Δεν είναι λίγες οι φορές στο παρελθόν που μυθιστορήματα και ποιήματα ενέπνευσαν ανοιχτά και ξεκάθαρα μουσικούς, ιδιαίτερα του ροκ, να γράψουν τραγούδια που άφησαν εποχή. Από το “White Rabbit” των Jefferson Airplane βασισμένο στο διάσημο μυθιστόρημα του Λιούις Κάρολ, «Η Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων», στο “Ramble On” των Led Zeppelin με άμεση αναφορά και επιρροή από τον «Αρχοντα των Δαχτυλιδιών» του Τόλκιν, και από το τραγούδι των Metallica “For Whom The Bell Tolls” εμπνευσμένο από το ομώνυμο μυθιστόρημα του Ερνεστ Χέμινγουεϊ, στο “Sympathy For The Devil” των Rolling Stones επηρεασμένο ανάμεσα σε άλλα και από το περίφημο μυθιστόρημα «Ο Μαιτρ Και Η Μαργαρίτα» του Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ. Αυτά είναι ορισμένα από τα μεγάλα ροκ τραγούδια μιας γενιάς που βρήκε μέσα στα βιβλία τις μεγάλες ιδέες και το βάθος των χαρακτήρων για να τις μετατρέψει σε σπουδαία τραγούδια. Για να μην επεκταθώ στην κλασική μουσική και στη σύνδεσή της με τα μεγάλα έργα της λογοτεχνίας.
Εδώ και αρκετά χρόνια όμως φαίνεται ότι έχει δημιουργηθεί μια καινούργια και μεγάλη ομάδα συγγραφέων για τους οποίους η μουσική είναι μια δεύτερη φύση που συν-λειτουργεί δημιουργικά ως πηγή έμπνευσης και εμβάθυνσης στο συγγραφικό τους έργο. Για όσους αγαπάμε τη μουσική και έχουμε μια καθημερινή διαδραστική σχέση μαζί της, όταν εμφανίζεται μέσα σε ένα μυθιστόρημα απογειώνει την απόλαυση του κειμένου που ταυτόχρονα αποκτάει μία ανάγλυφη διάσταση.
Το πρώτο βιβλίο που διάβασα στο οποίο η μουσική είχε έναν πολύ δημιουργικό ρόλο και συντρόφευε τους χαρακτήρες ήταν στο περίφημο «Στον Δρόμο» του Τζακ Κέρουακ. Στο μυθιστόρημα η τζαζ δεν αναφέρεται απλά, αλλά είναι αυτή ουσιαστικά που φτιάχνει την πρόζα του Κέρουακ. Ο Κέρουακ με τη γραφή του και τη ματιά του μιμείται την ενέργεια του μπίμποπ εκείνης της εποχής που συμβολίζει την ελευθερία στη μεταπολεμική Αμερική.
Σήμερα βρίσκω σε όλο και πιο πολλά βιβλία μουσικές και τραγούδια. Αλλες φορές γίνονται μέρος της ταυτότητας και της προσωπικότητας των χαρακτήρων και ιδιαίτερα του κεντρικού, ενώ άλλες φορές δημιουργούν ατμόσφαιρα. Ενίοτε πυροδοτούν τη μνήμη και τη νοσταλγία και σε πολλές περιπτώσεις τα τραγούδια με την παρουσία τους προσδίδουν αληθοφάνεια και ρεαλισμό.
Ο Ιάπωνας Χαρούκι Μουρακάμι δεν χάνει στιγμή αλλά και σελίδα μέσα σε πολλά και διαφορετικά μυθιστορήματά του, όπως στο «Νορβηγικό Δάσος» και στο «Ο Κάφκα στην Ακτή», που να μη βάλει τη μουσική στο κέντρο της αφήγησής του. Αποκαλύπτει μια πολύ βαθιά αγάπη και γνώση για τη μουσική. Φαίνεται ότι έχει περάσει αμέτρητες ώρες ακούγοντας μουσική προσπαθώντας να ανακαλύψει τον πυρήνα και την ουσία της. Το soundtrack των βιβλίων του είναι εκλεκτικό. Αγαπάει την τζαζ, ξέρει πολύ καλά την κλασική και λατρεύει το ύφος και την αισθητική της ποπ και της ροκ, ιδιαίτερα της δεκαετίας του ’60. Κάθε του επιλογή αποκαλύπτει τη διάθεσή του αλλά και πυροδοτεί τη μνήμη και τη νοσταλγία με ένα μοναδικό τρόπο. Οι Beatles αλλά και οι Beach Boys είναι σταθερές αναφορές στα βιβλία του όπως και οι Simon and Garfunkel, ο Μάιλς Ντέιβις αλλά και ο Ντιουκ Ελινγκτον. Ο Σούμπερτ είναι από τους αγαπημένους και εμφανίζεται αρκετές φορές στα βιβλία του και ιδιαίτερα στο «Ο Κάφκα στην Ακτή» με μια εκπληκτική σονάτα για πιάνο.
Ο Βρετανός Τζόναθαν Κόου είναι μουσικός του ωδείου και έχει και την ιδιότητα του συνθέτη. Χρησιμοποιεί τη μουσική μέσα στα μυθιστορήματά του για να συμβολίσει την αλλαγή τόσο σε προσωπικό όσο και σε κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο. Οι μουσικές αναφορές του πηγάζουν από την αγγλική φολκ της δεκαετίας του ’70 με συγκροτήματα όπως οι Caravan και οι Hatfield & the North, ακούσματα πολύ ιδιαίτερα και μοναδικά.
Οπως είναι και οι επιλογές του από μουσικά θέματα του Μπράιαν Ινο και της γενιάς του new wave. Στα βιβλία του πολλές φορές χρησιμοποιεί τη μουσική ως ένα βοήθημα, ένα εργαλείο με το οποίο ανασύρει νοσταλγικές μνήμες. Ταυτόχρονα ασκεί κριτική στο παρελθόν όπως κάνει στα μυθιστορήματά του «O ιδιωτικός βίος του Μάξουελ Σιμ» και «Η λέσχη των τιποτένιων».
Στην περίπτωση του Νικ Χόρνμπι η μουσική δεν είναι απλά ένα κομμάτι των βιβλίων του αλλά η πρωταγωνίστρια των ιστοριών του. Κάθε φορά που κυκλοφορεί ένα καινούργιο βιβλίο, έχεις τη λαχτάρα να δεις ποια τραγούδια θα έχει διαλέξει για να τα βάλει μες στην ιστορία του και με ποιον τρόπο θα εξηγήσει τη συναισθηματική αξία που έχουν οι καλλιτέχνες αλλά και τα τραγούδια για τον ίδιο και τη ζωή του. Το 2002 κυκλοφόρησε ένα βιβλίο, το “Songbook-31 Songs” με ακριβώς αυτό το θέμα. Τριάντα μία επιλογές τραγουδιών και καλλιτεχνών όπως Μπρους Σπρίνγκστιν, Αρίθα Φράνκλιν, Μάρβιν Γκέι, The Clash, Πάτι Σμιθ, Ροντ Στιούαρτ. Είναι τα τραγούδια που χαρακτηρίζουν τη ζωή του. Το παράδοξο με τις επιλογές του Χόρνμπι είναι ότι με αυτές ταυτίζονται πολλές γενιές σε πολλά και διαφορετικά μέρη του κόσμου. Για τους μουσικόφιλους, αλλά και τους κινηματογραφόφιλους, το βιβλίο του “High Fidelity” είναι η απόλυτη Βίβλος, κάτι σαν τις Δέκα Εντολές του Μωυσή, και ο λόγος που δεκάδες χιλιάδες ροκάδες επισκέφτηκαν τα βιβλιοπωλεία στα τέλη του περασμένου αιώνα.
Πρόσφατα προέκυψε και ένας καινούργιος συγγραφέας, ο Κάλεμπ Αζούμα Νέλσον. Και στα δύο βιβλία του, την «Ανοιχτή Θάλασσα» και το «Μικροί Κόσμοι» που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Μεταίχμιο σε μετάφραση Αλέξη Καλοφωλιά δίνει στη μουσική και στα τραγούδια έναν κυρίαρχο ρόλο. Τα τραγούδια που επιλέγει ο Νέλσον μιλούν για την ταυτότητά του και τις ρίζες του, τη σχέση του με την οικογένειά του και τις μνήμες του. Ο Νέλσον τοποθετεί τη μουσική στα βιβλία του με τέτοιον τρόπο ώστε ο ήρωας του βιβλίου του να μας είναι ακόμα πιο οικείος συναισθηματικά. Επιλέγει παλιότερα σόουλ κομμάτια του Τζέιμς Μπράουν, της Αρίθα Φράνκλιν, του Αλ Γκριν και της Λόριν Χιλ, τζαζ του Κολτρέιν αλλά και του Φέροου Σάντερς και φυσικά και πιο σύγχρονα R & B της Σολάνζ και του Ντάντζελο.
Ως νέος της εποχής του –είναι 34 χρονών–, μας δίνει τη δυνατότητα να ακούσουμε την play list κάθε του βιβλίου στο Spotify μέσα από ένα QR Code. Είναι μια άλλη καινούργια εποχή.
Blender Spotify list
Στο Spotify μπορείτε να βρείτε μεγάλες λίστες με τα τραγούδια που «ακούγονται» στα βιβλία του Μουρακάμι και του Νέλσον. Για τους υπόλοιπους συγγραφείς θα πρέπει να αναζητήσετε στο YouTube και στο facebook λίστες που έχουν φτιάξει οι αναγνώστες τους, αν και δεν είναι επίσημες. Το σάουντρακ του “High Fidelity” φυσικά και υπάρχει. Εφτιαξα μια λίστα διάρκειας μιας ώρας με ορισμένα από τα τραγούδια που αναφέρονται στο κείμενο. Ως ορεκτικό.
