Ενας άνδρας με λευκό πουκάμισο, μαύρο παντελόνι και μια βαλίτσα στο χέρι βγαίνει μέσα από τη θάλασσα σε μια έρημη παραλία. Ανεβαίνει ένα βουνό. Ζυμώνει ψωμί. Καρφώνει τα παπούτσια του στην πόρτα και στη συνέχεια τα φοράει σε μια άβολη στάση, μέχρι να καταρρεύσει εξαντλημένος. Κόβει με το πριόνι ένα βιβλίο στα δύο και στη συνέχεια φυτεύει τα κομμάτια στο χώμα. Οχι, δεν πρόκειται για κάποιο παράξενο όνειρο, αλλά για το μικρού μήκους φιλμ «Stratis» του εικαστικού και σκηνοθέτη Αντώνη Μάρου, το οποίο εδώ και μερικές εβδομάδες προβάλλεται ως μέρος της έκθεσης «Exils», στο παράρτημα του Μουσείου του Λούβρου στη Λανς. «Exils», δηλαδή εξόριστοι, και «Stratis», δηλαδή Αη Στράτης, με την ταινία που είναι αφιερωμένη στον νησιωτικό τόπο εξορίας να βρίσκει τη θέση της στην εικαστική έκθεση του μουσείου, η οποία παρουσιάζει έργα καλλιτεχνών από διάφορες εποχές, δημιουργημένα στην εξορία.
«Στην ταινία ο πρωταγωνιστής περνάει κάποιες δοκιμασίες ή δράσεις, οι οποίες θα μπορούσαν να αποτελούν και ξεχωριστές περφόρμανς. Το ζητούμενο εδώ δεν είναι τόσο ο ρεαλισμός, όσο η συμβολική σημασία των δρωμένων και ακόμη το στοιχείο του παραλόγου, που παραπέμπει στον παραλογισμό όσων περνούσαν οι εκτοπισμένοι», μας λέει ο Αντώνης Μάρος, ο οποίος σκηνοθετεί και παράλληλα ερμηνεύει τον μοναδικό χαρακτήρα του φιλμ. Στην τελευταία σκηνή εκείνος ξαπλώνει στο έδαφος και καλύπτει το κορμί του με πέτρες, για να γίνει τελικά σχεδόν ένα με το άγριο τοπίο. «Πάντα μου έκανε εντύπωση το γεγονός ότι αρκετοί από τους εκτοπισμένους συνέχιζαν να επισκέπτονται τον Αη Στράτη ακόμη και χρόνια μετά την απελευθέρωσή τους. Ετσι και ο ήρωας του φιλμ, προσπαθεί κατά κάποιον τρόπο να αντιμετωπίσει τις τραυματικές εμπειρίες του, σαν να κάνει ειρήνη με τον τόπο και τελικά με το ίδιο το τραύμα που του προκλήθηκε εκεί».
Στην έκθεση του μουσείου μπορεί κανείς να δει έργα που αποκαλύπτουν καλλιτεχνικές εκφράσεις σε συνθήκες εξορίας και το πώς η συγκεκριμένη ανθρώπινη εμπειρία επηρεάζει τη δημιουργία. Και στα καθ’ ημάς, άλλωστε, είναι εκατοντάδες οι καλλιτέχνες που βίωσαν την εξορία από τα αρχαία χρόνια μέχρι και την πρόσφατη Ιστορία, παράγοντας μάλιστα συχνά και σπουδαίο έργο μέσα στις πιο αντίξοες συνθήκες. Η ταινία του Μάρου ανακαλεί το πνεύμα τους με μινιμαλιστικό τρόπο, δίχως να επικαλείται ευθέως το συναίσθημα του θεατή, αλλά καλώντας τον να ερμηνεύσει τη συμβολική της γλώσσα. Οχι τυχαία, η πρώτη προβολή της έγινε στο Μουσείο Δημοκρατίας του Αη Στράτη, σε «διάλογο» με τα αντικείμενα που υπάρχουν εκεί και μαρτυρούν την παρουσία των εκτοπισμένων.
«Αρχικά η ταινία ήταν μέρος μιας έκθεσης που κάναμε στο μουσείο του νησιού με ανάθεση του τοπικού Δήμου, ενώ αργότερα συνεχίσαμε να την δουλεύουμε. Κάποια γυρίσματα έγιναν σε επιλεγμένες τοποθεσίες, όπως η παραλία του Αγίου Δημητρίου, όπου είχε γίνει και μια απόπειρα απόδρασης των εξορίστων, ενώ τα ερειπωμένα σπίτια σε άλλες σκηνές ανήκουν στον παλιό οικισμό των ντόπιων, στους οποίους φυσικά απαγορευότταν η επαφή με τους εκτοπισμένους», καταλήγει ο Αντώνης Μάρος.
