Το 1904 η Μάρθα Στιούερτ Χάσκελ, μια πλούσια κυρία από τη μικρή πόλη Ντέρμπι Λάιν της Πολιτείας Βερμόντ, δώρισε ένα ολοκαίνουργιο κτίριο, το οποίο θα φιλοξενούσε μια μικρή όπερα και μια δανειστική βιβλιοθήκη, στην τοπική κοινότητα. Αλλά η φιλανθρωπική της δωρεά είχε μια μοναδική ιδιαιτερότητα. Η πόλη Ντέρμπι Λάιν είναι χτισμένη πάνω στα σύνορα των Ηνωμένων Πολιτειών με τον Καναδά. Από την άλλη πλευρά των συνόρων βρίσκεται μια άλλη πόλη, το Στάνστεντ. Οι δυο πόλεις είναι λίγο πολύ σαν μία. Ενώνονται με κοινούς δρόμους και μοιράζονται το ίδιο δίκτυο ύδρευσης και αποχέτευσης. Αλλά η γραμμή των συνόρων διχοτομεί τις γειτονιές, διασχίζοντας κυρίως δρόμους, πεζοδρόμια και άδεια οικόπεδα. Η κυρία Χάσκελ είχε την εξής ιδέα: θα έφτιαχνε την καινούργια βιβλιοθήκη/όπερα σε ένα οικόπεδο το οποίο έτεμνε η γραμμή των συνόρων. Οπότε η γραμμή θα διχοτομούσε και το ίδιο το κτίριο. Το μισό θα ήταν από την πλευρά των ΗΠΑ, το άλλο μισό από την πλευρά του Καναδά. Ο σκοπός ήταν να φτιαχτεί ένα μέρος που ενώνει τις κοινότητες και των δύο πόλεων, που φέρνει τους ανθρώπους πιο κοντά, και σφυρηλατεί συνεργασία, συνδέσεις και σχέσεις μέσα από τη συγκολλητική δύναμη της μουσικής και της γνώσης.
Και έτσι έγινε.
Από τότε η «Δωρεάν Βιβλιοθήκη και Οπερα Χάσκελ», πέρα από όλα τα άλλα, είναι και ένα σύμβολο. Τα περισσότερα ράφια με τα βιβλία βρίσκονται στην πλευρά του Καναδά, το ίδιο και η σκηνή της όπερας, αλλά τα καθίσματα και η κεντρική είσοδος βρίσκονται στην πλευρά των ΗΠΑ. Μόνο μια μαύρη ταινία στο πάτωμα δείχνει πού τελειώνει η μία χώρα και πού αρχίζει η άλλη. Δεν υπάρχει κανένα άλλο σημάδι. Ανθρωποι έρχονταν από τα πέρατα της Γης για να διασχίσουν χώρες μέσα σε μια βιβλιοθήκη, κυριολεκτικά. Και, βέβαια, μέλη γράφονταν πολίτες και από τις δυο κολλητές πόλεις και επισκέπτονταν τη βιβλιοθήκη τους ή έρχονταν να παρακολουθήσουν τις παραστάσεις χωρίς κανέναν περιορισμό.
Μέχρι τώρα.
Γιατί τώρα ήρθε ο Τραμπ.
Η δικαιολογία που έχει ανακαλύψει/φουσκώσει το καθεστώς Τραμπ για να επιβάλει ασφυκτικούς ελέγχους και περιορισμούς στα σύνορα με τον Καναδά (αλλά και για άλλα παλαβά μέτρα, όπως τους δασμούς στο εμπόριο) είναι, βεβαίως, η παράνομη είσοδος μεταναστών και το λαθρεμπόριο ναρκωτικών. Μπαίνει φαιντανύλη (ένα εξαιρετικά δραστικό συνθετικό οπιοειδές) από τον Καναδά, λέει, οπότε πρέπει να θωρακίσουμε τα σύνορα. Οπως οι περισσότεροι αξιωματούχοι ανά τον κόσμο που βροντοφωνάζουν για τα σύνορά τους σε καιρό ειρήνης, και αυτό το καθεστώς λέει ψέματα. Και ειδικά σε αυτήν την περίπτωση, λέει κραυγαλέα ψέματα. Λιγότερο από 0,2% της φαιντανύλης που μπαίνει στις ΗΠΑ προέρχεται από τον Καναδά. Σε ολόκληρο το 2024 οι αρχές εντόπισαν όλα κι όλα 20 κιλά που λαθρέμποροι προσπάθησαν να περάσουν από αυτό, το μεγαλύτερο χερσαίο σύνορο του κόσμου (στο ίδιο διάστημα από τα σύνορα με το Μεξικό πήγαν να περάσουν 10 τόνους).
Αλλά βέβαια δεν τους νοιάζουν τα ναρκωτικά. Δεν τους ενδιαφέρει η μετανάστευση. Τα έχουμε ξαναπεί: όλα αυτά είναι μόνο μια δικαιολογία, αφορμή για το περφόρμανς. Για παράσταση, για ειδήσεις, για να βγουν οπλισμένοι μασκοφόροι στρατιώτες του καθεστώτος στον δρόμο. Η υπεραντίδραση σε ανύπαρκτα προβλήματα είναι κοινό χαρακτηριστικό όλων των ανελεύθερων καθεστώτων του κόσμου, για να πυροδοτήσουν εντάσεις, για να κατασκευάσουν αφορμές για «στρατιωτικούς νόμους» και «μέτρα έκτακτης ανάγκης» και για να κρατάνε τον κόσμο διαρκώς τρομοκρατημένο. Βλέπουμε τις συνέπειες με κραυγαλέο τρόπο στο Λος Αντζελες. Νομίζω ότι ακόμα πιο γλαφυρά, αν και πολύ πιο ήπια, τις βλέπουμε στη Δωρεάν Βιβλιοθήκη και Οπερα Χάσκελ.
Μία φορά έχει καταγραφεί απόπειρα να περάσει κάποιος κάτι παράνομα μέσα από τη Δωρεάν Βιβλιοθήκη και Οπερα Χάσκελ. Μία (αριθ. 1). Προσπάθησε κάποιος να περάσει και τα 20 κιλά φαιντανύλης από εκεί μέσα; Τα άφησε στα ράφια ή κάτω από κανένα κάθισμα, για να τα πάρει κάποιο «μουλάρι» να τα μεταφέρει παρακάτω, στο Βερμόντ; Οχι. Μια φορά, πριν από δεκαπέντε χρόνια, κάποιος είχε προσπαθήσει να περάσει μια τσάντα γεμάτη όπλα, προς τον Καναδά. Και να σας πω και κάτι άσχετο, αλλά αξιοσημείωτο; Θα το πω: ήταν Ελληνας. Αλέξη Βλάχο τον λέγανε, από το Μόντρεαλ. Τον πιάσανε και έφαγε 4 χρόνια φυλακή. Αυτή ήταν η μοναδική περίπτωση που κάποιος προσπάθησε να περάσει κάτι παράνομο από αυτό το μέρος, και μάλιστα προς την άλλη κατεύθυνση. Αλλά βέβαια αυτό δεν έχει καμία σημασία. Αμέσως μετά τις εκλογές, οι αμερικανικές αρχές κατέφτασαν και στη Δωρεάν Βιβλιοθήκη και Οπερα Χάσκελ.
Σήμερα οι Καναδοί που είναι μέλη της βιβλιοθήκης μπορούν να μπουν από την κεντρική είσοδο (που βρίσκεται στις ΗΠΑ) και να χρησιμοποιήσουν τις υπηρεσίες της, αλλά μόνο αν έχουν μαζί τους την κάρτα μέλους. Ο περιορισμός αυτός δεν ισχύει για τους Αμερικανούς, που μπορούν να μπαίνουν ελεύθερα. Και αυτό θα ισχύει μόνο μέχρι τα τέλη του Σεπτεμβρίου. Από την 1η Οκτωβρίου οι Καναδοί θα απαγορεύεται να μπουν στο κτίριο από την είσοδο που βρίσκεται στην πλευρά των ΗΠΑ, εκτός κι αν έχουν περάσει πρώτα από τον συνοριακό σταθμό που βρίσκεται μερικά τετράγωνα παρακάτω, για να πάρουν ειδική άδεια. Οσοι δεν έχουν τέτοια άδεια θα μπορούν να μπουν μόνο από μια έξοδο κινδύνου που υπάρχει στην καναδική πλευρά, η οποία ανακατασκευάστηκε βιαστικά μετά την εκλογή του Τραμπ.
Νομίζω ότι αυτή η ειδική ανακατασκευή μιας εξόδου κινδύνου σε μια δανειστική βιβλιοθήκη που χτίστηκε ειδικά για να συμβολίζει τη συνεννόηση και τη συναδέλφωση των λαών, αυτή η μόλυνση ενός πράγματος που ήταν καλό, αγνό και όμορφο από στείρα, σκέτη, ανόητη και ανώφελη μοχθηρία είναι ο καλύτερος τρόπος για να συνοψίσει κανείς ό,τι συμβαίνει στις Ηνωμένες Πολιτείες σήμερα. Το χαρακτηριστικότερο σύμβολο του τέλους της αμερικανικής φιλελεύθερης δημοκρατίας μπορεί να μην είναι ούτε αθώοι που απάγονται και αποστέλλονται σε κολαστήρια ξένων χωρών χωρίς δίκη ούτε χρυσαφένια αεροπλάνα-δωροδοκίες για τον πρόεδρο-μονάρχη ούτε ο ICE που ξυλοκοπεί Αμερικανούς διαδηλωτές. Ισως είναι το γεγονός ότι στη Δωρεάν Βιβλιοθήκη και Οπερα Χάσκελ δεν επιτρέπεται πια να βγεις από διαφορετική πόρτα από αυτήν που μπήκες.
