Τύχη αγαθή είχε η Θεσσαλονίκη να ξαναβρεί τον χαμένο μακεδονικό τιμητικό βωμό Ρωμαίας αριστοκράτισσας, 80 χρόνια μετά την εξαφάνισή του. Πάνω του βρίσκεται γραμμένη όλη, σχεδόν, η ιστορία της πόλης, από τους αυτοκρατορικούς χρόνους έως σήμερα. Στη ρωμαϊκή εποχή κατείχε περίοπτη θέση στον δημόσιο χώρο της Θεσσαλονίκης όπου στήθηκε με ψήφισμα της Βουλής του Δήμου προς τιμήν της Μαρκίας Ιουνίας – Παύλας. Στους μεταγενέστερους αιώνες σηματοδοτούσε τάφο στο εβραϊκό νεκροταφείο. Στη γερμανική κατοχή καταχώθηκε ως «μιαρό» από τους ναζί, για να αναδυθεί τελικά τον 21ο αιώνα, αναπάντεχα από ένα σκάμμα τεχνικού έργου της ΕΥΑΘ επί της οδού Αγίου Δημητρίου στην περιοχή του άλλοτε εβραϊκού νεκροταφείου. Στις ράχες του φέρει χαραγμένες επιγραφές στα ελληνικά και τα εβραϊκά, που μαρτυρούν την πολυπολιτισμική και πολυθρησκευτική ταυτότητα της Θεσσαλονίκης και ταυτόχρονα τις φωτεινές και σκοτεινές εποχές της.
Το αφήγημα συνοψίζουν έπειτα από έρευνα οι αρχαιολόγοι Κωνσταντίνος Θ. Ράπτης, Ζαφειρία Καραβασιλειάδου, Μιχαήλ Βιολατζής, Δρόσος Μπάδραβος της Εφορείας Αρχαιοτήτων Πόλης Θεσσαλονίκης, οι οποίοι ανέσυραν πριν από περίπου έναν χρόνο το πολύτιμο εύρημα από βάθος τριών μέτρων. Ο μαρμάρινος βωμός ύψους 1,32 μ. και πλάτους 65 εκατοστών φαίνεται ότι αποτελούσε βάθρο χάλκινου, πιθανότατα, γλυπτού. Η κύρια όψη καλύπτεται από δεκατετράστιχη ελληνική επιγραφή και η πίσω πλευρά του από μια ανάγλυφη οκτάστιχη εβραϊκή επιγραφή, χαραγμένη μεταγενέστερα για την επανάχρησή του στην εβραϊκή νεκρόπολη.
Το εύρημα, εξηγούν οι αρχαιολόγοι, ανήκει στην κατηγορία των τιμητικών βωμών. «Οι στίχοι του μαρτυρούν ότι με ψήφισμα της Βουλής του Δήμου, ανατέθηκε από τους αδελφούς Μάρκιο Αθηναγόρα πολιταρχικό και Μάρκιο Διοσκουρίδη βουλευτή να στήσουν σε δημόσιο χώρο βωμό προς τιμήν της αδελφής τους Μαρκίας Ιουνίας – Παύλας. Πρόκειται για γνωστά μέλη της τοπικής αριστοκρατίας, που ανήλθαν στα υψηλότερα αξιώματα. Βάσει του ψηφίσματος του Δήμου και της επιμελημένης γραφής, αλλά και από αναφορά των ίδιων προσώπων σε άλλη επιγραφή του 246-247 μ.Χ. από το ιερό του Φούλβου, ο βωμός χρονολογείται στο πρώτο μισό του 3ου αιώνα μ.Χ.».
Μετά το τέλος της ρωμαϊκής κατάκτησης, ο βωμός, όπως δείχνει η εβραϊκή επιγραφή του, απέκτησε δεύτερη χρήση ως επιτύμβιο σήμα σε τάφο Εβραίου Θεσσαλονικιού στη νεκρόπολη της σημερινής πανεπιστημιούπολης. Η τελευταία λέξη που γράφτηκε στο σώμα του ήταν «ΣΙΩΝΙΚΟΣ» μαζί με τον αριθμό 1066 κατά τη διάρκεια της καταγραφής του από τους ναζί. Εκτοτε τα ίχνη του χάθηκαν. Είχε προλάβει ωστόσο να τον καταγράψει ο αρχαιολόγος Δημήτρης Λαζαρίδης ως ένα από τα ενεπίγραφα μνημεία που βρέθηκαν στο ισοπεδωμένο εβραϊκό νεκροταφείο μετά τη βίαιη καταστροφή του στις 6 Δεκεμβρίου 1943. Ο βωμός δημοσιεύτηκε στις «Αρχαίες επιγραφές Μακεδονίας» του 1946 και αργότερα στον κατάλογο του επιγραφολόγου Ch. Edsson με την υποσημείωση «δεν εντοπίστηκε στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης».
Οι αρχαιολόγοι συμπεραίνουν ότι ο βωμός, μετά την καταγραφή του από τον Λαζαρίδη, δεν έφτασε ποτέ στη γλυπτοθήκη της αρχαιολογικής υπηρεσίας που στεγαζόταν στη Ροτόντα, καθώς θεωρήθηκε «μιαρός». Σε αντίθεση με χιλιάδες επιτύμβιες εβραϊκές στήλες οι οποίες, είτε καταστράφηκαν είτε χρησιμοποιήθηκαν για την ανακατασκευή και την ανέγερση κτιρίων της πόλης, ο μακεδονικός βωμός θάφτηκε ακέραιος. Η ελληνική επιγραφή έσωσε το ενεπίγραφο μνημείο από βέβαιη καταστροφή.
