Συζητήθηκε ιδιαίτερα -και ευμενώς- ανάμεσα στα βιβλία τής πρόσφατης ελληνικής παραγωγής το τελευταίο μυθιστόρημα του Τάκη Θεοδωρόπουλου. Τόσο για την πρωτότυπη θεματολογία που επέλεξε (ασυνήθιστη για τα ελληνικά πεζογραφικά δεδομένα) όσο και για τον τρόπο που το προσεγγίζει. Μεταφέρεται -και μας μεταφέρει- στην αρχαία Ελλάδα, λίγο μετά τον Χρυσούν Αιώνα του Περικλή και παρακολουθεί την πορεία μιας αμφιλεγόμενης, αλλά γνωστής σε όλους μας προσωπικότητας: του Ξενοφώντα.
Το μυθιστόρημα του Ξενοφώντα (εκδ. «Ωκεανίδα») είναι κάτι πολύ περισσότερο και πολύ διαφορετικό από μια μυθιστορηματική βιογραφία. Είναι «η διάσταση της σχέσης του σύγχρονου με τον αρχαίο κόσμο», λέει ο T. Θεοδωρόπουλος. Τα διαβάσματά του, αρχαιοελληνικά και λατινικά κείμενα. «Κάπως έτσι ξανασυνάντησα την «Ανάβαση», η οποία πιστεύω ότι είναι το πρώτο αυτοβιογραφικό κείμενο που έχει γραφτεί. Σε μια εποχή που δεν υπάρχει ζωή έξω από την ομάδα, ο Ξενοφώντας ξεχωρίζει από την κοινότητα, γίνεται μονάδα και μιλάει ως άτομο».
Το μπέρδεμα ανάμεσα στα ιστορικά στοιχεία και στη μυθοπλασία είναι συχνό «πάγια τακτική του ιστορικού μυθιστορήματος». Οσο για τις υποσημειώσεις, που είναι πολλές, «είναι το κυρίως κείμενο της ιστορίας και οι υποσημειώσεις της ιστορίας είναι το κυρίως κείμενο του βιβλίου». Εκτός από τη διάσταση του αρχαίου με τον σύγχρονο κόσμο, παρών είναι και ο παραλληλισμός τού χθες με το σήμερα. Με έντονο, αλλά υπόγειο χιούμορ, οι σχέσεις ανάμεσα στους φιλοσόφους της αρχαιότητας θυμίζουν σε πολλά σημεία τις σύγχρονες πνευματικές κόντρες. «Διαπίστωσα ότι η σχέση του με τον Πλάτωνα ήταν μια σχέση σκληρής αντιζηλίας. Αν σκεφτεί κανείς ότι ήταν συνομήλικοι, αριστοκράτες Αθηναίοι, φίλοι του Σωκράτη, ολιγαρχικοί, έχει γράψει ο καθένας από ένα «Συμπόσιο», μία «Απολογία του Σωκράτη» και Σωκρατικούς Διαλόγους και σε ολόκληρο τον Πλάτωνα δεν υπάρχει ούτε μία αναφορά στ’ όνομα του Ξενοφώντα, και ο Ξενοφών αναφέρει μόνο μια φορά το όνομα του Πλάτωνα, ε, τότε υπάρχει μυθιστορηματικό ψωμί».
Ο ορίζοντας του σήμερα
Με άλλη οπτική βλέπει τον αρχαίο κόσμο ο Τάκης Θεοδωρόπουλος, που πολύ απέχει από την αρχαιολατρική στάση που συνήθως επικρατεί. «Είναι σχέση προοπτικής δεν είναι σχέση πατρότητας, διότι είναι ένας κόσμος διαφορετικός από τον δικό μας και στο επίπεδο των αξιών. Πλην όμως, στον ελληνικό κόσμο αυτής της εποχής υπάρχει κάτι σαν ορίζοντας αυτού που ζούμε σήμερα. Αν όλο μας το πρόβλημα είναι να αποδείξουμε ότι είμαστε απευθείας απόγονοι εκείνων των ανθρώπων, ζημιώνει και τον πλούτο αυτού του κόσμου».
Ο Τάκης Θεοδωρόπουλος παραδέχεται ότι ο Ξενοφών είναι σταθμός στη συγγραφική του διαδρομή. «Από δω και πέρα κάπου εκεί θα κινηθώ», λέει. «Οδηγός μου, δεν ήταν τόσο το ιστορικό μυθιστόρημα, αλλά ο Καβάφης, που περιγράφει μια σχέση οικειότητας αλλά και ανοίκειου συγχρόνως. O 20ός αιώνας έχει έναν πολύ μεγάλο ποιητή κι έναν πολύ μεγάλο πνευματικό άνθρωπο: τον Καβάφη και τον Σεφέρη.
Είχε υπόψη του και μια διεθνή διαδρομή του βιβλίου, αν θεωρήσουμε δεδομένο ότι η γνώση των ξένων περιστρέφεται κυρίως γύρω από την ελληνική αρχαιότητα; «Ούτως ή άλλως, το πέρασμα μέσα από την αρχαία Ελλάδα ήταν πάντα ένας τρόπος να ανοίγεται η νεότερη Ελλάδα στον υπόλοιπο ευρωπαϊκό πολιτισμό. Είναι ένας τρόπος να υιοθετήσεις μια “λίνγκουα φράνκα” ενός πολιτισμού στον οποίο θέλεις να ενταχθείς και το βρίσκω θεμιτό. Γι’ αυτό είμαι και υπέρ της εντατικής διδασκαλίας των αρχαίων ελληνικών στα σχολεία. H ευρωπαϊκή Ελλάδα πιστεύω ότι περνάει μέσα από τη σχέση της με την αρχαία Ελλάδα, και σε πολιτικό επίπεδο. Ενας σοφός Ελληνας πολιτικός θα πρέπει να πει «ότι τα Ελγίνεια ανήκουν στον ευρωπαϊκό πολιτισμό και εμείς επειδή έχουμε μια ευαισθησία αυξημένη και μια ειδική σχέση, είμαστε αποφασισμένοι να τα υπερασπιστούμε όπου κι αν βρίσκονται». Και έτσι θα συντασσόταν μια ευρωπαϊκή πολιτιστική πολιτική. Είναι, λοιπόν, απορίας άξιον πώς στο ελληνικό κοινό, που υποτίθεται ότι έχει μια σχέση οικειότητας με την αρχαία Ελλάδα, λόγω της παιδείας του, γίνεται μπεστ σέλερ ο Πρέσφιλντ. Πρόκειται για μεταφορά του γουέστερν στην αρχαία Ελλάδα».
Αυτή την περίοδο γράφει, κατόπιν παραγγελίας, ένα δοκίμιο που θα κυκλοφορήσει τον Οκτώβριο στα γαλλικά, από τις εκδόσεις Flammarion, στη σειρά που διευθύνει ο Λάκης Προγκίδης και ο Φρανσουά Ταγιαντιέ. «Προσπαθώ να προσεγγίσω τη διάσταση του ευρωπαϊκού πολιτισμού και τη σχέση πατρότητας που έχει με τον λατινικό κόσμο, αλλά και τη σχέση προοπτικής που έχει με τον αρχαίο ελληνικό κόσμο». Την ίδια περίοδο θα κυκλοφορήσει στη Γαλλία και «Το μυθιστόρημα του Ξενοφώντα».
