Για δεκαετίες, ο ρόλος του σέντερ στο NBA ήταν ξεκάθαρος και σχεδόν αμετάβλητος: ριμπάουντ, post παιχνίδι, προστασία της ρακέτας. Οι κορυφαίοι ψηλοί όρισαν την εποχή τους μέσα από τη δύναμη και την επιβολή. Από τον Τζαμπάρ και τον Σακίλ μέχρι τον Ολάζουον και τον Ντάνκαν. Ωστόσο, η σύγχρονη εποχή άλλαξε τους ρόλους και μοιραία τη φιλοσοφία στη θέση «5». Το «χειρουργικό» spacing, το τρίποντο και η ταχύτητα έμοιαζαν να απειλούν την ίδια τη χρησιμότητα της θέσης του σέντερ.
Αντί όμως να εξαφανιστεί, ο σέντερ εξελίχθηκε. Η σημερινή γενιά ψηλών δεν ορίζεται από το πού στέκεται ο ψηλός, αλλά από το τι κάνει πλέον με την μπάλα. Ο Νίκολα Γιόκιτς αποτέλεσε την πιο ακραία και επιτυχημένη εκδοχή αυτής της μετάβασης. Ενας σέντερ που λειτουργεί ως εγκέφαλος της επίθεσης, δημιουργός πρώτης γραμμής και παίκτης που καθορίζει τον ρυθμό.
Το αποτέλεσμα είναι μια νέα κατηγορία ψηλών: λιγότερο «καθαροί» αμυντικοί άξονες, περισσότερο πολύπλευροι παίκτες ροής.
Σε αυτό το νέο πλαίσιο, παίκτες όπως ο Αλπερέν Σενγκούν δεν μοιάζουν πλέον «ανορθόδοξοι». Αντίθετα, μοιάζουν απολύτως λογικοί και απαραίτητοι. Η ικανότητά τους να πασάρουν από το high post, να διαβάζουν άμυνες και να συμμετέχουν ενεργά στη δημιουργία θεωρείται πλέον προσόν, όχι πολυτέλεια. Οι ομάδες δεν ζητούν πια από τους σέντερ απλώς να τελειώνουν φάσεις, αλλά να τις δημιουργούν.
Αυτή η αλλαγή συνοδεύτηκε και από μια φιλοσοφική μετατόπιση. Ο σύγχρονος σέντερ πρέπει να αντέχει την έκθεση: να παίρνει αποφάσεις, να κάνει λάθη, να διαβάζει καταστάσεις υπό πίεση. Αυτό απαιτεί εμπιστοσύνη από τους προπονητές και ένα σύστημα που δεν περιορίζει τη δημιουργικότητα με βάση το ύψος.
Το αποτέλεσμα είναι μια νέα κατηγορία ψηλών: λιγότερο «καθαροί» αμυντικοί άξονες, περισσότερο πολύπλευροι παίκτες ροής. Δεν είναι τυχαίο ότι τα πιο παραγωγικά παιχνίδια της σεζόν συχνά περνούν από τα χέρια τους. Η θέση του σέντερ δεν είναι πια σημείο στατικό στο παρκέ, αλλά κόμβος αποφάσεων.
Η μονομαχία Γιόκιτς – Σενγκούν στο θρίλερ Νάγκετς – Ρόκετς 128-125 στην παράταση τα ξημερώματα δεν ήταν απλώς ένα εντυπωσιακό ατομικό σόου (ο πρώτος μέτρησε 39 πόντους, 15 ριμπάουντ και 10 ασίστ για το 12ο τριπλ νταμπλ της σεζόν, ενώ δεύτερος πέτυχε το πρώτο για φέτος, με 33 πόντους, 10 ριμπάουντ και 10 τελικές πάσες – και οι δύο σε 42 λεπτά). Ηταν μια συμπύκνωση αυτής της εξέλιξης. Ενα παιχνίδι που έδειξε ότι το μέλλον της θέσης δεν βρίσκεται στο παρελθόν της δύναμης, αλλά στο παρόν της σκέψης.
Το ματς του Ντένβερ δεν ήταν απλώς ένα ακόμη εντυπωσιακό παιχνίδι κανονικής περιόδου. Ηταν μια σπάνια μπασκετική αφήγηση, όπου δύο σέντερ βρέθηκαν στο επίκεντρο όχι λόγω της δύναμης ή του ύψους τους, αλλά εξαιτίας της σκέψης, της δημιουργίας και του απόλυτου ελέγχου του παιχνιδιού.
Σε μια εποχή που το NBA μοιάζει να ανήκει στους περιφερειακούς και στο τρίποντο, το συγκεκριμένο παιχνίδι θύμισε ότι η καρδιά του παιχνιδιού μπορεί ακόμη να χτυπά στη ρακέτα, απλώς με διαφορετικούς όρους και το αποτέλεσμα πέρασε σε δεύτερο πλάνο μπροστά σε αυτό που εκτυλίχθηκε αγωνιστικά.
Ο Γιόκιτς δεν κυριαρχεί επειδή επιβάλλεται σωματικά. Κυριαρχεί επειδή γνωρίζει τι θα συμβεί δύο πάσες μετά.
Ο Γιόκιτς και ο Σενγκούν δεν «μονομάχησαν» με την κλασική έννοια. Δεν ήταν μια σύγκρουση κορμιών, αλλά μια ανταλλαγή αποφάσεων, reads και απαντήσεων σε πραγματικό χρόνο. Κάθε κατοχή ήταν ένα μικρό πνευματικό παιχνίδι, όπου ο ένας προσπαθούσε να προβλέψει τον άλλον.
Για τον Νίκολα Γιόκιτς, τέτοιες εμφανίσεις έχουν… πάψει να θεωρούνται εξαιρέσεις. Το παράδοξο με τον Σέρβο είναι ότι ακόμη κι αυτή η εμφάνισή του περνά πλέον… απαρατήρητη. Triple-double με σχεδόν 40 πόντους, απόλυτος έλεγχος του ρυθμού και αποφάσεις που, παρότι έμοιαζαν απλές, ήταν προϊόν υψηλότατης μπασκετικής αντίληψης.
Ο Γιόκιτς δεν κυριαρχεί επειδή επιβάλλεται σωματικά. Κυριαρχεί επειδή γνωρίζει τι θα συμβεί δύο πάσες μετά. Στο συγκεκριμένο ματς, κάθε φορά που οι Ρόκετς επέλεγαν να τον μαρκάρουν μονοδιάστατα, τους τιμωρούσε ως σκόρερ. Οταν έστελναν βοήθειες, λειτουργούσε ως καθαρόαιμος point guard. Οταν έκλειναν τους διαδρόμους πάσας, έπαιρνε την απόφαση μόνος του.
Δεν υπάρχει ένταση χωρίς λόγο, ούτε κίνηση χωρίς σκοπό
Το σημαντικότερο στοιχείο στο παιχνίδι του είναι ότι δεν βιάζεται ποτέ. Ο Γιόκιτς παίζει σε ρυθμό που μοιάζει αργός, αλλά είναι ακριβώς ο ρυθμός που χρειάζεται για να διαλυθεί μια άμυνα. Δεν υπάρχει ένταση χωρίς λόγο, ούτε κίνηση χωρίς σκοπό. Αυτή η οικονομία κινήσεων είναι και η βάση των υψηλών αποδόσεών του.
Οι Νάγκετς έχουν χτίσει μια επίθεση όπου ο Γιόκιτς δεν είναι απλώς ο καλύτερος παίκτης, αλλά η δομή του συστήματος. Κάθε επίθεση περνά από τα χέρια του, κάτι που αυτομάτως μεταφράζεται σε παραγωγή σε πόντους, ασίστ και ριμπάουντ. Δεν κυνηγά τα νούμερα, τα νούμερα τον ακολουθούν.
Αν ο Γιόκιτς στα 30 του εκπροσωπεί την πλήρη ωρίμανση ενός μπασκετικού μοντέλου, ο 23χρονος Αλπερέν Σενγκούν είναι η πιο ενδιαφέρουσα εκδοχή της κληρονομιάς του. Στο παιχνίδι απέναντι στους Νάγκετς, ο Τούρκος σέντερ έδειξε κάτι που δεν αποτυπώνεται πάντα στα στατιστικά: δεν φοβήθηκε τη σύγκριση.
Ο Σενγκούν δεν έπαιξε απέναντι στον MVP. Επαιξε απέναντι σε έναν ισάξιο συνομιλητή μέσα στο γήπεδο. Ζήτησε την μπάλα στο post, πήρε αποφάσεις από το high post, μοίρασε παιχνίδι από το short roll και έδειξε άνεση να διαβάζει τις περιστροφές της άμυνας.
Δύο σέντερ βρέθηκαν στο επίκεντρο ενός αγώνα NBA όχι επειδή κυριάρχησαν αμυντικά ή έπαιξαν πάνω από το στεφάνι, αλλά επειδή έλυσαν προβλήματα.
Η υψηλή του απόδοση προκύπτει από το γεγονός ότι οι Ρόκετς τού έχουν αναθέσει δημιουργικό ρόλο, κάτι που παραδοσιακά δεν δινόταν σε σέντερ – ίσως από την εποχή του Χακίμ, πόσω μάλλον σε τόσο νεαρούς. Ο Σενγκούν λειτουργεί ως κόμβος της επίθεσης, κάτι που του επιτρέπει να γεμίζει στατιστικές κατηγορίες χωρίς να «πιέζει» το παιχνίδι του.
Είναι χαρακτηριστικό ότι πολλοί από τους πόντους του προήλθαν όχι από ατομικές ενέργειες, αλλά από σωστή τοποθέτηση, υπομονή και timing. Αυτό δείχνει παίκτη που σκέφτεται το παιχνίδι ως σύνολο, όχι ως ατομική πρόκληση.
Το πιο ενδιαφέρον στοιχείο της μεταξύ τους αναμέτρησης δεν ήταν οι αριθμοί, αλλά το μήνυμα. Δύο σέντερ βρέθηκαν στο επίκεντρο ενός αγώνα NBA όχι επειδή κυριάρχησαν αμυντικά ή έπαιξαν πάνω από το στεφάνι, αλλά επειδή έλυσαν προβλήματα.
Ο ρόλος του σέντερ έχει μεταλλαχθεί
Ο Γιόκιτς το έκανε με την ψυχραιμία και την εμπειρία ενός παίκτη που έχει ήδη γράψει ιστορία. Ο Σενγκούν το έκανε με τη φρεσκάδα και την αυτοπεποίθηση ενός παίκτη που γνωρίζει ότι ανήκει σε αυτό το επίπεδο.
Το ματς αυτό λειτούργησε ως απόδειξη ότι ο ρόλος του σέντερ δεν έχει εξαφανιστεί — απλώς μεταλλάχθηκε εντυπωσιακά. Δεν είναι πια ο τελευταίος κρίκος της επίθεσης, αλλά όλο και πιο συχνά ο πρώτος.
Οι καθηλωτικές αποδόσεις του Νίκολα Γιόκιτς και του Αλπερέν Σενγκούν δεν είναι προϊόν συγκυρίας ή τακτικής εύνοιας. Είναι αποτέλεσμα ρόλου, αντίληψης και μπασκετικής ωριμότητας. Ο ένας έχει ήδη αλλάξει τον τρόπο που βλέπουμε τη θέση του σέντερ. Ο άλλος δείχνει ότι αυτή η αλλαγή δεν ήταν μεμονωμένη περίπτωση, αλλά αρχή μιας νέας κανονικότητας.
Και αν αυτό το παιχνίδι ήταν μια υπόσχεση, τότε το μέλλον του NBA μοιάζει ξεκάθαρο: οι ψηλοί δεν κυριαρχούν πια μόνο με το σώμα. Κυριαρχούν με το μυαλό.
