MICHEL TOURNIER
Ο βασιλιάς των ξωτικών
μτφρ.: Λίζυ Τσιριμώκου
εκδ. Στερέωμα, σελ. 484
Ο Αβελ Τιφόζ είναι ο πολυπρόσωπος ήρωας του εμβληματικού, εμφανώς παραβολικού αυτού μυθιστορήματος. Ο Τιφόζ, ένας φιλότιμος, ευσυνείδητος γκαραζίστας δεν αργεί να διαπιστώσει ότι η περιρρέουσα ατμόσφαιρα στην πατρίδα του, τη Γαλλία, έχει αρχίσει να τον καταπιέζει σε μεγάλο βαθμό με τις βλάσφημες εκδηλώσεις, οι οποίες εντοπίζονται η μια μετά την άλλη στην ανέκφραστη έρημό της, όπως ευθέως ομολογεί ο ίδιος. Θα περάσει στη γειτονική Γερμανία στις αρχές του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, όπου θα συμπεριληφθεί αμέσως στους εκεί αιχμαλώτους πολέμου. Αυτομολεί διότι πιστεύει ακράδαντα ότι στη χώρα του Γκαίτε μπορεί να αντιληφθεί τι συνιστά «τη σημαίνουσα πραγματικότητά της», η οποία παραμένει «σχεδόν πάντα σαφής και διακριτή ή, κι όταν ακόμη γίνεται δυσανάγνωστη, είναι γιατί εμβαθύνει και ό,τι χάνει σε προφάνεια το κερδίζει σε πλούτο». Σημειώνω ότι ο εν λόγω δεν παραλείπει, παρά τα επείγοντα ζητήματα ζωής που αντιμετωπίζει καθημερινά στην πράξη, να αναζητεί το όνομα του Ελληνα κοστολόγου που μίλησε πρώτος για τη «μυστική σκοτεινότητα του χιονιού».
Η πάση θυσία διάσωση εν συνεχεία ενός δωδεκάχρονου Εβραίου, ονόματι Εφραίμ, που μόλις έχει δραπετεύσει από την κόλαση του Αουσβιτς, θα δώσει το απόλυτο νόημα στην έως τότε άναρχη, αντιφατική, αξιακά περίπλοκη ζωή του. Ενα ισχυρό αίσθημα μητρικής έφεσης ανακύπτει στο μεταξύ, καθιστώντας έτσι τον κεντρικό χαρακτήρα του έργου μιαν εξαιρετικά ενδιαφέρουσα διηγητική περσόνα. Ο εσωτερικός κόσμος καταυγάζεται από μια τυπικά αποστολική παρόρμηση σωτηρίας. Η έμπρακτη αγάπη προς τον πλησίον, η οποία φαίνεται να εμπνέει αίφνης τον κατά τα άλλα ανέστιο, άπατρι εντέλει νομάδα, άλλοτε θρησκευόμενο Αβελ Τιφόζ, τον μεταμορφώνει κυριολεκτικά. Ο δε αμφιλεγόμενος ερωτισμός του δεν συνιστά πλέον καταστατική δυσαρμονία του ταλαιπωρημένου, του σαφώς συμπλεγματικού του ψυχισμού, αλλά πέρασμα στην ατομική του δικαίωση.
Ο Μισέλ Τουρνιέ (1924-2016) τιμήθηκε γι’ αυτό το μυθιστόρημα το 1970 με το περιζήτητο βραβείο Goncourt. Επρόκειτο για μιαν ομόφωνη, δίκαιη βράβευση. Η ποιότητα και η ποικιλία των παρένθετων στοχασμών διακρίνονται, μεταξύ άλλων, για την όλη ρηματική τους ένταση. Χαρακτηριστικές στιγμές του κοινωνικού βίου προβάλλονται διαδοχικά, εμπλουτίζοντας τις απαραίτητες θεματολογικές παραμέτρους. Παρατηρώ επίσης ότι η θεολογική συνισταμένη απαντά σε πλείστες αφηγηματικές εναλλαγές. Εστω το εξής ενδεικτικό παράδειγμα: «Σήμερα το πρωί, με μυστικά μέσα μεταφοράς, κοινώνησα σε ένα παρεκκλήσι του ναού του Αγίου Πέτρου του Νεϊγί. Αναζωογονητική φρεσκάδα της παλλόμενης σάρκας του Θείου Βρέφους κάτω από το διάφανο πέπλο της ξερής μικρής όστιας από άζυμο άρτο. Πώς όμως να χαρακτηρίσεις την αχρειότητα των ιερέων της Ρώμης που αρνούνται στους πιστούς τη διττή κοινωνία (άρτος και οίνος) και κατακρατούν τη νοστιμάδα που πρέπει να αποκτά αυτή η σάρκα όταν ποτίζεται με το ζεστό της αίμα;».
«…θα ξεδιπλώσω τις μεγάλες φτερούγες που έκρυβα κάτω από τα κουρέλια του γκαραζίστα και, χτυπώντας με το πόδι τα σκοτισμένα τους κρανία, θα πετάξω προς τα άστρα».
Κοντολογίς, ο Τουρνιέ έχει αναβαθμίσει ένα αξιοπερίεργο από πολλές πλευρές θέασης άτομο σε μάρτυρα οριακής αυτοθυσίας. Οι προοπτικές της απαραίτητης κάθαρσης διέπονται από έναν πληθωρικό, καθ’ όλα πειστικό πραγματισμό. Παραπέμπω στα εξής αποκαλυπτικά: «Κρυμμένος ανάμεσα στους βολεμένους, ψευδοεδραίος, ψευδοαντίγνωμος, δεν μετακινούμαι βέβαια, αλλά συντηρώ κι επισκευάζω το κατεξοχήν εργαλείο της μετακίνησης, το αυτοκίνητο. Και κάνω υπομονή διότι γνωρίζω πως θα έλθει μια μέρα που ο ουρανός, κουρασμένος από τα εγκλήματα των εδραίων, θα βρέξει φωτιά στα κεφάλια τους. Και τότε θα ριχτούν, όπως ο Κάιν, φύρδην μίγδην στους δρόμους, δραπετεύοντας απεγνωσμένα από τις καταραμένες πόλεις τους και από τη γη που αρνείται να τους θρέψει. Κι εγώ, ο Αβελ, ο μόνος γελαστός και χορτάτος, θα ξεδιπλώσω τις μεγάλες φτερούγες που έκρυβα κάτω από τα κουρέλια του γκαραζίστα και, χτυπώντας με το πόδι τα σκοτισμένα τους κρανία, θα πετάξω προς τα άστρα».
Οι δράκοι
Οι περιγραφές τόσο της απάνθρωπης συμπεριφοράς του αλλόφρονα δράκου του Ρομίντεν, δηλαδή του Χέρμαν Γκέρινγκ, όσο και της αντίστοιχης εγκληματικής δράσης του άλλου δράκου, εκείνου του Ράστενμπουργκ, δηλαδή του Αδόλφου Χίτλερ, συγκαταλέγονται όντως στις καλύτερες σελίδες του βιβλίου, από καθαρά υφολογική άποψη. Η μετάφραση αποδίδει υποδειγματικά το εμφανώς απαιτητικό πρωτότυπο. Η προσθήκη μάλιστα, δίκην επιμέτρου, ενός εμπεριστατωμένου, διεισδυτικού άρθρου του ψυχολόγου Φιλίπ ντε Μονές (Philippe de Monés, 1914-2000) ολοκληρώνει υποδειγματικά την παρούσα έκδοση, η οποία δικαίως κρίνεται απόκτημα της ελληνικής βιβλιοθήκης.
