Στις 9 Ιουνίου του 1958 ο Αλμπέρ Καμύ πραγματοποιεί το δεύτερο ταξίδι του στην Ελλάδα, όπως γράφει και στα «Σημειωματάριά» του (εκδ. Πατάκη). Σε αυτή του την περιπλάνηση στα τοπία της χώρας μας παρασύρει και τον φίλο του, τον ζωγράφο Μάριο Πράσινο (1916-1985) με την οικογένειά του.
Στο Μario Prassinos Museum, που μόλις εγκαινιάστηκε, βρίσκονται περισσότερα από 350 έργα του συλλέκτη Στέλιου Γκαρίπη.
Ο Πράσινος γεννημένος στην Κωνσταντινούπολη το 1916, ζει από την ηλικία των έξι ετών στο Παρίσι. Ανήκει στην καλλιτεχνική και πνευματική ελίτ της εποχής, έρχεται σε επαφή με τους αυτοεξόριστους Κορνήλιο Καστοριάδη και Κώστα Αξελό, όμως κατά βάση ό,τι γνωρίζει για τη χώρα καταγωγής του το οφείλει στον πατέρα του, συγγραφέα και καθηγητή Λύσανδρο Πράσινο. Το φως της χώρας του δεν το έχει δει μέχρι εκείνη τη στιγμή ποτέ. Φτάνοντας στην Αθήνα, επισκέπτεται πρώτα την Ακρόπολη και έπειτα επιβιβάζεται σε ένα πλοίο με προορισμό τη Ρόδο. Σειρά έχουν έπειτα τα νησιά του βορείου Αιγαίου και ύστερα με ένα ιστιοπλοϊκό η βόλτα στον Αργοσαρωνικό.
«Ο Πράσινος στις Σπέτσες μένει σχεδόν δύο μήνες», μας λέει ο συλλέκτης και δικηγόρος Στέλιος Γκαρίπης. «Και επιστρέφει πολλά ακόμη καλοκαίρια», επιβεβαιώνει και η ζωγράφος Λίζη Καλλιγά. Τον γνωρίζει όταν είναι ακόμα πολύ μικρή αφού η μητέρα της, Νέλλη Κυριακού-Καλλιγά, επίσης ζωγράφος, συνδέεται με στενή φιλία με τον Πράσινο. Την επισκέπτεται στο ατελιέ της στις Σπέτσες, ανταλλάσσουν απόψεις για την τέχνη, ζωγραφίζουν. «Δεν πρόσεχα τι συζητούσαν, ούτε είχα άποψη για τη ζωγραφική τότε», αναφέρει η κυρία Καλλιγά. «Θυμάμαι όμως την αύρα που εξέπεμπε, ήταν όμορφος και εξαιρετικά ευγενής», σημειώνει. Εκείνη θα χαρίσει, αργότερα, ένα έργο του στο σημερινό ΜΟΜus – Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης. Αλλα τέσσερα έργα του περιλαμβάνονται στη μόνιμη συλλογή της Εθνικής Πινακοθήκης, όμως ο κύριος όγκος των έργων του από ελληνικής πλευράς προέρχεται από τη συλλογή του Στέλιου Γκαρίπη.
Η δική του γνωριμία με τον καλλιτέχνη –που έλαβε τις υψηλότερες διακρίσεις για τη συνεισφορά του στην τέχνη από το γαλλικό κράτος– αρχίζει το 1992. Ο Γκαρίπης είχε μόλις αποφοιτήσει από το ελληνικό πανεπιστήμιο και εργαζόταν για έναν Γαλλοεβραίο δικηγόρο στο Παρίσι. «Είσαι Ελληνας, πρέπει να αρχίσεις να αγοράζεις Πράσινο», του είπε. «Δεν τον ήξερα, όπως και πολλοί Ελληνες», παραδέχεται εκείνος. Πλέον, η συλλογή του αριθμεί περισσότερα από 350 ζωγραφικά –πολλά από τα οποία εντόπισε με την καθοδήγηση της κόρης του καλλιτέχνη, Κατρίν Πράσινος– πλαισιωμένα από εκατοντάδες άλλα έργα απ’ όλο το φάσμα της δημιουργικής του παραγωγής· λιθογραφίες, χαλκογραφίες, ταπισερί, σπάνια βιβλία, καρπό της πολύχρονης συνεργασίας του με τον εκδότη Μισέλ Γκαλιμάρ.
«Τα πιο πολύτιμα από αυτά είναι οι πρώτες εκδόσεις της “Πανούκλας” του Καμύ και “Το Δεύτερο Φύλο” της Σιμόν ντε Μποβουάρ», μας λέει δείχνοντας υπερήφανα τα υπέροχα εξώφυλλα. Ομως οι συλλεκτικές εκδόσεις δεν ήταν ο λόγος που βρισκόμασταν στον 1ο όροφο μιας παλιάς αστικής πολυκατοικίας στη Βασιλίσσης Σοφίας. Το διαμέρισμα που θα στεγάζει πλέον τις δράσεις του Μario Prassinos Museum, με πρωτοβουλία του συλλέκτη, εγκαινιάστηκε χθες με την έκθεση «Αφατα Απεικάσματα». Εξήντα πορτρέτα, από τις σουρεαλιστικές και γεωμετρικές προσωπογραφίες του ’30 και του ’40 –ήδη σε ηλικία 16 ετών ο Πράσινος συναναστρέφεται τους σουρεαλιστές Νταλί, Μαν Ρέι, Αντρέ Μπρετόν, Πολ Ελιάρ– έως τις περίφημες Prétextat και Suaire, τα πορτρέτα του σκύλου του Προπρό και τις μυστικιστικές αναπαραστάσεις της Μπέσι Σμιθ και της Μαχάλια Τζάκσον, ακολουθούν τις διαφορετικές κατευθύνσεις που πήρε η δουλειά του.
Στα πρώτα έργα βλέπουμε πολύ έντονα τις επιρροές από τον Πικάσο αλλά και την αισθητική των σουρεαλιστών και αργότερα παρατηρούμε πως ενδίδει στο μαύρο, το παιχνίδι με τις σκιές, επηρεάζοντας πολλούς σύγχρονούς του καλλιτέχνες, όπως τον Πιερ Σουλάζ. Ακολούθησε μεταπολεμικά την τάση της εποχής που ήταν η αφαίρεση, σχολιάζω. «Δεν χαρακτήριζε τα έργα του αφαιρετικά», εξηγεί ο ιδρυτής του μουσείου. «Οταν κλείνουμε τα μάτια δεν μπορεί να θυμόμαστε με κάθε λεπτομέρεια ένα πρόσωπο, βλέπουμε ωστόσο μια περιληπτική ανασύνταξη, μια ονειρική αναπαράσταση. Αυτό συμβαίνει με τα έργα Prétextat, τα οποία είναι η ανάμνηση της μορφής του παππού του Πράσινου, καθισμένου σε μια πολυθρόνα στο σπίτι του στο Πέρα της Κωνσταντινούπολης».
Τελικά, τι ήταν ο Πράσινος; Ελληνας, Τούρκος ή Γάλλος; «O ίδιος θεωρούσε τον εαυτό του Γάλλο, πολέμησε με τον γαλλικό στρατό, δώρισε τα έργα του στο γαλλικό κράτος, η αδελφή του ωστόσο, σουρεαλίστρια ποιήτρια Ζιζέλ Πράσινος, τόνιζε πάντα την ελληνική της καταγωγή. Οι Τούρκοι από την άλλη, στην αναδρομική που έκαναν στο Pera Museum για τα 100 χρόνια από τη γέννησή του, το 2016, εστίασαν στις μνήμες και τα ερεθίσματά του από την Πόλη», επισημαίνει ο κ. Γκαρίπης. Υπάρχει βέβαια και η φράση της γκαλερίστα Μίριαμ Πρεβό όταν ο Πράσινος παρουσίασε αμέσως μετά την παραμονή του στην Ελλάδα, τον Απρίλιο του 1960, στην γκαλερί της την έκθεση «Arbres & Bouquets»: «Ο Πράσινος διέκρινε στην Ελλάδα τα χρώματα που πάντα ονειρευόταν».
«Αφατα Απεικάσματα», Μario Prassinos Museum (Βασιλίσσης Σοφίας 47), έως 1 Φεβρουαρίου 2025.
