Στη μεγάλη «έκθεση» σύγχρονης τέχνης που φιλοξενείται στο Ωνάσειο Νοσοκομείο, τα 26 έργα Ελλήνων καλλιτεχνών αντιμετωπίζονται ως ενιαία εγκατάσταση σε δημόσιο χώρο. Δημιουργοί από διαφορετικές γενιές γεμίζουν τους χώρους του νοσοκομείου με τις δουλειές τους, από τον Κώστα Τσόκλη στον Γιάννη Βαρελά, από τα γλυπτά του Γιώργου Ζογγολόπουλου σε αυτά της Αλεξάνδρας Αθανασιάδη, από τις «κατασκευές» του Παύλου (Διονυσόπουλου) στην κεραμική της Χριστίνας Μόραλη.
Τα έργα αυτά, που ανήκουν στη συλλογή τέχνης του Ιδρύματος Ωνάση (Onassis Collection), έχουν στο επίκεντρο το ανθρώπινο σώμα. Η επιλογή εκείνων που τοποθετήθηκαν εδώ έγινε με αίσθημα δημόσιας ευθύνης και όπως υπογραμμίζει η διευθύντρια Πολιτισμού του Ιδρύματος Ωνάση, Αφροδίτη Παναγιωτάκου, για αυτή την πολύ ιδιαίτερη εικαστική επιμέλεια «βασικό κριτήριο υπήρξε το πώς αισθάνεται ο θεατής –προσωπικό, επισκέπτες ή οι ασθενείς– αντικρίζοντάς τα μέσα σε ένα νοσοκομείο».
«Αν μπορώ με τη δουλειά μου να προσφέρω ανάπαυλα σε μια πολύ δύσκολη στιγμή της ζωής όσων φτάνουν εδώ, τότε νιώθω ότι έκανα κάτι πολύ σημαντικό», σχολιάζει στην «Κ» ο Γιάννης Βαρελάς. Τα έργα που δημιούργησε έπειτα από ανάθεση του Ιδρύματος Ωνάση είναι όλα μεγάλης κλίμακας, ώστε να συμβιώνουν αρμονικά με την αρχιτεκτονική του κτιρίου. Μέσα από μονοκοντυλιές, ανθρώπινες φιγούρες και τοπία που αναπτύσσονται δυναμικά, ο Βαρελάς εξερευνά με τη χαρακτηριστική εικαστική «γραφή» του τη σχέση μεταξύ χώρου, χρόνου και παρατήρησης, αποκαλύπτοντας το απροσδόκητο μέσα στο οικείο.
Το ζωγραφικό έργο «Snooze» (2023), που βρίσκεται στο ισόγειο, έχει συνολικό μήκος 8 μέτρων και ύψος 2,5 μ. Απεικονίζει ανθρώπους που βρίσκονται σε διάφορες στάσεις: άλλοι κοιτάζουν προς το μέρος του θεατή, άλλοι φαίνεται να συνομιλούν μεταξύ τους και άλλοι σαν να υπνοβατούν. Το έργο δημιουργήθηκε υιοθετώντας την κλασική διάταξη της τoπιογραφίας, χωρίς όμως να δεσμεύεται στην κλασική δομή της. Στην ουσία σχηματίζει ένα νέο «τοπίο αναμονής», όπου ο χρόνος διαστέλλεται και τα πάντα αλλάζουν κλίμακα.
«Οταν κάποιος περιμένει, αρχίζει να παρατηρεί τα πολύ κοντινά του: την πλέξη του ρούχου του, τις πτυχώσεις του παντελονιού του ή τα μικροαντικείμενα γύρω του – και αυτά γίνονται τα κύρια στοιχεία του ορίζοντα. Με αυτόν τον τρόπο, ένα τσαλάκωμα σε ένα σακάκι καταφέρνει να γίνει για λίγο λόφος ή, ακόμη, ένας μικρός λεκές γίνεται λίμνη», λέει ο ζωγράφος – και η προσωπική εμπειρία όσων έχουμε βρεθεί σε ανάλογη θέση επιβεβαιώνει τα λόγια του.
«Αν μπορώ να προσφέρω ανάπαυλα σε μια πολύ δύσκολη στιγμή της ζωής όσων φτάνουν εδώ, τότε νιώθω ότι έκανα κάτι πολύ σημαντικό», λέει ο εικαστικός Γιάννης Βαρελάς.
Η σύνθεση σε προκαλεί να επικεντρωθείς περισσότερο στις ανθρώπινες φιγούρες, στη στάση των σωμάτων, αλλά και στη μεταξύ τους σχέση, ενώ τα καθημερινά αντικείμενα που περιγράφονται από τον ζωγράφο σχολαστικά, μου φαίνονται σαν νησίδες παρηγοριάς για το ανήσυχο βλέμμα και τον νου όποιου περιμένει αγωνιώντας.
Στον χώρο του αιθρίου του Ωνασείου, επίσης στο ισόγειο, έχει τοποθετηθεί το γλυπτικό έργο «Face» (2023), μια μονοκοντυλιά, όμοια με τα μικρά σκαριφήματα που όλοι έχουμε σχεδιάσει όταν ταξιδεύουμε στις σκέψεις μας. «Αυτά τα σχεδιάσματα πάνω σε κάθε λογής επιφάνεια είναι η αναγνώριση μιας κατάστασης και το ξόρκι μιας προσδοκίας προς την ευκταία εξέλιξη των πραγμάτων», εξηγεί ο κ. Βαρελάς αναφερόμενος στους συνειρμούς που γέννησαν την έμπνευσή του.
Εχοντας μόλις ολοκληρώσει τον περιμετρικό περίπατο στον έβδομο όροφο του κτιρίου όπου έχει ενσωματωθεί το τελευταίο από τα τρία έργα του Γιάννη Βαρελά, παρατηρώ ότι το «The Path» –ο επιδαπέδιος σχεδιασμός που απλώνεται σε εμβαδόν δαπέδου σχεδόν 500 τ.μ.– αποκαλύπτει οικεία σύμβολα: καρδιές και φίδια ή μικρά ρυάκια που δημιουργούν κίτρινους πίδακες νερού. Το σχέδιο σε προσκαλεί να ακολουθήσεις τα ίχνη του και να «διαβάσεις» την εικόνα που αυτό σχηματίζει.
Η μόνη προϋπόθεση είναι να διαθέτεις χρόνο για παρατήρηση. Κι αυτό είναι κάτι που κατεξοχήν έχουν οι επισκέπτες ενός νοσοκομείου, προσπαθώντας να κάνουν τις ημέρες μέχρι το εξιτήριο να κυλήσουν πιο γρήγορα.
Διασχίζοντας το ισόγειο και περνώντας την έξοδο έχοντας στα δεξιά μου την προτομή του Ιπποκράτη του Γεώργιου Μπονάνου και δεξιά μια σειρά από ξύλινους «Θώρακες» της Αλεξάνδρας Αθανασιάδη, σκέφτομαι την παρηγορητική δύναμη της τέχνης και κρατώ στη σκέψη μου την εικόνα του καρδιοχειρουργού, που κάποιες φορές παίζει μουσική στο πιάνο του αιθρίου για να εκτονώσει την έντασή του και τον πατέρα που, περιμένοντας τα νέα του παιδιού του που νοσηλευόταν στη ΜΕΘ, του αφιέρωσε ένα πιανιστικό κομμάτι.
