Τις προάλλες στη Φλόριντα των ΗΠΑ ο δρ Τζόζεφ Λαντάπο, «γενικός χειρουργός» (κάτι σαν «υπουργός υγείας») της Πολιτείας αυτής, ανακοίνωσε ότι οι υποχρεωτικοί εμβολιασμοί των παιδιών στο εξής θα καταργηθούν και τα παιδιά θα μπορούν να γράφονται στα σχολεία χωρίς τη σχετική βεβαίωση. Είναι μια είδηση, βεβαίως, που εντάσσεται στη στρατηγική της καταιγιστικής «περφόρμανς» του MAGA κόσμου. Αμέτρητα, αλλεπάλληλα, ακραία ή παλαβά πολιτικά πυροτεχνήματα, σχεδιασμένα για να χαϊδέψουν τα αυτιά των ακραίων και να ξεχειλώσουν λίγο ακόμα τα όρια του πολιτικά εφικτού, σε ένα σύστημα που καταρρέει. Αλλωστε, στη Φλόριντα έχει ήδη αρχίσει η σχολική χρονιά (οπότε τα παιδάκια έχουν ήδη γραφτεί για φέτος) και, επιπλέον, μετά την κατακραυγή ανακοινώθηκε ότι η κατάργηση θα εφαρμοστεί έπειτα από 90 ημέρες και δεν θα αφορά και όλα τα εμβόλια. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν κάποια πράγματα που μπορεί κανείς να πει γι’ αυτή την είδηση και, κατά τη γνώμη μου, κυρίως δύο.
Πρώτα απ’ όλα, το απίστευτο επιχείρημα του «γενικού χειρούργου», που υποτίθεται ότι είναι και γιατρός, με πτυχίο από το Χάρβαρντ: ότι, λέει, τα εμβόλια για τα παιδιά δεν πρέπει να είναι υποχρεωτικά, αλλά οι γονείς να επιλέγουν αν θα τους τα κάνουν. Στο πνεύμα της ελευθερίας και της ατομικής ευθύνης αυτό, που υποτίθεται ότι είναι βασική αξία στη χώρα εκείνη, και ειδικά στον Νότο. Σου λέει, ποιος είναι υπεύθυνος για να παίρνει όλες τις αποφάσεις που αφορούν τα παιδιά; Το κράτος; Οχι βέβαια. Οι γονείς και κανένας άλλος. Οπότε, αν ο γονιός δεν θέλει το παιδί του να κάνει κανένα εμβόλιο, δικαίωμά του. Λογικό δεν ακούγεται;
Οχι, βέβαια. Οχι. Δεν ακούγεται λογικό. Το ξέρω.
Στην Πολιτεία της Φλόριντα είναι υποχρεωτική η φοίτηση στο σχολείο. Δεν είναι στην ευχέρεια των γονέων το αν τα παιδιά τους θα λάβουν μόρφωση. Αυτή δεν είναι αποκλειστικά δική τους απόφαση. Βεβαίως, καθότι βρισκόμαστε στη Φλόριντα, εκεί επιτρέπεται το «homeschooling», η επιλογή για κάποιους γονείς να κρατάνε τα παιδιά τους στο σπίτι και να τους προσφέρουν εκπαίδευση οι ίδιοι. 150.000 παιδάκια (σε σύνολο 3,5 εκατ. μαθητών) το υφίστανται αυτό σήμερα. Αλλά και σε αυτή την περίπτωση, το κράτος παρεμβαίνει. Θέτει κανόνες στους γονείς στο τι γνώσεις οφείλουν να αποκτήσουν τα παιδιά τους, ανάλογα με την ηλικία. Επιπλέον, όπως και σε όλες τις χώρες του κόσμου, υπάρχουν αρμόδιες υπηρεσίες που, όταν διαπιστώνεται ότι οι γονείς παίρνουν «ελεύθερα» αποφάσεις για τα παιδιά τους που τα βάζουν σε κίνδυνο, όταν τα παραμελούν, τα κακοποιούν ή τα φροντίζουν ανεπαρκώς, επεμβαίνουν, ακόμα και μεταφέροντας τα παιδιά εκτός οικογένειας. Κανένας δεν διαμαρτύρεται για τον περιορισμό αυτών των «ελευθεριών». Γι’ αυτό σας έλεγα για την «περφόρμανς» αυτών των πολιτικών εξαγγελιών. Είναι βουτηγμένες στην υποκρισία και τις αντιφάσεις.
Οταν οι άνθρωποι ζουν σε κοινωνίες, μαζί με άλλους ανθρώπους, η ελευθερία τους δεν μπορεί να είναι απόλυτη. Και ακραιφνείς φιλελεύθεροι το αναγνωρίζουν και το αποδέχονται: στο πλαίσιο μιας ευνομούμενης κοινωνίας, απολύτως κανένας δεν κάνει ό,τι θέλει. Μέσα από αιώνες συνύπαρξης, μέσα από θεσμούς που συνδιαμορφώσαμε, έχει φτιαχτεί ένα πλαίσιο από βασικούς κανόνες τους οποίους οφείλουμε να ακολουθούμε όλοι. Κι αυτό ισχύει σε κάθε κοινωνία, ακόμα και στις πιο ατομικιστικές.
Στην περίπτωση των εμβολίων, αυτό το βασικό στοιχείο της σύγχρονης κοινωνικής πραγματικότητας βρίσκει την ακραία εφαρμογή του. Οι παιδικοί εμβολιασμοί δεν είναι μια πράξη υγείας που κάποιος κάνει για τον εαυτό του ή για το παιδί του, αλλά μια συλλογική πράξη. Κάτι που κάνουμε όλοι μαζί. Αν οι μισοί άνθρωποι κάνουν εμβόλιο κατά της πολιομυελίτιδας, αυτό δεν σημαίνει σχεδόν τίποτε. Κάποιοι θα προστατευτούν, αλλά η ασθένεια θα συνεχίσει να σαρώνει την κοινωνία και τις επόμενες γενιές, και θα έχουμε και πρόωρους θανάτους και οικογενειακές τραγωδίες, και ακόμα και εμβολιασμένους να κολλάνε και να νοσούν. Αν όμως πάνω από το 85% των ανθρώπων κάνουν το εμβόλιο κατά της πολιομυελίτιδας, η πολιομυελίτιδα θα εξαφανιστεί από τον κόσμο. Μέσα σε σχετικά μικρό χρονικό διάστημα, η ασθένεια θα σβήσει. Δεν θα αρρωσταίνει κανένας. Το ίδιο ισχύει και για όλες τις γνωστές μολυσματικές ασθένειες, και αυτά είναι πράγματα γνωστά, καλά μελετημένα εδώ και δεκαετίες. Γι’ αυτό στις προηγμένες χώρες του κόσμου οι εμβολιασμοί των παιδιών είναι υποχρεωτικοί (και γι’ αυτό δεν υπάρχει πια πολιομυελίτιδα σχεδόν πουθενά στον κόσμο) και γι’ αυτό κανένας πουθενά δεν διαμαρτυρόταν για κανέναν περιορισμό της «ελευθερίας» του σε αυτό το θέμα, ηχηρά ή αποτελεσματικά, τουλάχιστον. Μέχρι πρόσφατα.
Ο «γενικός χειρούργος», φυσικά, που ήρθε στα πράγματα εν μέσω πανδημίας, λέγοντας διάφορες παλαβομάρες για τις μάσκες και τα εμβόλια και τότε, τα ξέρει αυτά. Δεν τον νοιάζει καμία «ελευθερία», αλλά η πολιτική περφόρμανς στο MAGA κοινό της Πολιτείας, που θα στήριζε το οτιδήποτε πάει κόντρα στους «woke libs» – ακόμα και την ιλαρά. Ο «γενικός χειρούργος» δήλωσε ανερυθρίαστα στην τηλεόραση ότι δεν έκαναν καμία πρόβλεψη ή προβολή για το ποιες συνέπειες θα έχει η εφαρμογή αυτής της πολιτικής στην υγεία των παιδιών της Πολιτείας. Αφού δεν τους νοιάζει. Βεβαίως, στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ έκαναν αμέσως τους υπολογισμούς (δεν είναι δύσκολοι) και βρήκαν ότι μια μείωση των εμβολιασμών με το MMR μόνο κατά 15% θα σημαίνει ένα εκατομμύριο παιδάκια με ιλαρά στη Φλόριντα και έως και 3.000 άχρηστοι θάνατοι από την ασθένεια τα επόμενα 25 χρόνια.
Για πρώτη φορά στην Ιστορία του είδους μας είμαστε μεν πιο κοντά ο ένας στον άλλο από ποτέ, είμαστε περισσότεροι αριθμητικά από ποτέ, έχουμε καλύτερη πρόσβαση σε πληροφόρηση και ενημέρωση από ποτέ, αλλά παρ’ όλα αυτά τώρα έχει αρχίσει να καταρρέει η ίδια η ικανότητά μας να υπάρχουμε στην ίδια πραγματικότητα. Αυτό είναι το δεύτερο πράγμα που αξίζει να σχολιάσει κανείς από την είδηση της Φλόριντα, κατά τη γνώμη μου.
Αν ένα υπολογίσιμο κομμάτι του πληθυσμού έχει αρχίσει να απορρίπτει ακόμα και τα βασικά, ακόμα και τους πιο καλά κατανοητούς, αλλεπάλληλα τεκμηριωμένους και εξαντλητικά μελετημένους θριάμβους του είδους μας, τότε δεν μπορούμε να μιλάμε πια για ένα είδος, για έναν κόσμο. Τα εμβόλια είναι ένα από τα καλύτερα πράγματα που έχουν συμβεί ποτέ, ένα αξεπέραστο θαύμα. Εδώ και 200 χρόνια σώζουν εκατοντάδες εκατομμύρια ζωές, έχουν βοηθήσει να πέσει η παιδική θνησιμότητα στο ναδίρ, και αυτά είναι πράγματα που ξέρουν καλά και αποδέχονται όλοι οι «κανονικοί» ως ένα από τα βασικά δεδομένα του κόσμου μας. Πάντα υπήρχαν, φυσικά, «αρνητές», άνθρωποι με αφέλεια ή συμφέρον, που πίστευαν (ή έλεγαν ότι πίστευαν) άλλα πράγματα. Αλλοι νόμιζαν ότι μας ψεκάζουν, ότι άνθρωποι ποτέ δεν πήγαν στη Σελήνη ή ότι η Γη είναι επίπεδη. Πάντα υπήρχαν και τέτοιοι. Αλλά ήταν στο περιθώριο του κόσμου μας. Οι απόψεις τους ήταν εκτός πλαισίου. Αυτή είναι η μεγαλύτερη αλλαγή της εποχής μας. Τώρα οι άνθρωποι αυτοί γίνονται υπουργοί Υγείας. Και δεν είναι μόνο θέμα κακής ενημέρωσης ή ευάλωτων που πέφτουν θύματα επιτήδειων που τους πουλάνε συμπληρώματα διατροφής και θεωρίες συνωμοσίας. Είναι η πλήρης αποκόλληση από τον κόσμο μας, σε άλλα, περίκλειστα σύμπαντα με άλλους, καινούργιους κανόνες. Η λογική, τα επιχειρήματα, τα στοιχεία, η βιβλιογραφία, τίποτε από αυτά δεν έχουν κανένα αποτέλεσμα – ένα μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού περνά σε έναν post-factual κόσμο, με τον οποίο δεν υπάρχει καμία επικοινωνία, καμία ανταλλαγή ιδεών ή απόψεων, καμία ευελιξία στάσης και γνώμης.
Τι μας οδηγεί σε αυτό το σημείο; Η κατάληψη της πληροφόρησης και της ενημέρωσης ολόκληρου του ανθρώπινου είδους από μια χούφτα γιγάντιες (κυρίως αμερικανικές) εταιρείες τεχνολογίας έπαιξε, φυσικά, κομβικό ρόλο. Οι ίδιοι άνθρωποι που διεκδικούν «ελευθερία» αφήνονται έρμαια των αλγόριθμων, παραδίδονται στα feeds της Meta και του YouTube και πορεύονται έτσι, ολοένα και πιο σίγουροι, έξαλλοι, παραπληροφορημένοι και «ελεύθεροι». Φυσικά δεν είναι τόσο απλό το φαινόμενο. Δεν έπιασε ο αλγόριθμος τους λογικούς για να τους μετατρέψει σε «ψεκασμένους» με το ζόρι. Είναι μια διαδικασία ριζοσπαστικοποίησης που συμβαίνει σταδιακά, που δεν επηρεάζει όλους το ίδιο, που όμως λειτουργεί σε ένα βασικό, ενιαίο υπόβαθρο: στη διάβρωση της ιδέας της αντικειμενικής αλήθειας. Αυτό κάνουν οι αλγόριθμοι: σπέρνουν την αμφιβολία ακόμα και για δεδομένα, καλά γνωστά και καθολικά αποδεκτά πράγματα, εκεί όπου έχει εύφορο έδαφος για να βλαστήσει και μετά την ποτίζει με οργή, άφθονη οργή, με αντάλλαγμα το engagement. Είναι περίπλοκο. Αλλά οι ολιγάρχες βγάζουν δισεκατομμύρια, που είναι και το βασικό ζητούμενο, από ό,τι φαίνεται.
Και φτάνουμε, σήμερα, εδώ. Το σημαντικότερο πρόβλημα με εξαγγελίες σαν την κατάργηση της υποχρεωτικότητας των παιδικών εμβολιασμών στη Φλόριντα δεν είναι οι επιδημίες που θα ακολουθήσουν αναπόφευκτα, η επανεμφάνιση ξεχασμένων ασθενειών, οι θάνατοι, η δυστυχία. Ακόμα τραγικότερο είναι τo ότι δεν διαφαίνεται κανένας τρόπος αναστροφής αυτής της πορείας. Την εξάπλωση αυτών των νέων, τοξικών διχασμών σε όλες τις κοινωνίες του αναπτυγμένου κόσμου την παρακολουθούμε εδώ και πάνω από δέκα χρόνια, πια, και βλέπουμε ξεκάθαρα ότι προχωράνε μόνο προς μία κατεύθυνση: βαθαίνουν. Και το κομμάτι που έχει αποκοπεί, που στις ΗΠΑ μπορεί να είναι το 40% του πληθυσμού, σε άλλες χώρες λιγότερο, σε άλλες ίσως και περισσότερο, δεν μοιάζουν να έχουν γυρισμό. Ποιο ρεαλιστικό σενάριο θα έφερνε το «MAGA» κίνημα πίσω σε έναν κόσμο που πιστεύει στην επιστήμη, στις δημοκρατικές αξίες, στη διάκριση των εξουσιών ή στο δικαίωμα των «αντιπάλων» να εξακολουθούν να υπάρχουν; Δεν υπάρχει κανένα. Πού θα πάει το πράγμα; Πώς θα ξεσπάσει όλη η κοινωνική ένταση που συσσωρεύεται στις κοινωνίες μας; Σε εμφυλίους; Σε διασπάσεις κρατών; Σε ακόμα περισσότερους πολέμους;
Το σίγουρο είναι ένα: δεν θα είναι μόνο τα παιδιά της Φλόριντα που θα υποφέρουν.
