Τάκης Παππάς

Ακούγεται συχνά ο ισχυρισμός ότι σήμερα η χώρα βρίσκεται σε ιστορική ακινησία, ακόμη και σε κατάσταση προϊούσας παρακμής.

Οταν ένας ηγέτης χάνει την εξουσία, συνήθως αποσύρεται, αφήνοντας χώρο σε διαδόχους και αντιπάλους. Είναι κάπως σπάνιες οι περιπτώσεις που, ακόμη και έπειτα από μία ήττα, οι ηγέτες επανέρχονται και ξαναπαίρνουν τον πρωταγωνιστικό ρόλο. Η σύγχρονη εμπειρία δείχνει ότι αυτό μπορεί να συμβεί με τρεις διαφορετικούς τρόπους.

Στις δημοκρατίες, η πορεία ενός τυπικού ηγέτη ή μιας ηγέτιδος είναι συνήθως γραμμική. Ξεκινάει από μικρότερες θέσεις ευθύνης, αποκτά εμπειρία στη διοίκηση, δοκιμάζεται σε εκλογικές αναμετρήσεις, βρίσκεται συνεχώς υπό τον έλεγχο του Τύπου και της αντιπολίτευσης.

Θα μπορούσε να αποτελεί και τον ορισμό της λέξης «σκάνδαλο»: ευρωπαϊκές επιδοτήσεις εκατομμυρίων ευρώ καταβλήθηκαν σε μη δικαιούχους μέσω εικονικών μισθώσεων βοσκοτόπων, με συστηματική εμπλοκή υπηρεσιακών παραγόντων, πολιτικών προϊσταμένων, βουλευτών, τοπικών αξιωματούχων και ιδιωτών.

«Στη λογοτεχνία», είπε κάποτε ο Μάριο Βάργκας Λιόσα, ένας από τους σημαντικότερους μυθιστοριογράφους της Λατινικής Αμερικής, «ο συγγραφέας δεν περιορίζεται από τα γεγονότα· μπορεί να χειραγωγήσει την πραγματικότητα χωρίς να προδίδει την ιστορική της ουσία».

Σε ένα βιβλίο που συζητήθηκε όσο λίγα, το «Πώς πεθαίνουν οι δημοκρατίες», δύο καθηγητές του Χάρβαρντ υποστηρίζουν ότι οι σύγχρονες δημοκρατίες δεν καταλύονται πια με τανκς στους δρόμους, αλλά εκφυλίζονται εκ των έσω – με τη σταδιακή διάβρωση των θεσμών, την υπονόμευση των κανόνων και τη διάβρωση των φραγμών στην εξουσία […]

Παρασκευή βράδυ στη Strandvägen, με θέα στον κόλπο της Στοκχόλμης, ο κόσμος πηγαινοέρχεται χαρούμενα. Σε ένα από τα πολλά εστιατόρια του δρόμου, όμως, μια παλιά μου φίλη, σήμερα διπλωμάτης της Σουηδίας σε μια από τις χώρες της Βαλτικής, αναδεύει το κρασί της με νευρικότητα καθώς εξομολογείται:

Σπάνια αλλάζουν τόσο πολλά για να μην αλλάξει τίποτα. Τα τελευταία έξι χρόνια που η Ν.Δ. βρίσκεται στην εξουσία, η θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης έχει αλλάξει χέρια τρεις φορές, με πέντε διαφορετικούς αρχηγούς. Από δε τις εκλογές του 2023, η Ν.Δ. διατηρεί σταθερά υπερδιπλάσιο προβάδισμα στις δημοσκοπήσεις έναντι του εκάστοτε δεύτερου.

Ο λαϊκισμός είναι γνωστός για τη διχαστική του δύναμη: χωρίζει τις κοινωνίες σε «αγνό λαό» και «διεφθαρμένες ελίτ». Ομως ο αμερικανικός λαϊκισμός του Ντόναλντ Τραμπ πηγαίνει πιο πέρα.

Οταν ο Φράνκλιν Ντελάνο Ρούζβελτ ορκίστηκε πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών στις 4 Μαρτίου 1933, η Αμερική βρισκόταν στο ναδίρ της Μεγάλης Υφεσης. Το τραπεζικό σύστημα κατέρρεε, η ανεργία άγγιζε το 25% και η απελπισία κυριαρχούσε.

Στο μέσον της δεύτερης θητείας της, η κυβέρνηση Μητσοτάκη απολαμβάνει κάτι σπανιότερο κι από την ίδια την κοινοβουλευτική πλειοψηφία: μια αντιπολίτευση ανίκανη να αντιπροτείνει, να συνθέσει ή, έστω, να ενοχλήσει.

Τίποτα μάλλον δεν μπορεί σήμερα να ενώσει την αντιπολίτευση, εκτός από την εναντίωση προς την κυβέρνηση και τον πρωθυπουργό προσωπικά. Πέρα όμως από αυτή την αρνητική ενότητα, τα κόμματα που την απαρτίζουν δεν συγκλίνουν ούτε ως προς τη στρατηγική ούτε ως προς την προγραμματική της κατεύθυνση.