Η προηγούμενη μεγάλη συζήτησή μας με τον φωτογράφο Τάσο Βρεττό είχε γίνει το 2015, όταν παρουσίασε στο Μουσείο Μπενάκη/Πειραιώς 138 την ενότητα «Τ(ρ)όποι Λατρείας», φωτογραφική «έρευνα πεδίου» στους αυτοσχέδιους χώρους λατρείας των μεταναστών και των προσφύγων της Αθήνας και των περιχώρων της. Με αφορμή εκείνη τη δουλειά είχε πει: «Ολη η φωτογραφική διαδρομή μου προέρχεται από μια βαθιά περιέργεια να δω, σαν να ανοίγω μια κουρτίνα και να μπαίνω μέσα».
Αυτή η «ηδονοβλεπτική» διάθεση, όπως έχει ονομάσει τη δύναμη που τον ωθεί στις καλλιτεχνικές περιπέτειές του, μια δεκαετία νωρίτερα τον είχε κατευθύνει σε ένα εξίσου δύσκολο έργο, την έρευνα στο αθέατο κομμάτι της ζωής Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών της clubbing περφόρμανς, της BDSM και drag σκηνής της Αθήνας, κυρίως στις στιγμές πριν ή μετά τις παραστάσεις τους. Το «Backstage» που ολοκληρώθηκε το 2010, φιλοξενήθηκε ως πολυμεσική εγκατάσταση στην Πειραιώς 260, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών 2021.
«Ολες οι συναντήσεις μου με τις θεματικές μου ήταν εντελώς τυχαίες», λέει ο ίδιος όταν τον ρωτώ πώς διαλέγει τα θέματά του, κι αν παίζει κάποιον ρόλο η επικαιρότητα στις επιλογές του. «Οι δημιουργικές διαδρομές μου έχουν προκύψει από επιλογές ενστίκτου – το ίδιο ισχύει και για τη ζωή μου. Κίνητρο ήταν η επιθυμία μου να δω, πειραματιζόμενος κάθε φορά σε διαφορετικούς χώρους και με διαφορετικά είδη φωτογραφίας».
Με οδηγό λοιπόν το ανήσυχο βλέμμα και εφόδιο μια μακρόχρονη επαγγελματική φωτογραφική εμπειρία, ο Βρεττός καταγράφει αόρατα δίκτυα που περνούν υπογείως μέσα στο σώμα της πόλης, συνάπτοντας μια βιωματική σχέση με τα θέματά του.
Σαν παραμύθι των Γκριμ
Μόνον που στην προσεχή έκθεσή του με τίτλο «Το αίνιγμα του δάσους», μας οδηγεί βαθιά μέσα στη φύση. Το δικό του δάσος δεν είναι ο χαρούμενος τόπος της οικογενειακής κυριακάτικης εκδρομής. Είναι το μαύρο δάσος της φαντασίας, που μοιάζει να βγαίνει από τα πιο σκοτεινά παραμύθια των Γκριμ. «Ως τώρα δεν υπήρχε τίποτε πιο δύσκολο για μένα από το να φωτογραφίσω τη φύση. Οποτε το έκανα, το αποτέλεσμα δεν είχε κανένα ενδιαφέρον», λέει. «Το “Αίνιγμα του δάσους” άρχισε να σχηματίζεται όταν η μαγική έννοια της ζωής που εμπεριέχεται μέσα στη φύση –το δέος, ο φόβος, το υπερβατικό στοιχείο– αποκαλύφθηκε στον φακό μου».
Η είσοδος σε αυτό το καινούργιο «άβατο» έγινε μια ημέρα με δυνατή βροχή στο καμένο δάσος της Βαρυμπόμπης. «Πέρυσι αποφάσισα –πολύ θυμωμένος από ό,τι συνέβη στην καλοκαιρινή πυρκαγιά– να επισκεφθώ τη Βαρυμπόμπη. Ηταν μια περιοχή που λάτρευα, ο παράδεισός μου στην Αττική. Στο παρελθόν πήγαινα πολύ συχνά εκεί για να φωτογραφίσω editorial μόδας, ή να κάνω εικόνες για φωτογραφίες θεατρικών παραστάσεων», εξηγεί.
«Οταν έφτασα, αντίκρισα μια απόλυτη δυστοπία, ένα σπαρακτικό τοπίο με μαύρες σκιές που αναδύονταν μέσα από τις κοκκινόμαυρες λίμνες, τις οποίες σχημάτιζε η βροχή. Λόγω του καιρού, φωτογράφισα μέσα από το αυτοκίνητο κι αποφάσισα να επιστρέψω την επομένη. Το συνέχισα καθημερινά για ένα μεγάλο διάστημα. Πήγαινα όλο και πιο βαθιά στο καμένο δάσος, περνούσα πολλή ώρα μέχρι που βράδιαζε, κι άρχισα να ανακαλύπτω στους καμένους κορμούς ζωόμορφες εικόνες. Σιγά σιγά σχηματίστηκε μια δική μου αφήγηση με πρωταγωνιστές αυτά τα “όντα” που χάρη στο φως και την κίνηση της φωτογραφικής μηχανής ζωντάνευαν. Ολο και πιο αργά τη νύχτα, όλο και πιο σκοτεινά, με βροχή και αέρα, έγινα καθημερινός επισκέπτης της περιοχής. Ισως αυτές οι εικόνες είναι οι τελευταίες ζωντανές στιγμές αυτού του έρημου τόπου».
«Ηταν μια περιοχή που λάτρευα, ο παράδεισός μου στην Αττική. Πήγαινα συχνά για να φωτογραφίσω editorial μόδας ή να κάνω εικόνες για θεατρικές παραστάσεις».
Το αποτέλεσμα είναι εντυπωσιακό: μια χορογραφία ακίνητων σωμάτων, ύλη νεκρή που αποκτά ψυχή μπροστά στον φακό όταν η φωτογράφιση γίνεται στα καμένα. Αλλά και πράσινες, ζωντανές φυλλωσιές δασών που θάλλουν, καθώς το σκοτάδι τις «παγώνει». «Σχεδόν όλο το οδοιπορικό έχει γίνει τη νύχτα. Ημουν συχνά σε τόπους που το μόνο που έβλεπα ήταν η φλασιά που έριχνε η μηχανή μου. Πολλές φορές με οδηγό αυτό το φλας και το λίγο φως του φεγγαριού, έφτιαχνα την ιστορία μου αναπτύσσοντας διάλογο με τον χώρο».
Εμπειρία 40 ετών
Ο Τάσος Βρεττός ασχολείται με τη φωτογραφία περισσότερα από 40 χρόνια, σε μια παράλληλη πορεία επαγγελματία φωτογράφου και δημιουργικού ερασιτέχνη, όπως αυτοχαρακτηρίζεται – «Δεν μου αρέσει η λέξη καλλιτέχνης», λέει. Κάτι σαν διπλή ζωή που από τη μια μεριά έχει τον χώρο του lifestyle, της μόδας και της διαφήμισης, και από την άλλη πειραματικά projects. Την τελευταία δεκαετία, όλο και συχνότερα τον βρίσκουμε στο πεδίο των πειραματισμών. «Ολοι έχουμε μεγαλώσει στην αγκαλιά του Καρτιέ Μπρεσόν, και θέλαμε να γίνουμε κάτι παρεμφερές. Επίσης, ο Φελίνι και ο Ταρκόφσκι ήταν για μένα σπουδαίοι δάσκαλοι. Η δεκαετία του 1990 με είχε παρασύρει λίγο παραπάνω στο κομμάτι του life style και ουσιαστικά κινδύνευα με εκτροπή, που ευτυχώς πρόλαβα να επαναφέρω. Ο χώρος των περιοδικών και της διαφήμισης με κάποιον τρόπο είχε αρχίσει να με υπνωτίζει. Ηταν λαμπερός και σαγηνευτικός, ταυτόχρονα όμως απονευρωτικός στο δημιουργικό κομμάτι. Χωρίς να μετανιώσω για τις επιλογές μου, όμως πλέον ώριμος και γεμάτος εμπειρίες, περίπου στις αρχές του 2000, επαναδραστηριοποιήθηκα συστηματικά στα προσωπικά μου έργα».
Διαθέτοντας μια τόσο ευρεία εποπτεία στον κόσμο της φωτογραφίας, θεωρεί ότι το μέσον εξελίσσεται, ή μήπως εδώ και τουλάχιστον μία εικοσαετία ασφυκτιά κάτω από το βάρος του Instagram και των social media;
«Φυσικά και η φωτογραφία συνεχίζει να προχωράει, αν και υπάρχει ένα τεράστιο πρόβλημα στη ζωή της που λέγεται photoshop», απαντά. «Για μένα υπάρχει φωτογραφία προ photoshop και μετά photoshop. Αυτή ήταν μια κολοσσιαία αλλαγή καθώς έως τότε η φωτογραφία πρέσβευε μια στιγμή αλήθειας. Τώρα πλέον, ακόμη και μια δημοσιογραφικά συγκλονιστική φωτογραφία δεν συγκινεί αυτόν που τη βλέπει. Για τον μέσο θεατή που έχει αποκτήσει μια κυνικότητα λόγω υπερκατανάλωσης των Μέσων, η εικόνα δεν λέει πλέον την αλήθεια. Απολογούμαι για τις φωτογραφίες μου συχνά, και επιμένω πως δεν χρησιμοποιώ καθόλου photoshop. Δουλεύω μεν ψηφιακά αλλά δεν κάνω άλλη επεξεργασία παρά εκείνη που θα έκανα σε μια αναλογική φωτογραφία».
Αραγε, έπειτα από τέτοια θητεία πίσω από τον φακό, βρίσκει ακόμη μη αναμενόμενες εικόνες;
«Συνεχώς! Και όλο και περισσότερες τώρα σε σχέση με το παρελθόν. Αυτή είναι και η χαρά της φωτογραφίας με την οποία ζω καθημερινά και νιώθω τυχερός που αποτελεί το άλλο κομμάτι του εαυτού μου. Μαζί πορευόμαστε κι εξελισσόμαστε».
Η έκθεση παρουσιάζεται από τις 4 Νοεμβρίου στο κτίριο «Νόμπελ» στο Χαλάνδρι. Διάρκεια έως τις 11 Δεκεμβρίου.
