DONA TARTT
Ο μικρός φίλος
μτφρ. Μιχάλης Δελέγκος
εκδ. Διόπτρα, 2024, σελ. 928
DONA TARTT
Η καρδερίνα
μτφρ. Μιχάλης Δελέγκος
εκδ. Διόπτρα, 2023, σελ. 1.256
Κάποια πράγματα που αξίζει να γνωρίζει κανείς για την Ντόνα Ταρτ: με μόλις τρία μυθιστορήματα στο ενεργητικό της έχει συλλέξει τριπλάσια βραβεία, με κορυφαίο όλων το Πούλιτζερ που της απονεμήθηκε το 2014 για την περιβόητη «Καρδερίνα» της. Εως και σε λίστα για τις πιο καλοντυμένες γυναίκες μπήκε, την ίδια χρονιά, από το Vanity Fair. Οχι άσχημα για μια συγγραφέα που προσέγγισε ήδη την έκτη δεκαετία της ζωής της.
Η φήμη της Ταρτ έχει πολλαπλασιαστική δύναμη σε σχέση με το έργο της, το οποίο μόνο αμελητέο δεν είναι. Ωστόσο, με τα μίντια να την πολιορκούν, τους αναγνώστες παγκοσμίως να θέλουν να μάθουν τα πάντα για τη ζωή της και την ίδια να παίζει με επιδεξιότητα το παιχνίδι της απόκρυψης, το επιτελεστικό έργο της ανάγνωσης περνάει σε δεύτερη μοίρα.
Κι όμως, δεν θα έπρεπε. Δεν είναι μόνο το γαργαντουικό «σχέδιό» της (2.976 σελίδες για τρία βιβλία το λες και υπερμαραθώνιο), αλλά και η δύναμη που κουβαλάει καθένα από αυτά τα βιβλία.
Αν και απέχουν μεταξύ τους αρκετά χρόνια και με το πρώτο («Η μυστική ιστορία», 1992) να είναι περισσότερο μια πολύ καλή δήλωση προθέσεων, έχει καταφέρει να ισορροπεί μεταξύ εμπορικότητας και λογοτεχνικότητας δίχως να γέρνει αποκλειστικά προς τη μία ή την άλλη πλευρά.
Το 2002 κυκλοφόρησε το δεύτερο βιβλίο της, «Ο μικρός φίλος», όπου για πρώτη φορά δείχνει τόσο έντονο ενδιαφέρον για την παιδική ηλικία που μόνο ανέφελη δεν τη λες.
Το μυθιστόρημα ξεκινάει με ένα φόνο (κάτι αντίστοιχο, βέβαια, συνέβη και στη «Μικρή ιστορία»), μόνο που εδώ στόχος δεν είναι να βρεθεί ο δολοφόνος του μικρού Ρόμπιν, όσο η καταλυτική επίδραση που έχει αυτό το σκληρό γεγονός στην οικογένειά του. Η μητέρα του καταφεύγει στα ηρεμιστικά, ο πατέρας του ουσιαστικά αποδρά από τη ζωή της οικογένειας, η μεγάλη αδελφή πνίγεται μέσα στην αυτολύπηση και μένει μόνο η μικρή, η Χάριετ, να θέλει να βρει τον δράστη.
Τα μίντια την πολιορκούν, οι αναγνώστες προσπαθούν να μάθουν τα πάντα για τη ζωή της και η ίδια… παίζει το παιχνίδι της απόκρυψης με ζηλευτή επιδεξιότητα.
Μέσα σε ένα καλοκαίρι σφοδρής συνειδητοποίησης, αλλά και γρήγορου απογαλακτισμού, η Χάριετ θα γνωρίσει το πένθος, τη μοναξιά, την εκδίκηση και μια σειρά από μανίες που συνδαυλίζουν τον έτσι κι αλλιώς δύστροπο χαρακτήρα της.
Ολα αυτά συμβαίνουν στον αμερικανικό Νότο (στην Αλεξάνδρεια του Μισισίπι), ως εκ τούτου οφείλουμε να περιμένουμε σκληροτράχηλους άνδρες, μη δεκτική κοινωνία, υγρασία, θρησκοληψία και αρκετή δόση τρέλας. Η Ταρτ σκιαγραφεί αυτή τη σκοτεινή πλευρά των ΗΠΑ άλλοτε με δραματικό κι άλλοτε με γκροτέσκο τρόπο.
H Χάριετ και ο φίλος της, ο Χίλι, δημιουργούν ένα δίδυμο ηρώων που παρά το μικρό της ηλικίας τους δεν διστάζουν να πατήσουν «κόκκινες» γραμμές και να δράσουν ακόμη και με κίνδυνο της ζωής τους.
Ο τρόπος που αποτυπώνει η Ταρτ τη δυσλειτουργία των αμερικανικών οικογενειών οδηγεί σε μια απογύμνωση που «μαρκάρει» όλο το μυθιστόρημα.
Υπάρχουν στιγμές ανάτασης, αλλά και στιγμές αμηχανίας στο βιβλίο (λογικό κι επόμενο με τόση έκταση), ωστόσο το σασπένς κορυφώνεται έως και το τέλος.
Η καρδερίνα
Το 2013, η Ντόνα Ταρτ θα αγγίξει τη συγγραφική κορυφή που θα εκτοξεύσει τη φήμη της. Η «Καρδερίνα» είναι από εκείνα τα μυθιστορήματα που φλερτάρουν με την έννοια του μεγάλου αμερικανικού μυθιστορήματος.
Κι αυτό το βιβλίο ξεκινάει με μια σημαντική απώλεια. Η φιλότεχνη μητέρα του Θίο, σε μια ευχάριστη κατά τ’ άλλα επίσκεψη σε ένα μουσείο της Νέας Υόρκης, πέφτει θύμα τρομοκρατικής επίθεσης. Ο 13χρονος γιος της που είναι μαζί της σώζεται από θαύμα. Φεύγοντας, μέσα στην τρομάρα του, παίρνει από το μουσείο έναν μικρό, αλλά σπάνιο πίνακα που αναπαριστά μια καρδερίνα.
Αυτός ο πίνακας θα του υπενθυμίζει διαρκώς τον αδόκητο χαμό της μητέρας του, αλλά θα συμβολίσει και τη δική του δύσκολη ενηλικίωση.
Ο πατέρας του είναι εξαφανισμένος με μια άλλη γυναίκα στο Λας Βέγκας, βουτηγμένος στον τζόγο και την παρανομία. Ελλείψει άλλου συγγενούς, ο Θίο θα ζήσει κάποια στιγμή στο σπίτι ενός πλούσιου συμμαθητή του.
Ωστόσο η ζωή του θα αλλάξει άρδην όταν θα συναντηθεί με τον Μπόρις, έναν πιτσιρικά Ρώσο, όπου ο ένας θα συμπληρώνει τον άλλον στις τρέλες, τα μεθύσια, τα ναρκωτικά και τις περιπέτειες.
Με τον πίνακα να είναι κλεμμένος (ουσιαστικά), ο Θίο προσπαθεί να βρει ένα κέντρο βάρους στη ζωή του. Θα τον βοηθήσει ο περίεργος συνιδιοκτήτης μιας αντικερί που κλεισμένος στο λαγούμι του υπογείου του σκαλίζει παλιά έπιπλα. Θα του δώσει νόημα ο πλατωνικός έρωτας για το πολλαπλά τραυματισμένο κορίτσι που συνάντησε την ημέρα της τρομοκρατικής επίθεσης μέσα στο μουσείο και το ξαναβρίσκει τώρα στο μαγαζί με τα παλαιά έπιπλα; Θα είναι, μήπως, η αναγκαστική μετάβαση στο Λας Βέγκας για να συναντήσει τον πατέρα του, που θα ορίσει τη ζωή του;
Υπάρχουν τόσοι παράδρομοι σε αυτό το μυθιστόρημα: εξομολογήσεις, δράσεις που η μία ακυρώνει ή επιβεβαιώνει την άλλη, πλήθος μονολόγων, καθώς και μια προσπάθεια της Ταρτ να χρησιμοποιήσει τον δοκιμιακό λόγο για να εξηγήσει τη σημασία της τέχνης στη ζωή των ανθρώπων.
Τα όρια αυτού του μυθιστορήματος είναι ανοιχτά προς όλες τις κατευθύνσεις, δίχως μάλιστα η συγγραφέας να επιλέγει μία εξ αυτών. Είναι σαν να θέλει να πει τα πάντα με τρόπο οξύ, έξυπνο και λεπτομερή. Υπάρχουν στιγμές που η πρόζα σε καταπίνει κι άλλες όπου μένεις με ένα αίσθημα κενού για το τι πραγματικά διάβασες (έστω κι αν είναι θαυμαστά καλογραμμένο).
Ολα τα μυθιστορήματα έχουν εκδοθεί από τις εκδόσεις Διόπτρα σε εξαιρετική μετάφραση του Μιχάλη Δελέγκου.
