«Με τα χέρια του μπορεί να αλλάξει τους κανόνες. Μπορεί να τους μεταμορφώσει», όπως γράφει ο Ρομπέρτο Σαβιάνο στο βιβλίο του «Η ομορφιά και η κόλαση». Οπως ακριβώς ο τερματοφύλακας, στο ποδόσφαιρο αλλάζει τους ετυμολογικούς κανόνες, μεταμορφώνοντας, παροδικά, μέσα στα καρέ της περιοχής του, τις ονοματολογικές νόρμες ενός αθλήματος που αντλεί το όνομά του από τα πόδια που χτυπούν τη μπάλα – παρότι στις ΗΠΑ το αποκαλούν “soccer”.
Μέσα στο κουτάκι του πρώτου Subbuteo –όπως ονομάστηκε το πρώτο επιτραπέζιο ποδοσφαιράκι– που κυκλοφόρησε το 1948 υπήρχαν είκοσι παίκτες από σκληρό χαρτόνι. Τους τερματοφύλακες παρίσταναν δύο κάθετες βάσεις με μεταλλικές ράβδους οι οποίες χρησίμευαν στη μετακίνησή τους, όπως μας πληροφορεί η εισαγωγή ενός από τα τεύχη του «Τερματοφύλακα γιατρού» που επανακυκλοφορούν πρόσφατα.
Ο πρωταγωνιστής, ο θρυλικός Μπεμ Λίπερ, απέκρουε πάντα τα σουτ των αντιπάλων, στη δεύτερη εικονογραφημένη ιστορία του «Μπλεκ» των παιδικών μας χρόνων. Την ίδια ακριβώς περίοδο ο Νίκος Σαργκάνης απογειωνόταν ως «Φάντομ» στα αληθινά ποδοσφαιρικά γήπεδα της δεκαετίας του ’80.
Πάλι αδικημένος ο τερματοφύλακας, αυτή η καταδικασμένη φιγούρα που στο αληθινό ποδόσφαιρο υποχρεούται να μπλοκάρει, αντί να σκοράρει και που ακόμη και στο πρώτο επιτραπέζιο ποδοσφαιράκι ήταν αναγκασμένος «να στέκεται μπροστά από τα δίχτυα μονίμως με ανοιγμένα τα χέρια, λες και κάποιος τον απειλεί με όπλο.
»Λες και υποχρεώθηκε σε μία αιώνια τιμωρία όπως εκείνη του Ατλαντα που έπρεπε να κρατάει τον ουράνιο θόλο», όπως διαβάζουμε πάλι στο εσώφυλλο του «Τερματοφύλακα γιατρού», για αυτήν την «πλαστική» φιγούρα που στέκεται μπροστά από τα δίχτυα και κρατιέται στο παιχνίδι με μια πλαστική ράβδο η οποία τη μετακινεί δεξιά και αριστερά. Πάντοτε με τα χέρια ανοιχτά, σε ένα παιχνίδι όπου οι άλλοι απαγορεύεται να τα χρησιμοποιήσουν.
Σε αυτήν τη θέση που διαλέγουν όλα τα παιδιά που πιστεύουνε πως είναι «ξεχωριστά», ιδιαίτερα, όλοι οι μικροί παίκτες που ο ψυχισμός τους μπορεί να ενσωματώσει τον παραλογισμό που κρύβει η επιλογή της μόνης θέσης ή οποία σού επιτρέπει να πιάνεις την μπάλα με τα χέρια, σ’ ένα παιχνίδι που λέγεται ποδόσφαιρο.
Μία ασκητική στάση αυταπάρνησης του σκοραρίσματος και υπαγωγής μίας ιδιαίτερης προσωπικής ικανότητας στην υπηρεσία του κοινού καλού. Ο τερματοφύλακας ποτέ δεν θα σκοράρει, φοράει γάντια και μακρυμάνικη στολή με διαφορετικά χρώματα απ’ τις εμφανίσεις των συμπαικτών του.
Αυτά είναι τα διάσημα του οφικίου του, που τα φέρει με τίμημα το άγχος του διαρκώς αμυνόμενου και την περιορισμένη συμμετοχή στη συνεχώς εξελισσόμενη δράση του παιχνιδιού, ενώ όλοι, φίλαθλοι και συμπαίκτες, περιμένουν από αυτόν την αδιάλειπτη επαλήθευση του «παπικού αλάθητου», καθώς κάθε λάθος του σημαίνει «γκολ» για την αντίπαλη ομάδα.
Τερματοφύλακας έπαιζε μικρός και ο εκλιπών Πάπας Ιωάννης Παύλος Β΄, στην Πολωνία, όπως και ο Γάλλος συγγραφέας Αλμπέρ Καμύ που αγωνίστηκε στην ομάδα Junior Racing Universitaire d’Alger πριν προσβληθεί από φυματίωση στα 18 του χρόνια.
Η Telegraph, μάλιστα, επισημαίνει τα βαθύτερα, πιο σκοτεινά μαθήματα ζωής που πήρε ο Καμύ από το ποδόσφαιρο: «Μοιάζει ταιριαστό για έναν φιλόσοφο σαν τον Καμύ να είναι τοποθετημένος στη μέση ανάμεσα σε δύο δοκάρια (δηλαδή ανάμεσα σε μια εστία τέρματος).
Είναι ένα μοναχικό κάλεσμα, ένα άτομο απομονωμένο μέσα σε μια ομαδική ηθική, ένας που παίζει με διαφορετικούς περιορισμούς από τους υπόλοιπους. Εάν η ομάδα του σκοράρει, ο τερματοφύλακας ξέρει ότι δεν οφείλεται καθόλου σε εκείνον. Αν όμως η αντίπαλη ομάδα σκοράρει, φταίει για όλα αυτός. Ως φύλακας της εστίας, ο Καμύ είχε άφθονο χρόνο να αναλογιστεί τον παράλογο χαρακτήρα της θέσης του».
Οπως έλεγε ο ίδιος: «Εμαθα… ότι η μπάλα δεν φτάνει ποτέ από την κατεύθυνση που την περιμένουμε».
Οπως δεν περιμέναμε να χάσουμε τόσο αναπάντεχα τον Νίκο Σαργκάνη. Τον Ελληνα «θεό» του τέρματος. Οπως δεν περιμέναμε ότι τα φάντομ πέφτουν ή ότι πεθαίνουν και οι εκατόγχειρες, όταν, στα προκριματικά του Παγκοσμίου Κυπέλλου του 1982, μετά την εκπληκτική του εμφάνιση απέναντι στη Δανία, οι εφημερίδες της Δανίας, την επόμενη μέρα, εμφανίστηκαν με τίτλους: «Το ελληνικό φάντομ απογειώθηκε», «Ο άνθρωπος με πέντε χέρια», «Ο τερματοφύλακας σαρανταποδαρούσα» και «Ενας 100χειρας στην Κοπεγχάγη»… Καλή πτήση Νίκο Σαργκάνη και καλή προσγείωση στο χορτάρι του Παραδείσου…
* MD, MSc, PhD. επικουρος καθηγητής Ψυχιατρικής Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης
