Ο κύριος Γκρι κρατάει στα χέρια του το τομίδιο που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Κίχλη: «Αλλόκοτες συναντήσεις με φαντάσματα». Το βιβλίο περιλαμβάνει τρία εκτενή διηγήματα των Χούγκο φον Χόφμανσταλ, Τόμας Μαν και Αρτουρ Σνίτσλερ σε μεταφράσεις των Αλέξανδρου Σινιόσογλου και Γιάννη Κοίλη (ο οποίος υπογράφει και το επίμετρο).
Προφανώς και στις σελίδες αυτού του ενθέτου θα ακολουθήσει προσεχώς μια πιο «κανονική» παρουσίαση του βιβλίου, εδώ απλώς να πούμε ότι στις ιστορίες αυτές ο κύριος Γκρι συναντά μια ισόβια εμμονή του, την οποία συνοψίζει ωραία στο επίμετρό του ο Γιάννης Κοίλης: τον τρόμο του ανοίκειου. Μπροστά του, ο τρόμος του βρικόλακα ή του ζόμπι ή του λυκανθρώπου είναι σαν παιδική χαρά.
Γιατί; Διότι υπάρχουν τρόποι να εξοντώσεις κάθε ένα από τα παραπάνω, αγαπημένα κατά τα άλλα, πλάσματα της λογοτεχνίας του υπερφυσικού. Εδώ όμως, με τα φαντάσματα, και ειδικά έτσι όπως τα χειρίζονται οι τρεις μεγάλοι αυτοί γερμανόφωνοι συγγραφείς, δεν υπάρχει τρόπος εξόντωσης. Γράφει ο Γ. Κοίλης: «Τα φαντάσματα, σύμφωνα με όσα μας έχει διδάξει ο 19ος αιώνας, μπορεί κανείς να τα ταυτοποιήσει, να ανατρέξει στην καταγωγή τους, να ρίξει φως στην ύπαρξή τους και έτσι να τα “εξοντώσει”. Στην περίπτωση του ανοίκειου δεν παρέχονται αυτές οι δυνατότητες απόκρουσης ή απαλλαγής».
Είναι αυτός ο παράλογος τρόμος απέναντι σε κάτι που είναι τελείως διαφορετικό όχι μόνο από σένα αλλά και απ’ όλα όσα γνωρίζεις στο σύμπαν. Κάτι άλλο που δεν χρειάζεται να «σου κάνει κακό» για να είναι τρομακτικό. Και μόνον η παρουσία του (αυτό το κάτι που είναι εκεί, ενώ θα έπρεπε να είναι το τίποτα) αρκεί για να διαλυθείς.
Είναι, τηρουμένων των αναλογιών βέβαια, κάτι σαν το nouminous των θεολόγων, κυρίως έτσι όπως το όρισε ο Γερμανός θεολόγος Ρούντολφ Οτο στην «Ιδέα του ιερού». Ή, και πάλι τηρουμένων των αναλογιών, ο τρόπος με τον οποίο εξόντωνε τους θνητούς η Γοργώ στη μυθολογία: το βλέμμα της και μόνον αρκούσε για να πετρώσεις.
Στις ιστορίες φαντασμάτων, το φάσμα που θέλει να σου κάνει κακό είναι λιγότερο τρομακτικό από το φάσμα που απλώς είναι εκεί ενώ δεν θα έπρεπε να είναι. Μιλάμε για μια πλήρη αναστροφή της λογικής του κόσμου αυτού.
Οταν παρουσία και απουσία χάνουν τα διαχωριστικά τους όρια, κάθε έννοια πραγματικότητας ισοπεδώνεται.
Ο κύριος Γκρι θυμάται ακόμα με ανατριχίλα εκείνη τη σύντομη σκηνή –μια λεπτομέρεια μόνο– με το σιωπηλό πέρασμα ενός φαντάσματος στις «Σημειώσεις του Μάλτε Λάουριτς Μπρίγκε» του Ρίλκε. Δεν συμβαίνει τίποτα το δραματικό· και όμως, το απόκοσμο εδώ σε παραλύει.
Ολο έχει να κάνει με το ζήτημα της παρουσίας και της απουσίας και πώς αυτά τα αντίθετα μπερδεύονται μεταξύ τους. Οταν παρουσία και απουσία χάνουν τα διαχωριστικά τους όρια, κάθε έννοια πραγματικότητας ισοπεδώνεται. Αυτό, από μόνο του, είναι ένα καλό σημείο αφετηρίας.
