαστικού οργάνου, χάρη σε μία σειρά υποτροφιών που έδωσε ο Σύλλογος Φίλων της Μουσικής του Μεγάρου, το 1998. «Είναι καλό να ξέρει κάποιος πιάνο γιατί σε βοηθάει πολύ. Ωστόσο το “όργανο”, όπως αποκαλείται στην ξένη ορολογία, είναι δυσκολότερο αφού πρέπει να μάθεις να συντονίζεις και τα τέσσερα άκρα σου. Σε αντίθεση με το πιάνο, διαθέτει τρία πεντάγραμμα, ένα αριστερό, ένα δεξί και εκείνο των ποδιών» και συνεχίζει λέγοντας ότι «εκτός από όλα αυτά, πρέπει να πατάς και τα κουμπιά αποθήκευσης, που βρίσκονται πάνω από τα πεντάλ, μέσα στα οποία ο κάθε σολίστ έχει σώσει από πριν τους συνδυασμούς που θέλει να παίξει». Τα περισσότερα εκκλησιαστικά όργανα διαθέτουν έναν εγκέφαλο υπολογιστή –μία μνήμη– στον οποίο διοχετεύονται αυτές οι αποθηκεύσεις, καθώς είναι αδύνατον κατά τη διάρκεια της παράστασης ο οργανίστας να τραβάει ένα ένα τα ρεγκίστρα, πατώντας παράλληλα τα πλήκτρα των τεσσάρων κλαβιέ.
«Για να θεωρείται ένας οργανίστας έμπειρος πρέπει να ταξιδέψει πολύ, έτσι ώστε να παίξει σε πολλά εκκλησιαστικά όργανα. Κάθε ένα είναι διαφορετικό και χρειάζεσαι περίπου πέντε με έξι ώρες πρόβας για να το συνηθίσεις», σχολιάζει, ενώ αναφέρει ότι αν κάποιες συναυλίες της έχουν μείνει αξέχαστες, είναι λόγω της ιδιαιτερότητας των ίδιων των οργάνων, όπως στην πρόσφατη εμφάνισή της στον καθεδρικό ναό της Ρίγας της Λετονίας, όπου είχε να διαχειριστεί ένα ακόμη μεγαλύτερο όργανο, παλαιότερης κατασκευής και με περισσότερα ρεγκίστρα.
«Αυτό που με έκανε να το αγαπήσω και να στραφώ επαγγελματικά πλέον σε αυτό, είναι η ελευθερία της επιλογής που έχεις για το πώς θα ακουστεί το κάθε τι. Θα μπορούσαμε να πούμε πως είναι σαν να κάνεις τις δικές σου ενορχηστρώσεις. Ανάλογα με το όργανο που παίζεις και τη διάθεση που έχεις, μπορείς να αποδώσεις μία παρτιτούρα με εντελώς διαφορετικό τρόπο», καταλήγει η κ. Γκάσιου.
Το ρεσιτάλ της Ουρανίας Γκάσιου θα πραγματοποιηθεί τη Δευτέρα 23 Δεκεμβρίου στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, με έργα Μπαχ, Χέντελ, Φίσερ, Κορέλι και άλλων συνθετών.
