Τελικά η απελευθέρωση κράτησε μετά βίας μία εβδομάδα. Χθες ο Ντόναλντ Τραμπ υποχρεώθηκε σε αναδίπλωση, ανακοινώνοντας ότι «παγώνει» για 90 ημέρες όλους τους «ανταποδοτικούς δασμούς» –συντριπτικά υψηλούς σε κάποιες περιπτώσεις– που είχε επιβάλει μόλις επτά ημέρες νωρίτερα σε εκείνη την πανηγυρική τελετή στον Λευκό Οίκο. Η μία κρίσιμη εξαίρεση ήταν η Κίνα, με την οποία ο εμπορικός πόλεμος τις τελευταίες μέρες κλιμακώθηκε σε ακραίο βαθμό. Ο παράγοντας που φαίνεται ότι έπεισε τον Τραμπ να κάνει πίσω ήταν οι δυσοίωνες εξελίξεις στην αγορά ομολόγων, με την αύξηση των αποδόσεων να απειλούν το καθεστώς των Treasuries ως ασφαλούς καταφυγίου για τους επενδυτές.
Στο άκουσμα της νέας αλλαγής πολιτικής, οι χρηματιστηριακοί δείκτες εκτοξεύθηκαν παγκοσμίως, μετά την κατάρρευση που ξεκίνησε στις 2 Απριλίου. Η ανακούφιση, ωστόσο, θα είναι πρόσκαιρη. Ο Τραμπ μπορεί να πείστηκε ότι η επαναφορά του καταστροφικού πειράματος Smoot-Hawley, σε μία εποχή που το διεθνές εμπόριο είναι πολύ μεγαλύτερο κομμάτι της αμερικανικής οικονομίας, δεν ήταν τόσο θεσπέσια ιδέα· μπορεί όμως και όχι. Ποιος ξέρει τι θα γίνει σε 90 μέρες, ή ποια άλλη παλαβή οικονομική θεωρία θα επιχειρήσει να κάνει πράξη στο μεσοδιάστημα; Η αβεβαιότητα που πηγάζει από τον Λευκό Οίκο δρα παραλυτικά για την οικονομική δραστηριότητα, ενώ η εμπορική τιτανομαχία Κίνας-ΗΠΑ θα έχει δυνητικά σφοδρές συνέπειες για την ευρωπαϊκή οικονομία.
Τα χειρότερα έπονται.
→ Οπως πάντα, μπορείτε να με βρείτε στο [email protected] και στο Bluesky, στο @yanpal.bsky.social.
ΤΟ ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ ΤΗΣ ΠΑΥΣΗΣ. Ο Τραμπ είχε περάσει τις μέρες μετά το λανσάρισμα της «Ημέρας Απελευθέρωσης» επιχειρώντας να μεταδώσει ένα μήνυμα στιβαρής ανθεκτικότητας απέναντι στην αναταραχή που είχαν προκαλέσει παγκοσμίως οι ανακοινώσεις του (και χλευάζοντας όσους ανησυχούσαν). Μιλώντας το βράδυ της Τρίτης στην Εθνική Επιτροπή των Ρεπουμπλικανών του Κογκρέσου, έδειξε ότι ήταν υπό πίεση: «Ξέρω τι στο διάολο κάνω», είπε στο ακροατήριό του. Το πρωί της Τετάρτης συνιστούσε στους Αμερικανούς (με όχι πολύ ψύχραιμα κεφαλαία): «ΝΑ ΕΙΣΤΕ ΨΥΧΡΑΙΜΟΙ!» «Ολα θα πάνε καλά», επέμενε.
Το ίδιο απόγευμα, ωστόσο, ανακοίνωσε την παύση των 90 ημερών, με την εξαίρεση της Κίνας. (Οι οριζόντιοι δασμοί 10% που ανακοινώθηκαν την «Ημέρα της Απελευθέρωσης» θα παραμείνουν εν ισχύι.)
Οπως γράφουν στο ρεπορτάζ τους οι New York Times, πριν από την ανάρτησή αυτή, κορυφαία στελέχη της κυβέρνησης, όπως ο υπουργός Οικονομικών –και πρώην hedge fund manager– Σκοτ Μπέσεντ και ο αντιπρόεδρος Τζ. Ντ. Βανς «πίεζαν για μια πιο δομημένη προσέγγιση στην εμπορική σύγκρουση που θα επικεντρωνόταν στην απομόνωση της Κίνας», στέλνοντας παράλληλα ένα ευρύτερο μήνυμα ότι ο Τραμπ το εννοεί όταν λέει ότι θέλει να αντιμετωπίσει τις ανισορροπίες στο εμπόριο (όπως τις αντιλαμβάνεται) εις βάρος των Ηνωμένων Πολιτειών.
Νωρίτερα χθες, οι επενδυτές είχαν αρχίσει να ξεφορτώνονται αμερικανικά ομόλογα, οδηγώντας την απόδοση του δεκαετούς Treasury πάνω από το 4,5%. Ο πρώην υπουργός Οικονομικών Λάρι Σάμερς σχολίασε την εξέλιξη στο X, σημειώνοντας ότι οι χρηματαγορές αντιμετωπίζουν τις Ηνωμένες Πολιτείες «σαν μία προβληματική αναδυόμενη οικονομία».
Μετά την αναδίπλωση, οι άνθρωποι του προέδρου επιχείρησαν να πείσουν τα ΜΜΕ ότι αυτό ήταν το σχέδιο εξαρχής – ότι ο συγγραφέας του «Art of the Deal» είχε κάνει πάλι το θαύμα του. Ο Μπέσεντ μάλιστα επιχείρησε να διαψεύσει ότι η αγορά ομολόγων ήταν αυτή που υποχρέωσε τον Τραμπ να υποχωρήσει. Στον πραγματικό κόσμο, ο Τραμπ δεν εξασφάλισε τίποτα ως αντάλλαγμα για την παύση. Ο ίδιος άλλωστε, μιλώντας σε δημοσιογράφους χθες λίγο μετά την ανακοίνωση, υπονόμευσε την επικοινωνιακή επιχείρηση διάσωσης της εικόνας του, λέγοντας ότι αντέδρασε στον πανικό στις αγορές.
TIT-FOR-TAT ΜΕΧΡΙ ΤΕΛΙΚΗΣ ΠΤΩΣΕΩΣ; Στο μέτωπο της Κίνας, από την άλλη, η αμοιβαία κλιμάκωση συνεχίζεται αδυσώπητα. Το Πεκίνο απάντησε στην «Ημέρα Απελευθέρωσης» την περασμένη Παρασκευή με (επιπρόσθετους) δασμούς 34% σε όλες τις εισαγωγές από τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Τη Δευτέρα, μέσω Truth Social, ο Τραμπ απείλησε, αν το μέτρο αυτό δεν αποσυρόταν έως την Τρίτη, να επιβάλει την Τετάρτη επιπλέον επιβάρυνση 50% στις εισαγωγές από την Κίνα. Το Πεκίνο δεν συμμορφώθηκε με τις υποδείξεις, με το υπουργείο Εμπορίου της χώρας να διαμηνύει ότι αν η Ουάσιγκτον κλιμακώσει περαιτέρω την αντιπαράθεση, η Κίνα «θα πολεμήσει μέχρι τέλους». Ετσι, χθες, μαζί με το οριζόντιο 10%, τέθηκαν εν ισχύι δασμοί 104% στα κινεζικά προϊόντα.
Την ίδια μέρα, η Κίνα αύξησε τους δικούς της δασμούς σε αμερικανικά προϊόντα στο 84%. Λίγο αργότερα, στην ίδια ανάρτηση όπου ανακοίνωσε την παύση των 90 ημερών, ο Τραμπ επέβαλε στους Κινέζους εξαγωγείς δασμούς 125%, με άμεση εφαρμογή.
Αξίζει να έχουμε υπόψη μας το μέγεθος αυτού του σοκ: οι διμερείς εμπορικές συναλλαγές ΗΠΑ-Κίνας το 2024 έφτασαν τα 585 δισεκατομμύρια δολάρια. Το έλλειμμα των ΗΠΑ στο εμπόριο αγαθών ήταν 295 δισ. (όχι το 1 τρισεκατομμύριο που λέει ο Τραμπ). Η μεγαλύτερη κατηγορία εισαγωγών από την Κίνα στις ΗΠΑ είναι τα smartphones, που αποτελούν το 9% της συνολικής αξίας των εισαγωγών. Οι εξαιρετικά υψηλοί αυτοί δασμοί, αν δεν μειωθούν, θα οδηγήσουν σε κατάρρευση του διμερούς εμπορίου και σημαντική επιβράδυνση της παγκόσμιας οικονομίας.
Παράλληλα, η Ε.Ε. ειδικά ανησυχεί για τις συνέπειες στην ευρωπαϊκή αγορά της ανακατεύθυνσης, σε μεγάλη κλίμακα, των κινεζικών εξαγωγών από τις ΗΠΑ στην Ευρώπη. Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν μίλησε την Τρίτη με τον Κινέζο πρωθυπουργό, Λι Κιανγκ. Σύμφωνα με την Κομισιόν, συζήτησαν τη δημιουργία ενός μηχανισμού για την παρακολούθηση πιθανής εκτροπής του εμπορίου που προκαλείται από τους δασμούς.
ΔΙΑΠΡΑΓΜΑΤΕΥΣΕΙΣ ΚΑΙ ΔΙΑΚΥΜΑΝΣΕΙΣ. Ηδη από τη Δευτέρα, ο Λευκός Οίκος σηματοδοτούσε ότι θα επιδείξει επιείκεια απέναντι σε χώρες που αντιδρούν με διάθεση συμφιλίωσης και ότι είναι έτοιμος για διαπραγματεύσεις. Ο Αγιατολάχ του προστατευτισμού Πίτερ Ναβάρο μπορεί να επέμενε (σε άρθρο του στους Financial Times) ότι δεν υπάρχει επιστροφή από τα μέτρα της «Απελευθέρωσης», αλλά ο Τραμπ φαίνεται ότι ήδη άκουγε περισσότερο τον Μπέσεντ.
Μιλώντας τη Δευτέρα στο Οβάλ Γραφείο με τον πρωθυπουργό του Ισραήλ δίπλα του, ο Τραμπ είπε ότι οι δασμοί είναι «πολύ σημαντικοί» για την οικονομική του ατζέντα και ότι, σε γενικές γραμμές, θα παραμείνουν εν ισχύι. Παράλληλα όμως, άφηνε ανοιχτό το ενδεχόμενο για «καλές συμφωνίες με κάθε χώρα».
«Μπορούν να υπάρξουν μόνιμοι δασμοί και μπορούν επίσης να υπάρξουν διαπραγματεύσεις επειδή υπάρχουν πράγματα που χρειαζόμαστε πέρα από τους δασμούς», πρόσθεσε.
Οι δηλώσεις αυτές αναδεικνύουν την αντίφαση στον πυρήνα της πολιτικής του Τραμπ για το εμπόριο, εξαιτίας της οποίας είναι περίπου βέβαιο ότι θα πλήξει βαριά την αμερικανική (και την παγκόσμια) οικονομία βραχυπρόθεσμα, με τα μακροπρόθεσμα οφέλη να μοιάζουν τουλάχιστον εξαιρετικά αβέβαια: οι εκπεφρασμένοι στόχοι της βιομηχανικής αναγέννησης των ΗΠΑ και της συλλογής των εκατοντάδων δισεκατομμυρίων σε έσοδα που υπόσχεται διαρκώς ο Τραμπ, προϋποθέτουν οι δασμοί να είναι μόνιμοι. Αν ο κύριος στόχος είναι η χρήση τους ως διαπραγματευτικού εργαλείου για να πετύχει την αλλαγή πολιτικής σε άλλα θέματα, οι πρώτοι δύο στόχοι υπονομεύονται αποφασιστικά. Επιπλέον, παρατείνεται η αβεβαιότητα, που παγώνει τις καταναλωτικές δαπάνες και τις επενδύσεις, και απειλεί να οδηγήσει την αμερικανική οικονομία σε ύφεση, με σφοδρές συνέπειες διεθνώς. But hey – liberation! Kind of…
Στις πρώτες τέσσερις μέρες συναλλαγών μετά την ανακοίνωση του Τραμπ στον Κήπο των Ρόδων, η χρηματιστηριακή αξία του δείκτη S&P μειώθηκε κατά 5,83 τρισεκατομμύρια δολάρια – η μεγαλύτερη πτώση του σε τέσσερις συνεδριάσεις από τότε που δημιουργήθηκε το 1957. Η έναρξη της θητείας του Τραμπ είναι η χειρότερη οποιουδήποτε προέδρου στη σύγχρονη ιστορία όσον αφορά την επίδοση του χρηματιστηρίου. Ευτυχώς που έχασε τις εκλογές η Κάμαλα Χάρις, η νίκη της οποίας, όπως προειδοποιούσε ο αντίπαλός της, θα οδηγούσε σε καθίζηση των αγορών.
ΨΗΓΜΑΤΑ ΚΡΙΤΙΚΗΣ ΕΚ ΤΩΝ ΕΣΩ. Η απειλή μίας νέας χρηματοπιστωτικής κρίσης ήταν τόσο έντονη που αφυπνίστηκαν από τον θεσμικό τους λήθαργο ακόμα και κάποιοι Ρεπουμπλικανοί στο Κογκρέσο. Την Τρίτη, σε ακρόαση του αντιπροσώπου για το Εμπόριο Τζέιμσον Γκριρ στη Γερουσία, ο Ρεπουμπλικανός γερουσιαστής Τομ Τίλις τον πίεσε να απαντήσει ποιος στο επιτελείο του Τραμπ θα φέρει την ευθύνη αν η πολιτική των δασμών προκαλέσει ύφεση. (Χθες, ο Γκριρ κατέθετε στη Γερουσία όταν ο Τραμπ ανακοίνωσε την παύση των 90 ημερών – και ήταν σαφές ότι δεν γνώριζε τίποτα επ’ αυτού.)
Επιπλέον, ο βετεράνος γερουσιαστής των Ρεπουμπλικανών Τσακ Γκράσλεϊ προωθεί νομοσχέδιο με διακομματική υποστήριξη που θα απαιτεί την έγκριση του Κογκρέσου για την επιβολή νέων δασμών. Βουλευτές του κόμματος επεξεργάζονται αντίστοιχο νομοσχέδιο στη Βουλή των Αντιπροσώπων. Υπενθυμίζεται ότι η εξουσία της ρύθμισης των εμπορικών σχέσεων με άλλες χώρες, βάσει ρητής πρόβλεψης του Συντάγματος των ΗΠΑ, ανήκει στο Κογκρέσο.
Ο Τραμπ έκανε χρήση του International Emergency Economic Powers Act (IEEPA), που δίνει στον πρόεδρο ενισχυμένες αρμοδιότητες στην πολιτική εμπορίου σε συνθήκες εκτάκτου ανάγκης. Το ίδιο είχε κάνει και στην περίπτωση των δασμών που επέβαλε στον Καναδά, το Μεξικό και την Κίνα ως απάντηση (υποτίθεται) στην ανεξέλεγκτη παράνομη μετανάστευση και στην εισαγωγή φαιντανύλης στις ΗΠΑ. Οπως σημειώνεται εδώ και άλλου, η επίκληση του IEEPA αποτελεί ένα ακόμα παράδειγμα ωμής κατάχρησης εξουσίας από την πλευρά του Αμερικανού προέδρου.
Ο Τραμπ είναι επίσης πιθανό να επηρεάστηκε από την κριτική υποστηρικτών του στη Wall Street, όπως ο Τζέιμι Ντάιμον της J.P. Morgan και ο αθυρόστομος hedge fund manager Μπιλ Ακμαν, o οποίος παρομοίασε τους ανταποδοτικούς δασμούς με «οικονομικό πυρηνικό πόλεμο». Ο Ακμαν, βέβαια, ίσως μετανιώνοντας για το θάρρος του, έσπευσε να εκθειάσει τον Τραμπ μετά την αναδίπλωση.
ΕΥΡΩΠΑΪΚΑ ΑΝΤΙΠΟΙΝΑ. Χθες επίσης (γεμάτη μέρα), η Ε.Ε. επέβαλε την πρώτη φουρνιά αντιποίνων κατά των ΗΠΑ για τους δασμούς στον χάλυβα και το αλουμίνιο, επί αμερικανικών εξαγωγών συνολικής αξίας 23 δισ. δολαρίων. Οι νέοι ευρωπαϊκοί δασμοί θα εφαρμοστούν σε φάσεις: οι πρώτοι στις 15 Απριλίου, οι επόμενοι στις 15 Μαΐου και οι τελευταίοι την 1η Δεκεμβρίου. Σε ανακοίνωσή της, η Κομισιόν χαρακτήρισε τους αμερικανικούς δασμούς «αδικαιολόγητους και επιζήμιους», επαναλαμβάνοντας την προτίμησή της για κοινά αποδεκτές λύσεις μέσω διαπραγματεύσεων. Τελικά η Ευρωπαϊκή Ενωση αποφάσισε σήμερα να «παγώσει» τους δασμούς προς τις Ηνωμένες Πολιτείες για 90 ημέρες, μετά την κωλοτούμπα Τραμπ.
Κατά τα άλλα η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν πρότεινε τον αμοιβαίο μηδενισμό των δασμών σε όλα τα βιομηχανικά προϊόντα μεταξύ ΗΠΑ και Ε.Ε. Ο Τραμπ, απαντώντας την Τρίτη (πριν από την κωλοτούμπα), είπε ότι δεν του αρκεί η πρόταση της προέδρου της Κομισιόν και είπε ότι οι Ευρωπαίοι θα πρέπει να αγοράσουν αμερικανική ενέργεια αξίας 350 δισ. δολαρίων για να επανεξετάσει το ζήτημα. Ο αριθμός ισοδυναμεί με το μέγεθος του εμπορικού ελλείμματος αγαθών των ΗΠΑ με την Ε.Ε. όπως υπάρχει στο μυαλό του Αμερικανού προέδρου. Στην πραγματικότητα, το έλλειμμα για το 2024 ήταν 235,6 δισ. δολάρια. Εχω αρχίσει πάντως να πιστεύω ότι ο Τραμπ έχει κάποιο φετίχ με το συγκεκριμένο νούμερο – είναι άλλωστε αυτό που (πάλι εσφαλμένα) επικαλείται ως το ύψος της οικονομικής και στρατιωτικής βοήθειας που έχουν δώσει οι ΗΠΑ στην Ουκρανία.
❗«Πιο ανόητος από έναν σάκο τούβλα». Αυτή είναι η γνώμη του Ελον Μασκ για τον Πίτερ Ναβάρο –ή Peter Retardo, όπως τον μετονόμασε–, βασικό σύμβουλο του Τραμπ για θέματα διεθνούς εμπορίου. Το γνωρίζουμε όχι γιατί το ψέλλισε στους New York Times κάποιος ανώνυμος αξιωματούχος, αλλά γιατί ο DOGE-άρχης το έγραψε στο X.
Αργότερα, βέβαια, απολογήθηκε – στα τούβλα, επειδή τα παρομοίασε με τον Ναβάρο. Για να είμαστε δίκαιοι, στη συγκεκριμένη περίπτωση ο Μασκ μάλλον έχει δίκιο επί της ουσίας (αν όχι επί του ύφους), και φαίνεται ότι έπαιξε ρόλο στο να μεταπειστεί ο Τραμπ σχετικά με τη σοφία των ακραίων δασμών που ανακοίνωσε στις 2 Απριλίου.
Ισως φταίει η αρχή της άνοιξης, αλλά την περασμένη εβδομάδα είδαμε τα πρώτα ξεπεταρούδια ενός μαζικού κινήματος αντίστασης κατά του Τραμπ. Περίπου 1.400 διαδηλώσεις, με κεντρικό σύνθημα το Hands Off, έλαβαν χώρα το περασμένο Σάββατο, σε όλες τις 50 πολιτείες αλλά και στο εξωτερικό, με τους διοργανωτές να μιλάνε για προσέλευση εκατομμυρίων.
Τα τρία βασικά τους αιτήματα ήταν «να μπει τέλος στην εξαγορά της εξουσίας από δισεκατομμυριούχους και την αχαλίνωτη διαφθορά της κυβέρνησης Τραμπ· να μπει τέλος στις περικοπές ομοσπονδιακών κονδυλίων για το Medicaid, την κοινωνική ασφάλιση και άλλα προγράμματα στα οποία βασίζονται οι εργαζόμενοι· και να μπει τέλος στις επιθέσεις εναντίον μεταναστών, τρανς ατόμων και άλλων κοινοτήτων».
Σχολιάζοντας στους New York Times, ο Ντέιβιντ Γουάλας-Γουέλς, γνωστός για το βιβλίο «The Uninhabitable Earth» που εξετάζει τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, έγραψε επιδοκιμαστικά: «Η λαϊκή οργή αρχίζει να σέρνει το Δημοκρατικό Κόμμα και τις φιλελεύθερες ελίτ ξανά στον αγώνα». Για να δούμε.
$3.500
Τόσο θα κοστίζει ένα iPhone που θα κατασκευάζεται στις Ηνωμένες Πολιτείες, σύμφωνα με τον Νταν Αϊβς, επικεφαλής έρευνας σε θέματα τεχνολογίας της εταιρείας χρηματοοικονομικών υπηρεσιών Wedbush Securities. Μιλώντας στο CNN, ο αναλυτής χαρακτήρισε «μυθοπλασία» την προσδοκία επαναπατρισμού εκατομμύριων θέσεων εργασίας στον βιομηχανικό τομέα. Πρόσθεσε δε ότι η Apple θα χρειαζόταν τρία χρόνια και 30 δισεκατομμύρια δολάρια για να επαναφέρει στις Ηνωμένες Πολιτείες μόλις το 1/10 της εφοδιαστικής της αλυσίδας.
ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ
ΣΤΟ PAX TRUMPIANA.
«Κάποτε, χρόνια πριν, τα έσοδα από τους δασμούς ίσως μπορούσαν να χρηματοδοτήσουν το αμερικανικό κοινωνικό κράτος. Σήμερα, μπορούν να καλύψουν μόνο το 3% των δαπανών του. Επιπλέον, η αύξηση των δασμών θα οδηγήσει σε πτώση των εισαγωγών, άρα σε πτώση των εσόδων. Αυτά που ισχυρίζεται ο Τραμπ σχετικά με τους δασμούς είναι εντελώς αντιφατικά, και πηγαίνουν ενάντια στις πιο βασικές παραδοχές των Οικονομικών».
— Πέτρος Μαυροειδής, καθηγητής Αλλοδαπού και Συγκριτικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Columbia, πρώην στέλεχος του ΠΟΕ
•Το Bloomberg σε αυτό το deep dive καταγράφει πώς ο Τραμπ δίνει νέα πνοή στην ελονοσία στη ΝΑ Ασία, όπου ήταν στο χείλος της εξάλειψης
•Διαβάστε για τη Λόρα Λούμερ, την ακροδεξιά influencer που δίνει συμβουλές HR στον τομέα της εθνικής ασφάλειας (και εισακούγεται)
•Το Economist εξετάζει τον αντίκτυπο του Τραμπ στην εσωτερική πολιτική σκηνή άλλων χωρών – και βρίσκει ότι ωφελεί όσους τους αντιτάσσονται
•Αυτό το σύντομο βίντεο που δείχνει τον Ρόναλντ Ρέιγκαν να μιλά για την αφροσύνη του προστατευτισμού είναι αξιοσημείωτο κυρίως για το ποιος το ανάρτησε
•Ο νομπελίστας Πολ Κρούγκμαν εξηγεί τις συνέπειες της αλλοπρόσαλλης πολιτικής Τραμπ στο εμπόριο
•Αυτή η ανάλυση του Στίβεν Μιράν, νυν επικεφαλής του Συμβουλίου Οικονομικών Εμπειρογνωμόνων του Λευκού Οίκου (δημοσιευμένη τον περασμένο Νοέμβριο), εξηγεί τη λογική βάσει της οποίας το επιτελείο Τραμπ εξαπέλυσε έναν παγκόσμιο εμπορικό πόλεμο
