Ποια ήταν η πρώτη μουσική που ακούστηκε στον πλανήτη; «Αυτή είναι μια ιστορία χωρίς αρχή», γράφει στο πρόσφατο (2021) βιβλίο του, «Five Straight Lines. A History of Music» (εκδ. Profile Books), ο μουσικολόγος Αντριου Γκαντ.
Ηταν ο ρυθμός του βηματισμού που ξύπνησε στον πρώτο άνθρωπο το μουσικό ένστικτο; Το κελάηδημα των πουλιών; Οι ιαχές του κυνηγού; Με άλλα λόγια, η ανθρώπινη φωνή;
Ναι, αλλά μαζί με αυτή, οι πρώτοι άνθρωποι βρήκαν τη μουσική και σε αυτοσχέδια όργανα. Αιώνες αργότερα, μετά την έλευση του χριστιανισμού, προέκυψε πρόβλημα.
Η Εκκλησία θεώρησε τα μουσικά όργανα κληρονομιά της ειδωλολατρικής αρχαιότητας. Στην κλασική δίτομη «Ιστορία της Μουσικής» (μτφρ. Γ. Λεωτσάκος, εκδ. Υποδομή, 1979) ο Εμίλ Βιλερμόζ γράφει ότι «ο διπλός αυλός συνδεόταν πάντα με τις ηδονικές κινήσεις γυμνών ορχηστρίδων. (…) Εκτελεστές του αυλού ήταν πολύ συχνά εταίρες…».
«Ο διπλός αυλός συνδεόταν πάντα με τις ηδονικές κινήσεις γυμνών ορχηστρίδων».
Ο Θωμάς Ακινάτης πίστευε ότι μόνον η ανθρώπινη φωνή μπορεί να υψώσει την ψυχή ώς τον Θεό. Η Εκκλησία απαγόρευε τη χρήση των οργάνων ακόμα και στην ιδιωτική ζωή των πιστών της.
Ο κύριος Γκρι τριγυρίζει στους παγωμένους δρόμους της Βιέννης μπαίνοντας κάθε τόσο στους ναούς της πόλης. Από τον εμβληματικό καθεδρικό του Αγίου Στεφάνου έως τον Αγιο Πέτρο, που ανεγέρθηκε στα πρότυπα του μεγάλου ναού της Ρώμης, στέκεται κάτω από τα επιβλητικά εκκλησιαστικά όργανα και αναρωτιέται πώς έγινε και ένα τέτοιο όργανο –με αυλούς!– έγινε η ίδια η φωνή της Εκκλησίας.
Η εκκλησιαστική αντίσταση κράτησε έως τον 9ο αιώνα. Ο δυτικός κλήρος κατάλαβε και υποχώρησε. Η ειρωνεία είναι ότι το 250 π.Χ., ο Αλεξανδρινός Κτησίβιος είχε ήδη κατασκευάσει την ύδραυλι: σωλήνες από κράμα χαλκού που το γλωσσίδι τους παλλόταν από μια στήλη αέρος, που και αυτή δεχόταν την πίεση μιας στήλης νερού. Το «σατανικό σύνεργο» ήταν δημοφιλές και στους Βυζαντινούς (γνωστό ως «Οργανο») αλλά, βέβαια, δεν πέρασε τις πύλες των δικών τους εκκλησιών.
Στα κλασικά δισκοπωλεία της Βιέννης, στο Gramola και το Da Capo, ο κύριος Γκρι αναζητά μουσικές. Μολονότι ξέρει πως μπορεί να τις βρει και στη στοά της Οπερας, στην Αθήνα, είναι ανυπόμονος. Από τη Philips επιλέγει τις εκκλησιαστικές σονάτες του Μότσαρτ (Mozart: The Organ Sonatas & Solos, με τον Daniel Chorzempa). Από την Brilliant, το box set με όλα τα Κοντσέρτα για όργανο και ορχήστρα του Χέντελ (Organ Concertos) με τον Κρίστιαν Σμιτ και την Ορχήστρα Δωματίου της Στουτγάρδης (δ/νση Νίκολ Ματ). Από τις αρχειακές ηχογραφήσεις της Deutsche Grammophon (Archiv Produktion), τον Χέλμουτ Βάλχα να ερμηνεύει το 1959 Μπαχ. Η ψυχή φτάνει ώς τον Θεό. Ο Θωμάς Ακινάτης είχε κάνει λάθος.
