Ο κόσμος στην εποχή μας πνίγεται στα δεδομένα. Datasets ρέουν από παντού, κάθε δραστηριότητα και δράση στον ψηφιακό κόσμο αφήνει πίσω ωκεανούς πληροφοριών που, ενίοτε, κρύβουν χρήσιμα και ενδιαφέροντα συμπεράσματα. Ο σχεδιασμός, όμως, μιας κοινωνικής έρευνας που θα λέει χρήσιμα και καινούργια πράγματα για την ανθρωπότητα και τον κόσμο μας είναι δύσκολο πράγμα. Ο σκοπός είναι πάντα η απάντηση μιας ενδιαφέρουσας ερώτησης που έχει να κάνει με την ανθρώπινη φύση, με δεδομένα και στοιχεία. Σήμερα θα σας γράψω για τρεις ενδεικτικές ενδιαφέρουσες έρευνες που, χρησιμοποιώντας και αναλύοντας διαθέσιμα δεδομένα από διάφορες πηγές, κατέληξαν σε πολύ ενδιαφέρουσες απαντήσεις που είτε επιβεβαιώνουν φαινόμενα, είτε καταρρίπτουν μύθους. Τις βρήκα όλες σε ένα βιβλίο για το οποίο σας έχω ξαναγράψει. Είναι οι εξής:
1) Γιατί οι βίαιες ταινίες οδηγούν σε λιγότερη βία
Ερευνητές συνέλεξαν και ανέλυσαν δεδομένα από τρία διαφορετικά datasets: την ωριαία καταγραφή της εγκληματικότητας σε μια πόλη από το FBI, τις εισπράξεις του box office των κινηματογραφικών ταινιών, και την αξιολόγηση των βίαιων σκηνών κάθε ταινίας που κυκλοφόρησε στους αμερικανικούς κινηματογράφους από ένα website που τις αξιολογεί ως προς το αν είναι κατάλληλες για παιδιά. Τι σχέση έχουν αυτά τα δεδομένα μεταξύ τους; Τίποτε, θα πει κανείς. Αναλύοντας τα δεδομένα, οι ερευνητές εντόπισαν τα Σαββατοκύριακα στα οποία είχαν κυκλοφορήσει στις αίθουσες μιας περιοχής ταινίες με πολλές σκηνές βίας. Και, αντιπαραβάλλοντας με την περιοδική έκθεση του FBI, διαπίστωσαν κάτι αναπάντεχο: ότι στα συγκεκριμένα Σαββατοκύριακα, η εγκληματικότητα έπεφτε. Γιατί συνέβαινε αυτό; Για σιγουριά, διπλοτσέκαραν όλα τα ενδεχόμενα, συλλέγοντας κι άλλα δεδομένα για τα συγκεκριμένα Σαββατοκύριακα. Τι καιρό έκανε; Τι εποχή ήταν; Μήπως ήταν περίοδοι όπου, παραδοσιακά, για άλλους λόγους, η εγκληματικότητα έπεφτε; Τίποτε δεν επηρέαζε το αποτέλεσμα: όταν έπαιζαν ταινίες με σκληρές σκηνές βίας στα σινεμά, τα εγκλήματα στους δρόμους μειώνονταν.
Αναλύοντας πιο προσεκτικά τα δεδομένα από τη βάση του FBI, που καταγράφει τα εγκλήματα ανά ώρα, διαπίστωσαν ότι η εγκληματικότητα κάθε Σαββατοκύριακο κατά τη διάρκεια του οποίου μια βίαιη ταινία έπαιζε στα σινεμά, μειωνόταν από νωρίς το απόγευμα κιόλας. Η εξήγηση ήταν η προφανής: μα απλά επειδή οι εγκληματίες δεν ήταν στους δρόμους.
Τα περισσότερα εγκλήματα σε όλες τις χώρες του κόσμου διαπράττονται από νεαρούς άνδρες. Ποιοι παρακολουθούν κυρίως τις βίαιες ταινίες δράσης; Νεαροί άνδρες. Αρα η εγκληματικότητα έπεφτε μόνο και μόνο επειδή για λίγες ώρες εκείνα τα Σαββατοκύριακα οι νέοι άνδρες δεν βρίσκονταν στον δρόμο, αλλά σε μια κινηματογραφική αίθουσα. Τα δεδομένα όμως, έδειχναν και κάτι άλλο. Οτι αργότερα τις ίδιες νύχτες, ακόμα και μετά το τέλος της ταινίας, η εγκληματικότητα παρέμενε χαμηλότερα από ό,τι συνήθως. Γιατί συνέβαινε αυτό; Μα επειδή ένας άλλος παράγοντας που επηρεάζει πολύ το έγκλημα, είναι η κατανάλωση αλκοόλ. Και καθώς στην πλειονότητα των αμερικανικών σινεμά δεν επιτρέπεται να σερβίρεται αλκοόλ, αυτό σήμαινε ότι τα Σαββατοκύριακα, με βίαιες ταινίες στα σινεμά, οι νεαροί υποψήφιοι εγκληματίες είχαν λιγότερες ευκαιρίες να μεθύσουν και να εγκληματήσουν.
2) Δεν τελειώνουμε όλα τα βιβλία που διαβάζουμε
Η ελληνική έκδοση της «Καρδερίνας» της Ντόνα Ταρτ είναι σχεδόν 1.000 σελίδες. Είναι πολύ μεγάλο βιβλίο. Ποιος μπορεί να διαβάσει χίλιες σελίδες την εποχή του Τικ Τοκ; Για κάποιον που μόλις εξέδωσε ένα βιβλίο 400 σελίδων, αυτό είναι ένα θέμα, και μια ανησυχία. Ερευνητές το έψαξαν συγκεντρώνοντας ανοιχτά δεδομένα από την Amazon, και συγκεκριμένα τη συχνότητα με την οποία οι αναγνώστες ψηφιακών βιβλίων στο Kindle κάνουν “highlight” αποσπάσματα στα βιβλία που διαβάζουν στη συσκευή τους. Η ανάλυση των δεδομένων έδειξε ότι, παραδόξως, το 90% των αναγνωστών που άρχισαν την «Καρδερίνα», όντως έφτασαν μέχρι το τέλος. Αλλά μόνο το 7% όσων ξεκίνησαν το “Thinking, Fast and Slow” των Ντάνιελ Κάνεμαν και Εϊιμος Τβέρσκι το είχαν τελειώσει. Και λιγότερο από το 3% όσων ξεκίνησαν το θηριώδες «Κεφάλαιο» του Τομά Πικετί το τελείωσαν. Ντρέπομαι που το παραδέχομαι, αλλά ούτε εγώ ανήκω σε αυτό το 3% (αλλά ανήκω στο 7%. Το βιβλίο του Κάνεμαν και το Τβέρσκι το ρούφηξα. Και, βέβαια, τελείωσα και την «Καρδερίνα». Πολύ καλό).
3) Πότε διαλέγουμε τι ομάδα είμαστε
Αλλοι ερευνητές συγκέντρωσαν τα δεδομένα από έρευνες γνώμης σε άνδρες (και συγκεκριμένα, απαντήσεις στις ερωτήσεις «τι ομάδα είστε;», «πού ζείτε;» και «πότε γεννηθήκατε;») και τα αποτελέσματα των αμερικανικών πρωταθλημάτων σε αντίστοιχα αθλήματα τις τελευταίες δεκαετίες. Αναλύοντας τις χιλιάδες των απαντήσεων, συμπέραναν ότι τα αγόρια αποφασίζουν τι ομάδα θα γίνουν συνήθως γύρω στην ηλικία των οκτώ ετών, καθότι επηρεάζονται πάρα πολύ από το ποια ομάδα κυριαρχεί την εποχή που είναι ανάμεσα στα 5 και τα 15. Αυτό μπορεί να μοιάζει αναμενόμενο, εδώ που τα λέμε. Το καταλαβαίνουμε. Το ενδιαφέρον είναι ότι, δοκιμάζοντας την ίδια ανάλυση σε δεδομένα για τις πολιτικές προτιμήσεις των πολιτών, συμπέραναν ότι οι περισσότεροι άνθρωποι διαλέγουν και κόμμα με παρόμοιο τρόπο. Διαπίστωσαν ότι οι περισσότεροι πολίτες διαμόρφωσαν τις πολιτικές τους ιδέες ανάμεσα στις ηλικίες 14-24, ανάλογα με το αν ο πρόεδρος την εποχή εκείνη ήταν επιτυχημένος και δημοφιλής ή όχι. Αν ο πρόεδρος ήταν Ρεπουμπλικανός και αντιδημοφιλής, τότε ένα μεγαλύτερο ποσοστό νέων ήταν πιο πιθανό να γίνουν Δημοκρατικοί – και να μείνουν Δημοκρατικοί και για την υπόλοιπη ζωή τους, μέχρι να έρθει η ώρα να απαντήσουν στην έρευνα που χρησιμοποιήθηκε, τουλάχιστον. Και το αντίστροφο. Διαπίστωσαν, μάλιστα, και την ηλικία που είναι η πιο σημαντική από όλες: τα 18. Οι Αμερικανοί που γεννήθηκαν το 1941 ήταν κατά 10 ποσοστιαίες μονάδες πιο πιθανό να γίνουν Ρεπουμπλικανοί από ό,τι επόμενες γενιές, επειδή όταν ήταν 18 ετών πρόεδρος ήταν ο πολύ επιτυχημένος Ντουάιτ Αϊζενχάουερ. Οι Αμερικανοί που γεννήθηκαν το 1952 ήταν 7 μονάδες πιο πιθανό να γίνουν Δημοκρατικοί επειδή στα 18 τους πρόεδρος της Αμερικής ήταν ο Νίξον.
Τι μας λέει αυτό; Μεταξύ άλλων, πως ξέρουμε πάνω κάτω πώς θα βγει η γενιά των Αμερικανών που γεννήθηκαν το 2007.
