Ενα από τα μεγαλύτερα τυφλά σημεία των περισσότερων αναλύσεων και συζητήσεων για όσα συμβαίνουν στις ΗΠΑ είναι το θέμα των κινήτρων. Εξακολουθούμε να μιλάμε για θέματα δικαιωμάτων, οικονομίας, μετανάστευσης ή διεθνών σχέσεων, ανάλογα με την κάθε παλαβομάρα που ανακοινώθηκε από την αμερικανική κυβέρνηση την κάθε ημέρα. Ξεχνάμε όμως ότι υπάρχει ένα νήμα που συνδέει όλες αυτές τις παλαβομάρες, όλες τις ενίοτε αντιφατικές και πολύ συχνά αυτοκαταστροφικές αποφάσεις αυτής της κυβέρνησης: το πώς θα βγάλει λεφτά ή πώς θα συσσωρεύσει περισσότερη δύναμη ο πρόεδρος προσωπικά.
Πιθανότατα παρακολουθήσατε το σίριαλ με την εκπομπή του κωμικού Τζίμι Κίμελ που κόπηκε επειδή δεν είναι αρεστή στο καθεστώς. Αυτό που πολλοί παρέκαμψαν, είναι ότι δεν ήταν απλά μια ευθεία παρέμβαση του καθεστώτος στην ελευθερία της έκφρασης αντιπολιτευόμενων φωνών, ολόιδια με τις αντίστοιχες παρεμβάσεις του Πούτιν (θυμάστε τα Κούκλι;), του Ορμπαν, του Ερντογάν (και του Χίτλερ), αλλά και ένα μέρος μιας συναλλαγής. Κάποιες συγκεκριμένες εταιρείες που έχουν τοπικούς τηλεοπτικούς σταθμούς που φιλοξενούν το πρόγραμμα του εθνικής εμβέλειας καναλιού NBC (και την εκπομπή του Κίμελ), αυτή τη στιγμή βρίσκονται στη διαδικασία συγχώνευσης. Σκοντάφτουν όμως στην αντιμονωπολιακή νομοθεσία και, βεβαίως, χρειάζονται την έγκριση του εκεί ΕΣΡ. Μόλις ο διευθυντής του ΕΣΡ ανάφερε δημόσια, σε podcast, ότι το καθεστώς δεν εγκρίνει την εκπομπή του Κίμελ, και «κάτι πρέπει να γίνει», οι εταιρείες με τους τηλεοπτικούς σταθμούς το πήραν αμέσως το μήνυμα. Δεν ήταν και δύσκολο. Το μαφιόζικης χροιάς ντιλ εκτυλίσσεται δημόσια, μπροστά στα μάτια όλων. Αν θέλετε να σας διευκολύνουμε στις δουλίτσες σας, θα μας κάνετε μια χάρη πρώτα. Το καθεστώς απευθύνεται κάθε ημέρα στον ιδιωτικό τομέα, εξηγώντας ανοιχτά, ξεκάθαρα, ότι όποιος δεν πληρώνει θα φάει κυνήγι. Μετά την ανακοίνωση του ABC (που ανήκει στην εταιρεία Disney, και το οποίο είχε ήδη πληρώσει 15 εκατομμύρια δολάρια στον Τραμπ πριν από λίγους μήνες) ότι θα επαναφέρει τον Τζίμι Κίμελ στον αέρα, ο πρόεδρος ανάρτησε το εξής λυσσασμένο ποστ, για την περίπτωση που είχε μείνει κανένας που δεν καταλαβαίνει τι γίνεται:
Με αυτό τον τρόπο διεξάγεται η αμερικανική πολιτική για τα πάντα. Γνωρίζοντάς το, μπορεί κανείς να ερμηνεύσει αλλιώς όσα παλαβά συμβαίνουν.
Τις προάλλες, ας πούμε, ο πρόεδρος των ΗΠΑ (και αξίζει να επαναλαμβάνουμε το αξίωμα του ανθρώπου αυτού, γιατί παραμένει απίστευτο) βγήκε στην τηλεόραση. Σε μια παραληρηματική και ενίοτε εντελώς ακατάληπτη ομιλία, ανακοίνωσε ότι οι έγκυες γυναίκες δεν πρέπει να παίρνουν το παυσίπονο Tylenol, το οποίο είναι η απλή και αθώα παρακεταμόλη (σαν τα δικά μας Depon, Panadol κ.λπ.), επαναλαμβάνοντας τον ψεκασμένο μύθο ότι δήθεν συνδέεται με αυξημένες πιθανότητες εμφάνισης αυτισμού στα βρέφη. Αυτή η παλαβή ανακοίνωση μπορεί σε πρώτο επίπεδο να εκληφθεί ως αποτέλεσμα του διορισμού του αρχηγού των ψεκασμένων στη θέση του υπουργού Υγείας, αλλά ταυτόχρονα μπορεί να εκληφθεί ως κρυστάλλινο μήνυμα σε ολόκληρο τον φαρμακευτικό κλάδο: όποιος δεν πληρώσει, να τι θα πάθει: θα δει τον ίδιο τον πρόεδρο στην τηλεόραση να συκοφαντεί το προϊόν του.
Παρεμπιπτόντως, αξίζει να κάνουμε μια παρένθεση εδώ: σε πολλές χώρες τα υπουργεία Υγείας έβγαλαν ανακοινώσεις για να καθησυχάσουν τον πληθυσμό μετά τις παλαβές δηλώσεις του Τραμπ και να επαναλάβουν ότι η χρήση της παρακεταμόλης είναι ασφαλής και οι οδηγίες όλων των διεθνών και τοπικών οργανισμών υγείας παραμένουν σε ισχύ. Και ο δικός μας ΕΟΦ έσπευσε να βγάλει ανακοίνωση και ο Ελληνας υπουργός Υγείας, που δηλώνει οπαδός του Τραμπ, δήλωσε στην τηλεόραση πως αυτά είναι μπούρδες (δεν το είπε έτσι). Δεν παίζουν μ’ αυτά τα πράγματα. Κλείνει η παρένθεση.
Η μαφιόζικη προσέγγιση στη διακυβέρνηση δεν περιορίζεται στα μικρά και στα εγχώρια. Θυμάστε τους δασμούς; Ο Τραμπ δεν έβαλε τους δασμούς για να βάλει δασμούς. Ακόμα και πρωτοετείς φοιτητές καταλαβαίνουν ότι ιλιγγιώδεις δασμοί σε εισαγόμενα προϊόντα με αυτό τον τρόπο είναι μια αυτοκαταστροφική πολιτική, που θα πλήξει την αμερικανική οικονομία, τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις. Ο ερασιτεχνισμός με τον οποίο υλοποιείται αυτή η πολιτική, επίσης, βγάζει μάτι. Σας πληροφορώ ότι έμπειρα στελέχη της δημόσιας διοίκησης προβληματικών χωρών όπως η Ελλάδα βλέπουν τι κάνει το αμερικανικό υπουργείο Οικονομικών και γελάνε. Αλλά πέρα από τις άλλες αιτίες ιδεολογικής φύσεως (που είναι κι αυτές ξεκαρδιστικές), το βασικό στοιχείο της υπόθεσης που ξεχνιέται είναι η κύρια αιτία: ο Τραμπ έβαλε τους δασμούς για τις εξαιρέσεις. Για να πουλάει εξαιρέσεις σε επιχειρηματίες και χώρες. Τις προάλλες κυκλοφόρησαν τα νέα iPhones στις ΗΠΑ. Εξαιτίας των δασμών, στις εισαγωγές από την Κίνα, το iPhone 17 κανονικά θα έπρεπε να ξεκινάει από τα 1.300 δολάρια στα καταστήματα. Αλλά κοστίζει 800. Τι έγινε; Ο Τραμπ εξαίρεσε την Apple από τους δασμούς. Τι άλλο μεσολάβησε; Ο Τιμ Κουκ υποσχέθηκε «επενδύσεις» εκατοντάδων δισεκατομμυρίων στις ΗΠΑ, περιφέρεται σε συναντήσεις και εκδηλώσεις λιβανίζοντας τον πρόεδρο, και του έκανε και δώρο ένα χρυσαφένιο άγαλμα. Αυτό μεσολάβησε. Το ίδιο γίνεται και σε επίπεδο κρατών. Ο Τραμπ θα έβαζε δασμούς 46% στις εισαγωγές από το Βιετνάμ. Αλλά μετά η βιετναμέζικη κυβέρνηση «προσπέρασε» όλα τα εμπόδια για την κατασκευή ενός γηπέδου γκολφ του Τραμπ στη χώρα, και οι δασμοί έπεσαν μαγικά στο 20%.
Εύκολα μπορεί κάποιος, λοιπόν, να καταλάβει κι άλλα πράγματα που συμβαίνουν μέσα από αυτό το πρίσμα. Πολλή κουβέντα έχει γίνει αυτές τις ημέρες για το ότι ο Ταγίπ Ερντογάν θα συναντηθεί με τον Τραμπ την Πέμπτη, την ώρα που ο Ελληνας πρωθυπουργός, ο οποίος βρίσκεται επίσης στη Νέα Υόρκη για τη γενική σύνοδο του ΟΗΕ, δεν κατάφερε να συναντήσει ούτε τον Ερντογάν. Το θέμα αναλύεται με όρους διπλωματίας και εξωτερικών σχέσεων, αλλά νομίζω ότι έτσι πια χάνουμε το πραγματικό φαινόμενο. Στην πραγματικότητα και η εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ έχει εντελώς άλλο χαρακτήρα πλέον. Οποιος δίνει (λεφτά, δώρα, γλυκόλογα), παίρνει. Και κράτη αυταρχικά και ανελεύθερα όπως η Τουρκία δεν θα έχουν κανένα πρόβλημα να παίξουν αυτό το παιχνίδι.
Και δεν πρέπει να έχουμε καμία ψευδαίσθηση ότι αυτή η μαφιόζικη προσέγγιση στην πολιτική γίνεται για το δημόσιο όφελος, για να έρθουν λεφτά και δουλειές στην αμερικανική οικονομία. Ο άνθρωπος έχει φτιάξει ειδικό, δικό του κρυπτονόμισμα για να δέχεται δωροδοκίες. Σύμφωνα με την ανάλυση του New Yorker, στο πρώτο εξάμηνο της προεδρίας του τσέπωσε 3,2 δισ. δολάρια.
Βλέπουμε μπροστά στα μάτια μας η ισχυρότερη χώρα το κόσμου να μετατρέπεται σε μια μαφιόζικη κλεπτοκρατία, με ταχύτητα που ο Πούτιν δεν θα μπορούσε ούτε να ονειρευτεί.
