Η Πηνελόπη Δέλτα δεν αποτυπώνεται μόνο στα βιβλία που μεγάλωσαν -κι ακόμα μεγαλώνουν- τις γενιές των μικρών αναγνωστών. Δεν είναι μόνο η πρόδρομος της παιδικής λογοτεχνίας. Με τα αυτοβιογραφικά της κείμενα, που σταδιακά βλέπουν το φως της δημοσιότητας, κάνει αυτό που ξέρει καλά. «Μας λέει ιστορίες», αυτή τη φορά για μεγάλους, όπως εύστοχα επισημαίνει ο επιμελητής του τόμου και δισέγγονός της, Αλέκος Ζάννας. Ο τόμος «Αναμνήσεις 1940» (εκδόσεις «Ερμής») είναι ο τέταρτος των αυτοβιογραφικών της κειμένων. Θ’ ακολουθήσει ένας ακόμα, ο τελευταίος. Στις 800 σελίδες του τόμου «Αναμνήσεις 1940» περιγράφει τη σχέση της με τον Δραγούμη και αυτοβιογραφείται από τον Απρίλιο του 1908 μέχρι τον Οκτώβριο του 1911. Και το μεγαλύτερο μέρος αυτών των αναμνήσεων είναι ο σχολιασμός των ημερολογιακών καταγραφών του μεγάλου της έρωτα, του Ιωνα Δραγούμη. «Είναι συγκλονιστικό και τραγικό ταυτόχρονα. Αυτός ο έρωτας την είχε στοιχειώσει. Και κατά τη γνώμη μου είναι και η αιτία που γίνεται συγγραφέας η Δέλτα. Δηλαδή, εκτονώνει όλη της την ενέργεια στη συγγραφή. Αισθάνεται εγκλωβισμένη σ’ ένα γάμο και μια οικογένεια, μ’ έναν άνθρωπο που σέβεται και εκτιμά, θεωρεί ότι ο Στέφανος Δέλτας της έδωσε πάρα πολλά πράγματα, και από την άλλη είναι ερωτευμένη σ’ έναν αδιέξοδο έρωτα», λέει ο Αλέκος Ζάννας, ο οποίος γνωρίζει και τι περιέχει όλο το αρχείο Δέλτα. Τη συγκλονιστική σύγκρουση δύο ανθρώπων που αγαπήθηκαν πολύ ανακαλύπτει ο αναγνώστης στις σελίδες των «Αναμνήσεων 1940»: «Σ’ έγραψα σήμερα πως είμαι πάντα έτοιμος να σε δεχθώ, αν τυχόν η Μοίρα σε φέρει ποτέ σε μένα. Θέλω να πω ότι δεν παραιτούμαι, αλλά μόνο πιστεύω πως καλύτερο είναι για σένα να μην αφήσεις το σπίτι σου» της γράφει ο Ιωνας Δραγούμης. Και η Πηνελόπη Δέλτα σχολιάζει: «Και τελειώνει το γράμμα του με μια πρόταση, που του υπαγορεύει η βασανισμένη υπερηφάνεια του, και που με σχίζει εμένα ως στα τρίσβαθα της ψυχής μου. Με μια κόκκινη μολυβιά, σαν αίμα της καρδιάς μου, υπογράμμισα τις έξι ακόλουθες λέξεις: (παραθέτει πάλι το γράμμα του Δραγούμη:) »Ελα, σαν καλοί φίλοι να χωρίσουμε, χωρίς σπαρακτικές σκηνές, χωρίς λόγια ψυχρά, χωρίς rancune (σ.σ. μνησικακία). Πήγαινε το δρόμο σου κι εγώ θα πάγω το δικό μου.
Ηταν όνειρο αυτό που περάσαμε. Οταν βρισκόμαστε κοντά κοντά ο ένας στον άλλο, εφανταζόμαστε πως ήμαστε δυνατότεροι και πως θα μπορούσαμε να νικήσουμε τις δυσκολίες. Τώρα που είμαστε μακριά, χάνουμε και την πίστη στην αγάπη μας…».
Το αρχείο της Πηνελόπης Δέλτα δεν είναι μόνο αναμνήσεις. «Ενα μεγάλο κομμάτι αφορά τον Μακεδονικό Αγώνα, είναι η αλληλογραφία -η οικογενειακή και εκείνη που αφορά τη σχέση με τον Δραγούμη, η οποία σε μεγάλο βαθμό είναι ήδη δημοσιευμένη στις «Αναμνήσεις». Επίσης στο αρχείο υπάρχει το προσωπικό και το πολιτικό ημερολόγιο -ήδη δημοσιευμένο στον τόμο για τον Βενιζέλο-, όλο το υλικό που αφορά την εκστρατεία στην Ουκρανία, ένα ημιτελές βυζαντινό μυθιστόρημα και πάρα πολύ υλικό για το αδημοσίευτο μυθιστόρημά της με τίτλο «Οι Ρωμιοπούλες»». Ο Αλέκος Ζάννας υπόσχεται ότι οι «Ρωμιοπούλες» θα δημοσιευτούν, αλλά χρειάζεται να προηγηθούν τα ημερολόγια και οι «Αναμνήσεις», γιατί ένα μεγάλο κομμάτι αυτού του μυθιστορήματος είναι αυτοβιογραφικό και έτσι θα βοηθηθεί ο αναγνώστης στην κατανόηση του μυθιστορήματος. Πρόκειται για ένα μυθιστόρημα πάθους, πολιτικής και κατασκοπείας που καλύπτει την Ελλάδα από την πτώση του Τρικούπη ώς την πτώση του Βενιζέλου. «Είναι ολοκληρωμένη γραφή και υπάρχει δική της εντολή να δημοσιευτεί «όταν οι καιροί αλλάξουν», όπως έγραψε στις κόρες της στη διάρκεια της δικτατορίας του Μεταξά.
Πώς θα περιέγραφε τη γυναίκα που γνώρισε μέσα από τις αναμνήσεις της ο Αλέκος Ζάννας; «Βρήκα μια γυναίκα, μια γυναίκα πολύ παθιασμένη μ’ αυτό που κάνει. Με μια καταπληκτική αίσθηση της ιστορίας, κάτι που φαίνεται μέσα σε όλα τα κείμενά της. Βλέπει κανείς τη συνείδηση της ιστορίας που έχει. Τεκμηριώνει πάντα αυτά που γράφει, ακόμα και στα μυθοπλαστικά της κείμενα. Είναι μια φιλελεύθερη αστή, ταγμένη, μέσα από τις οικογενειακές της παραδόσεις, στο εκσυγχρονιστικό κομμάτι της ελληνικής πολιτικής ζωής της εποχής, που είναι ο Βενιζέλος, και συγχρόνως είναι ένας άνθρωπος που ενδιαφέρεται και ακούει. Και αυτό που ακούει το γράφει. Παράλληλα, προσπαθεί να είναι η ιστορική συνείδηση της εποχής που ζει».
Στον επόμενο τόμο του αρχείου της Πηνελόπης Δέλτα σχολιάζονται τα ημερολόγια Δραγούμη-Κοτοπούλη. Ο αναγνώστης πρέπει να γνωρίζει ότι η χρονολόγηση των «Αναμνήσεων» ακολουθεί τα γεγονότα που καλύπτει και όχι τον χρόνο γραφής τους.
