ΝΤΕΪΒΙΝΤ ΛΟΤΖ
Η θεραπεία
μτφρ.: Γιώργος Μπαρουξής εκδ. Κυψέλη, 2024 σελ. 440
Ενας οξύς πόνος στο γόνατο που εμφανίζεται ξαφνικά, σε άτακτα χρονικά διαστήματα, είναι αρκετός για να χάσει την ισορροπία του ο Λόρενς Πάσμορ. O πρωταγωνιστής του μυθιστορήματος του Ντέιβιντ Λοτζ «Η θεραπεία» είναι επιτυχημένος σεναριογράφος μιας βρετανικής κωμωδίας που προβάλλεται σε ζώνη υψηλής τηλεθέασης, ζει άνετα σε μεγάλη μονοκατοικία σε μια επαρχιακή κωμόπολη, ενώ ταυτόχρονα διατηρεί ένα διαμέρισμα στο κέντρο του Λονδίνου. Εχει ένα ακριβό αυτοκίνητο, για το οποίο καμαρώνει, και μπορεί να κάνει όσες διακοπές θέλει. Με τη σύζυγό του έχουν μια υγιή σχέση, έντονη σεξουαλική ζωή και παράλληλα διατηρεί έναν πλατωνικό δεσμό με μια συνεργάτιδά του.
Ωστόσο, τη στιγμή που τον συναντάμε συμπληρώνεται ένας χρόνος από την αποτυχημένη αρθροπλαστική του, αλλά ο διαπεραστικός πόνος επιμένει να τον επισκέπτεται ωθώντας τον μέρα με τη μέρα όλο και πιο βαθιά στην κατάθλιψη. Το γόνατο είναι όμως μόνο φαινομενικά η κύρια πηγή της ενόχλησής του. Στην πραγματικότητα αυτό που επιθυμεί είναι να βγάλει μια άκρη με το πραγματικό του πρόβλημα, που είναι «το κεφάλι του, το μυαλό του, η ψυχή του».
Αν η «Θεραπεία» ήταν ταινία, τότε θα την είχε σκηνοθετήσει ο Γούντι Αλεν.
Το 1995, που κυκλοφόρησε το βιβλίο, ήταν μια περίοδος που σε αντίθεση με το σήμερα η ψυχανάλυση αφορούσε μόνο τη μεσαία –και άνω– τάξη, αλλά παρ’ όλα αυτά είχε εγκαθιδρυθεί για τα καλά στην ποπ κουλτούρα, οπότε ο ήρωας του Λοτζ δεν θα μπορούσε να αποτελέσει εξαίρεση. Ως γνήσιο τέκνο της εποχής του κάνει πολλές θεραπείες: «Τις Δευτέρες φυσικοθεραπεία, τις Τρίτες γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία και τις Παρασκευές αρωματοθεραπεία ή βελονισμό». Οταν στο πλαίσιο της γνωσιακής θεραπείας ο Πάσμορ γράφει μια αυτοπεριγραφή, πυροδοτείται η ανάγκη του να γράψει για πρώτη φορά κείμενο σε πεζό λόγο και όχι θεατρικό ή τηλεοπτικό διάλογο. Και ασχολείται με το θέμα που τον απασχολεί περισσότερο: τον ίδιο του τον εαυτό. Αυτές οι καταγραφές συναποτελούν το βιβλίο που φθάνει στα χέρια του αναγνώστη.
Ολόκληρο το μυθιστόρημα είναι μια καταβύθιση στον λαβυρινθώδη νου του Πάσμορ. Σε αυτή τη διαδρομή ερχόμαστε αντιμέτωποι με τις ανασφάλειες, τη θλίψη και τις νευρώσεις που συγκεντρώνονται στο δαιδαλώδες μυαλό του πρωταγωνιστή. Ο Λοτζ κατασκευάζει έναν ήρωα ανήμπορο να αναμετρηθεί με το υπαρξιακό του αδιέξοδο, αλλά η αφήγησή του είναι γεμάτη με χιούμορ και αυτοϋπονόμευση. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Πάσμορ μόνος του μας πληροφορεί για το παρατσούκλι του, «Τάμπι», που σημαίνει στρουμπουλός, το οποίο του το κόλλησαν γιατί το σώμα του ήταν «σαν βαρέλι, πλέον όμως μοιάζει περισσότερο με αχλάδι». Η αυτολύπηση που έρχεται παράλληλα με τις αγκυλώσεις που χαρακτηρίζουν τη συμπεριφορά του δημιουργεί πλήθος κωμικών καταστάσεων, που συχνά οδηγούν τον αναγνώστη σε υστερικό γέλιο.
Ο τόνος του βιβλίου μεταβάλλεται ελαφρώς στη μέση, όταν η γυναίκα του τού ζητάει διαζύγιο. Τότε για πρώτη φορά διαβάζουμε πώς βλέπουν οι κοντινοί του την «πτώση» του, μαθαίνουμε για τον άτσαλο τρόπο που προσπάθησε να συνάψει σχέσεις με άλλες γυναίκες και τον παιδιάστικο ανταγωνισμό που καλλιεργεί με την πρώην σύζυγό του. Ο Πάσμορ πια αντιμετωπίζεται με μεγαλύτερη επιείκεια, καθώς ολοκληρώνεται το πορτρέτο ενός επιτυχημένου άνδρα που βρίσκεται αντιμέτωπος με την κρίση μέσης ηλικίας.
Αν η «Θεραπεία» ήταν ταινία, τότε θα την είχε σκηνοθετήσει ο Γούντι Αλεν. Ο νευρωτικός τρόπος με τον οποίο διαχειρίζεται το υπαρξιακό άγχος του ο Πάσμορ θυμίζει έντονα τους πιο αξιομνημόνευτους χαρακτήρες του Αμερικανού σκηνοθέτη. Το ίδιο και οι εμμονές του, με πιο χαρακτηριστική αυτή με τον Σόρεν Κίρκεγκαρντ, την ύπαρξη του οποίου μαθαίνει τυχαία σε ένα λεξικό. Διαβάζει τα έργα και τη βιογραφία του, θεωρώντας πως η ζωή και τα αδιέξοδά του παραλληλίζονται με αυτά του Δανού φιλοσόφου.
Κλείνοντας το μάτι στον Φρόιντ, ο Πάσμορ τελικά βρίσκει τη θεραπεία του στην παιδική ηλικία. Μια συγκινητική καταβύθιση στις αναμνήσεις από τον πρώτο έρωτά του, τη Μορίν, και τον άσχημο τρόπο που της είχε φερθεί, του δείχνει τον δρόμο που πρέπει να ακολουθήσει. Την αναζητεί στη διαδρομή που κάνει πεζή στο μεγάλο προσκύνημα των Καθολικών στο Σαντιάγο ντε Κομποστέλα στην Ισπανία, για να ζητήσει συγχώρεση. Ολοκληρώνει με αυτόν τον τρόπο το έντονο συναισθηματικό ταξίδι και οδηγείται στη συμφιλίωση με τον εαυτό του: «Πραγματικά αισθάνομαι ότι έφθασα σε κάποιο τέλος. Και ελπίζω σε μια νέα αρχή».
