Eνας περίεργος, και κυρίως αναίμακτος, πόλεμος μαινόταν στις αρχές του δεκάτου ογδόου αιώνα. Ενας πόλεμος για τη μουσική.
Η εξουσία ενός ευγενούς μουσικού οργάνου όπως η βιόλα ντα γκάμπα αμφισβητούνταν με σφοδρότητα. Αυτό που περίπου διακόσια χρόνια τώρα θεωρούμε αυτονόητο, την κυριαρχία του βιολιού στη λόγια (και όχι μόνο) μουσική, έως τα τέλη του δεκάτου εβδόμου το αυτονόητο ανήκε στη βιόλα. Το βιολί, όμως, κέρδισε τον πόλεμο και στην ήττα της βιόλας ήρθε να προστεθεί ένα ακόμα χτύπημα: η όλο και περισσότερο περιθωριοποίησή της από το βιολοντσέλο και τη μετεξέλιξη της βιόλας που ξέρουμε σήμερα (στη συμφωνική ορχήστρα είναι, στην όψη, όπως το βιολί αλλά λίγο μεγαλύτερη από αυτό – και με έναν κατά τι πιο «βραχνό», λυπημένο ήχο). Ηταν το τέλος μιας εποχής. Αν κάποιον αυτή η μετάβαση επηρέασε βαθιά ήταν έναν χαρισματικό Γάλλο συνθέτη και βιρτουόζο της βιόλας ντα γκάμπα, τον Μαρέν Μαρέ (1656-1728).
Αυτός ο προικισμένος Παριζιάνος από χαμηλή καταγωγή ανήλθε με το ταλέντο του (και με τον οπορτουνισμό του, λένε οι κακές γλώσσες) στην αυλή του Λουδοβίκου ΙΔ΄, μαθητεύοντας πλάι στον μουσικό ογκόλιθο της εποχής, τον Ζαν-Μπατίστ Λουλί. Πατέρας δεκαεννιά(!) παιδιών, ο Μαρέ υπήρξε και διδάσκαλος: τα περίφημα πέντε βιβλία του με συνθέσεις για σόλο βιόλα δεν ήταν παρά ασκήσεις για τους μαθητές του. Κι ωστόσο, πέρασαν στη δυτική μουσική γραμματολογία ως ανεκτίμητα κειμήλια. Αντίστοιχης αξίας είναι και όσα έργα του συνδύασαν τη βιόλα και το κλειδοκύμβαλο. Ο μετρ στις ερμηνείες έργων με όργανα εποχής Ζορντί Σαβάλ ανέδειξε τον σπάνιο ήχο του Μαρέ με αυτόν τον τρόπο.
Μια νέα, του 2023, ηχογράφηση όμως της Harmonia Mundi προτείνει κάτι διαφορετικό: τα μικρά-μεγάλα αυτά έργα μεταφερμένα σε βιολοντσέλο και πιάνο. Υπεύθυνοι γι’ αυτή την υπέροχη «ιεροσυλία» είναι δύο σύγχρονοι δεξιοτέχνες: ο Ζαν-Γκιγιέν Κιράς (Jean-Guihen Queyras) στο τσέλο και ο Αλεξάντρ Ταρό (Alexandre Tharaud) στο πιάνο στο πολύ πρόσφατο cd τους που φέρει τον απλό τίτλο «Marin Marais».
Ισως ο ίδιος ο Μαρέ να το έβλεπε με κακό μάτι όλο αυτό. Αλλά αυτό που μένει από το συγκεκριμένο πρότζεκτ είναι το απόσταγμα της ουσίας μιας μουσικής που έκρυβε μέσα της ολόκληρους κόσμους. Κομψή, ραφιναρισμένη, όλο λεπτότητα, την ίδια στιγμή μπορούσε να γίνει εκρηκτική (αυτές οι «φόλιας» σε παραλλαγές του Μαρέ…), θλιμμένη μα και γεμάτη από έναν οίστρο αισθησιακό, μελωδική όσο και ρυθμική. Οι Κιράς – Ταρό κατορθώνουν να κρατήσουν την αύρα της εποχής και ταυτόχρονα να φέρουν τον μοναδικό αυτόν ήχο στο σημερινό αυτί με απαράμιλλη τεχνική και αποκρυσταλλωμένο συναίσθημα. Τούτη είναι η μουσική πρόταση του κυρίου Γκρι για τη Μεγάλη Εβδομάδα – και πολύ πέρα από αυτήν.
