Η Μέση Ανατολή δεν είναι ένας εύκολος τόπος για φωτογραφικές αποστολές. Οι πολιτικές μεταστροφές, οι κοινωνικές ζυμώσεις στον αραβικό κόσμο, περιορίζουν το έργο οποιασδήποτε καλλιτεχνικής αναζήτησης. Παρά τις δυσκολίες, το Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης στρέφει τον φακό του σ’ αυτήν την ευάλωτη ζώνη που παραμένει αίνιγμα για τη Δύση. Εξελίσσοντας το αφιέρωμα του ’11 στη Μέση Ανατολή για το πρόγραμμα του ΥΠΠΟΤ «Θεσσαλονίκη Σταυροδρόμι Πολιτισμών» ανέθεσε σε πέντε Ελληνες φωτογράφους να ανακαλύψουν τη δική τους εκδοχή σ’ αυτήν την τόσο σημαίνουσα περιοχή, αλλά και σ’ έναν Γαλλολιβανέζο δημιουργό, τον Φουάντ Ελκουρί, να αποτυπώσει τη ματιά του στη Θεσσαλονίκη.
200 φωτογραφίες
Οι πέντε δημιουργοί, διασκορπίστηκαν χωρίς κατευθύνσεις και έστρεψαν το βλέμμα τους σε τοπία και ανθρώπους, σύμβολα και συμβολισμούς μεταφέροντας στη Θεσσαλονίκη έναν φωτογραφικό χάρτη της Μέσης Ανατολής ανοιχτό προς συζήτηση. Περίπου 200 φωτογραφίες που εμπλουτίζουν και τη συλλογή του ΜΦΘ αναδεικνύουν την ξεχωριστή φυσιογνωμία του αραβικού κόσμου σε μια έκθεση με τίτλο «Χωρίς κατευθύνσεις στη Μέση Ανατολή (Μέρος Α΄)» που αναπτύσσεται αυτήν την περίοδο στις αίθουσες του Μουσείου Φωτογραφίας στο Λιμάνι Θεσσαλονίκης. Είναι το πρώτο μέρος ενός οδοιπορικού στην Αίγυπτο, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Ισραήλ, το Κατάρ, τον Λίβανο, την Παλαιστίνη και τη Σαουδική Αραβία όπου μας ξεναγούν η Αθηνά Καζολέα, ο Δημήτρης Κοιλαλούς, ο Γιώργος Κορδάκης, ο Μάνος Παπαδόπουλος και ο Πάρις Πετρίδης. Οι φωτογράφοι δεν μπήκαν στην καρδιά των εξεγέρσεων. Εψαξαν πίσω από αυτές και παρά τις δυσκολίες με τις αρχές και τους περιορισμούς, όπως αναφέρει ο διευθυντής του ΜΦΘ Βαγγέλης Ιωακειμίδης, κατάφεραν να αποτυπώσουν τη φευγαλέα πραγματικότητα με τη δική τους οπτική, να προσομοιάσουν εικονικούς κόσμους τραβηγμένους μέσα από ένα iPhone, να δημιουργήσουν φωτογραφίες ντοκουμέντα, παραστασιακές (performative), αλλά και έργα αλληγορικά που στέκονται μεταξύ μεταφοράς και πραγματικότητας.
«Μόνο εμείς δεν είμαστε κομμάτι αυτού του κόσμου. Εγώ δεν καμαρώνω για την πατρίδα μου, γιατί δεν υπάρχει στον χάρτη», αναφέρει ο 23χρονος Παλαιστίνιος φοιτητής Houssan κοιτώντας κατάματα τον φακό της Αθηνάς Καζολέα. Η κατεύθυνση της δημιουργού στη Γάζα την οδήγησε στα ίχνη του πολέμου και του αποκλεισμού του 2009.
Αναζητώντας ταυτότητες
Τις έννοιες της ταυτότητας και της εξουσίας αναζήτησε ο Δημήτρης Κοιλαλούς στον Λίβανο. Εικόνες από Βηρυτό, Τρίπολη κι άλλα μέρη γεμάτα από όρια φυσικά, νοητά και συμβολικά, αναδύουν έναν τόπο που αναζητεί την ταυτότητά του ανάμεσα σε Ανατολή και Δύση, παρόν και παρελθόν.
Με φωτογραφική μηχανή ένα iPhone ο Γιώργος Κορδάκης κατευθύνθηκε στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα στο Αμπού Ντάμπι και στο Ντουμπάι, στην πρωτεύουσα της Σαουδικής Αραβίας, Ριάντ και στην ενδοχώρα αποτυπώνοντας το αστικό και φυσικό περιβάλλον, την καθημερινή ζωή, την απουσία της γυναίκας αλλά και εικόνες μιας πόλης από το μέλλον. Τις αντιθέσεις ανάμεσα στους ηθικούς-θρησκευτικούς περιορισμούς και στην υπερκατανάλωση μιας κοινωνίας όπου η οικονομική ευημερία μεταμορφώνει το αφιλόξενο περιβάλλον της ερήμου σ’ έναν τεχνητό παράδεισο, προσεγγίζει ο Μάνος Παπαδόπουλος στο Κατάρ με την εργασία του «Ανακατασκευάζοντας τη Βαβέλ».Τους Αγίους Τόπους και το Ισραήλ είχε ως κατεύθυνση ο Πάρις Πετρίδης παρουσιάζοντας απομυθοποιημένα και αποστασιοποιημένα από τη θρησκευτική βιομηχανία τα προσκυνήματα Εβραίων και Χριστιανών στην Ιερουσαλήμ, την Ιεριχώ, τη Βηθλεέμ τον Ιορδάνη Ποταμό, τη Γαλιλαία.
Μύθος ή πραγματικότητα
Το ερώτημα στο εισαγωγικό σημείωμα της έκθεσης προϊδεάζει τον θεατή για την ελληνική ματιά στη Μέση Ανατολή. «Σε ποια εικόνα βρίσκεται η ισορροπία ανάμεσα στον μύθο και στην πραγματικότητα; Ή πρόκειται για ένα εκ φύσεως απατηλό κυνηγητό ανάμεσα στην «ιδέα» μιας χώρας και στη χώρα». Απαντήσεις ίσως βρει κανείς στις ατομικές εκθέσεις που θα γίνουν στο μέλλον, αλλά και με την ολοκλήρωση της αποστολής στις υπόλοιπες χώρες της περιοχής (Ιορδανία, Συρία, Κύπρο, Υεμένη, Ομάν, Μπαχρέιν, Κουβέιτ, Ιράκ).
Η έκθεση θα διαρκέσει ώς τις 13 Μαΐου. Στη συνέχεια θα παρουσιαστεί στο 2ο Φεστιβάλ Φωτογραφίας της Μεσογείου στη Γαλλία (24/5-17/6) και τον Νοέμβριο στο Maison Europenne de la Photographie στη διάρκεια του Μήνα Φωτογραφίας στο Παρίσι.
