Το 2019, o γνωστός καλλιτέχνης Μαουρίτσιο Κατελάν παρουσιάστηκε στην έκθεση τέχνης Art Basel του Μαϊάμι και κόλλησε μια μπανάνα με πλαστική ταινία στον τοίχο. Το έργο ονομάστηκε «Comedian» και τελικά πουλήθηκε για 120.000 δολάρια, προκαλώντας έναν ολόκληρο γύρο συζητήσεων γύρω από τη φύση και την αξία της σύγχρονης τέχνης. Ο ίδιος ο καλλιτέχνης είχε δηλώσει τότε πως το έργο αποτελεί «ειλικρινή σχολιασμό και στοχασμό πάνω σε τι δίνουμε αξία. (…) Μπορώ να πουλήσω μια μπανάνα όπως άλλοι πουλούν τους πίνακές τους. Μπορώ να παίξω μέσα στο σύστημα, αλλά με τους δικούς μου κανόνες».
Το βράδυ της Τετάρτης, μία από τις τρεις υπάρχουσες εκδοχές του συγκεκριμένου έργου έφτασε να πουληθεί στο εντυπωσιακό ποσό των 6,2 εκατ. δολαρίων σε δημοπρασία του οίκου Sotheby’s στη Νέα Υόρκη. Αγοραστής ήταν ένας Κινέζος επενδυτής κρυπτονομισμάτων ονόματι Τζάστιν Σαν, ο οποίος ως έναντι θα λάβει μια μπανάνα και ένα ρολό κολλητικής ταινίας, μαζί με το σχετικό πιστοποιητικό γνησιότητας και οδηγίες για την εγκατάσταση του έργου, συμπεριλαμβανομένης της αντικατάστασης της μπανάνας, αν το επιθυμεί.
«Δεν μου κάνει εντύπωση η είδηση. Είναι σίγουρα ενδεικτική της ελαφρότητας που επικρατεί στην παγκόσμια αγορά της τέχνης, όπου όλα καθορίζονται ακριβώς από αυτό: την αγορά. Ιδιαίτερα όταν πρόκειται για έναν καλλιτέχνη σαν τον Κατελάν, ο οποίος έχει πίσω του πανίσχυρους εμπόρους και αποτελεί καθιερωμένη αξία στο χρηματιστήριο της τέχνης», μας σχολιάζει ο ιστορικός τέχνης και επιμελητής Χριστόφορος Μαρίνος. Από την πλευρά του, ο δημοπράτης Ολιβερ Μπάρκερ, καθώς η διαδικασία πλησίαζε προς την ολοκλήρωσή της, αναφώνησε: «Δεν πίστευα ποτέ ότι θα έλεγα “5 εκατ. για μια μπανάνα”».
Σύμφωνα με τα ρεπορτάζ, η εν λόγω μπανάνα είχε αγοραστεί το ίδιο πρωί προς 35 σεντς, ενώ η τιμή της κολλητικής ταινίας παραμένει άγνωστη. Για τον αγοραστή του «Comedian», πάντως, «αυτό δεν είναι απλώς ένα έργο τέχνης, αντιπροσωπεύει ένα πολιτισμικό φαινόμενο, το οποίο γεφυρώνει του κόσμους της τέχνης, των μιμιδίων (memes) και της κοινότητας των κρυπτονομισμάτων». Η αναφορά δεν είναι τυχαία, μια και στη συγκεκριμένη δημοπρασία γίνονταν δεκτές οι προσφορές και σε κρυπτονόμισμα. Ο Τζάστιν Σαν δήλωσε επίσης ότι σκοπεύει να φάει την μπανάνα, «τιμώντας έτσι τη θέση της στην ιστορία της τέχνης και στην ποπ κουλτούρα».
Στην ποπ κουλτούρα
Το πώς ακριβώς θα τιμηθεί η… μπανάνα παραμένει μυστήριο, ωστόσο, η θέση της στην ποπ κουλτούρα είναι ούτως ή άλλως παγιωμένη, από το θρυλικό εξώφυλλο σε άλμπουμ των Velvet Underground που φιλοτέχνησε ο Αντι Γουόρχολ μέχρι την γκράφιτι παραλλαγή του Μπάνκσι στο «Pulp Fiction» του Ταραντίνο. Αλλωστε ακόμη και η μπανάνα του Κατελάν –σε μια άλλη της εκδοχή– έχει ήδη φαγωθεί από τον Νεοϋορκέζο περφόρμερ Ντέιβιντ Ντατούνα, σε μια πράξη που έγινε viral το 2023.
Εδώ ακριβώς, πάντως, έγκειται και η όποια συμβολική αξία ενός τέτοιου έργου· σε μια επικρατούσα σύγχρονη κουλτούρα, όπου ένα viral κλιπ έχει αντικαταστήσει τα λεγόμενα «15 λεπτά δημοσιότητας», η ιδέα της εφήμερης φύσης μιας μπανάνας που περιμένει (αιωνίως) να φαγωθεί μπορεί να έχει ενδιαφέρουσες προεκτάσεις.
