Αποτυπώνοντας μία προσωπική άποψη για το βιβλίο του Θέμη Λαζαρίδη, που έχει τίτλο «Ο δρόμος για την αναγέννηση του ελληνικού πανεπιστημίου» (εκδ. Κριτική), θα σταθώ στην εξής αναφορά του (σελ. 165): «Ενα σημαντικό πρόβλημα κουλτούρας στην ελληνική κοινωνία είναι η απροθυμία για άσκηση δημόσιας κριτικής, τόσο από τον Τύπο, όσο και από την κοινωνία των πολιτών. Υπάρχει μία νοοτροπία που προστάζει «αν δεν έχεις κάτι καλό να πεις, μην πεις τίποτα». Υπάρχει φυσικά και το «εγώ θα βγάλω το φίδι απ’ την τρύπα;». Στο τέλος, το φίδι μάς τρώει όλους. Η απουσία δημόσιας κριτικής είναι που έκανε την Ελλάδα μία χώρα του «είσαι ό,τι δηλώσεις» και του «οι φελλοί επιπλέουν». Ο μόνος τρόπος να ξεφορτωθούμε τους «φελλούς» είναι να τους «ξεφωνήσουμε» δημόσια».
Απόφοιτος του Τμήματος Χημείας στο ΑΠΘ, ο Θέμης Λαζαρίδης συνέχισε τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο Delaware και κατόπιν στο Πανεπιστήμιο του Harvard. Εδώ και μία δεκαετία διδάσκει στο Τμήμα Χημείας του City University of New York. Αυτό που προτείνει στην παραπάνω αναφορά του, ακριβώς αυτό κάνει και στο βιβλίο του. Στηλιτεύει τα κακώς κείμενα των ελληνικών πανεπιστημίων, όσους τα δημιουργούν και ευθύνονται για τη διαιώνισή τους. Τα προβλήματα δεν προκαλούνται γενικώς και αορίστως σε κάποια μυστικά κέντρα εξουσίας. Ποιος συντηρεί την αναξιοκρατία, και τον νεποτισμό; Ποιος είναι υπεύθυνος για την έλλειψη ακαδημαϊκής δεοντολογίας, την αναποτελεσματική διοίκηση, την ατιμωρησία, τη χαλαρότητα στις σπουδές, την εσωστρέφεια, την ξενοφοβία; Από πού ασκούνται οι αθέμιτες πολιτικές παρεμβάσεις και η πρόχειρη εκπαιδευτική πολιτική; Ποιους ευνοούν οι ατελείς μηχανισμοί κρίσης και διαχείρισης των ερευνητικών προγραμμάτων; Κόμματα και πανεπιστημιακό κατεστημένο διαπλέκονται για να συντηρήσουν μία διαμορφωμένη κατάσταση, νοσηρή μεν, αλλά βολική για εκείνους.
Οι λύσεις
Το βιβλίο του Θέμη Λαζαρίδη ρέει, καθώς αποτυπώνει με αιχμηρό τρόπο πρακτικές γνώριμες, όχι μόνο στα ελληνικά ΑΕΙ, αλλά και στην ελληνική κοινωνία. Η βασική του ιδέα είναι ότι πλέον η κατάσταση είναι σε οριακό σημείο και ότι απαιτούνται δύο βασικά στοιχεία: αλλαγή του θεσμικού πλαισίου και νοοτροπίας. Ακόμη κι αν υπάρξει το πρώτο, όπως έγινε με τον τελευταίο νόμο πλαίσιο που ψηφίστηκε επί υπουργίας Γιαννάκου και προκάλεσε κύμα αντιδράσεων, τίποτα δεν θα προχωρήσει εάν δεν αλλάξει η νοοτροπία «εντός» και «εκτός» πανεπιστημίου και δεν σπάσουν αποστήματα. Πώς θα αναστραφεί η πτωτική πορεία των ελληνικών ΑΕΙ εάν, για παράδειγμα, εξακολουθούμε να πιστεύουμε ότι ένας πρύτανης για να επιτύχει ομαλή διοίκηση πρέπει να «συμμαχεί» με τις φοιτητικές παρατάξεις (με ό,τι σημαίνει αυτό);
Οι λύσεις, που προτείνει και αναπτύσσει με στέρεα επιχειρήματα ο Θέμης Λαζαρίδης, είναι ξεκάθαρες: σοβαρότητα και υπευθυνότητα στην εκπαιδευτική πολιτική, ριζική αναθεώρηση του άρθρου 16, αξιολόγηση παντού και αξιόπιστοι μηχανισμοί κρίσης των ερευνητικών προγραμμάτων, προαγωγή της αριστείας, σύσταση ανεξάρτητης αρχής για την τριτοβάθμια εκπαίδευση, ένας ριζικά νέος νόμος πλαίσιο και λεπτομερείς εσωτερικοί κανονισμοί, είναι ορισμένες από τις προτάσεις του. Ολα αυτά απαιτούν αυτοκριτική, συσπείρωση των ευσυνείδητων πανεπιστημιακών και φοιτητών και γόνιμο διάλογο, στον οποίο σημαντική θα είναι η συμβολή του νέου βιβλίου. Να σημειωθεί ότι ο από έτους εξαγγελθείς διάλογος για την αλλαγή του συστήματος εισαγωγής στα ΑΕΙ (για το θέμα ο κ. Λαζαρίδης προτείνει δομικές αλλαγές στο σύστημα από την δευτεροβάθμια εκπαίδευση) ακόμη να αρχίσει.
